Sermo XVII:
De tertio et optimo modo
audiendi missam

Humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem,
mortem autém crucis. Philip. 2.

        Zer lastima, asko ta asko kristioek ezpaitakite zer iten den ta zer in bear den mezakoan! erran dugu dela meza sakrifizio bat, zeintan ofrezizen baita Jesu Kristo ta bere pasio ta eriotzearen memoria ta errepresentazio bat bizia berak presente egiten duena, de manera ezi Jerusalenen agitu zena berritzen da aldarean, sakrifizio berbera, ofrezizen duena berbera da angoa ta emengoa, moduan da diferente, ezi an izan ze agerri ta doloreeki, emen estalian ta doloreik gabe, baña oroat da substanzian. Ala delaik, zer gisas daike asisti obeki, nola errepasatus gogoan pasio doloresko gura, zeintas oroiarasten baikaitu Kristo berak mezakoan? Au da entzute-modurik obena. Goazelaik, bada, elizara entzutera meza, kontu goazela Jerusalena ta Kalbarioko oianera ikustera padezitzen ta iltzen Kristo gure Jauna prebenitzea aldarea, misala, kaliza, ornamentak; kontu dela prestatzea sokak, azoteak, gurutzea, itzeak, lanza ta berze instrumentu doloreskoak. Humillatu ze Jesus obediente eginik eriotzeraño ta gurutzeko eriotzeraño; dio San Pablok: Ikusazu aldarean axuri dibino gura bera obediente, humil; kontu ikusten duzula paraturik gurutzean. Irur gisatara daike in mezakoan pasioaren memoria: edo segitus gogoareki estazioak ta pausuak banaka mezako misterioen ariora, batean au, berzean ura, ta ala segitus errenkadan; edo ori gabe pensatus pasio guzian, meza-bitartean, lotu gabe orai au, orai ura, baizik suelto detenitus noiz ta zertan nai duen; edo solamente pensatus pausu batean edo bitan mezako guzian, eta modu gau da aisago ta protxugarriago. Baña irurak erakutsi naitut laburkiro. Gure Ama Santisima penas, beterik egon zena gurutzearen aldakan, bigu ango misterioak ongi pensatzeko grazia. Abe Maria.

        (Lenbiziko modua pensatzeko pasioan segitus pausuak loturik mezako misterioeki, orai au, orai ura, latz da ta esta bear; baña dezakenak ala ta nai duenak, prestaturik daudelaik ia mezarako gauza guziak, dezake pensa nola prestatuzusten judioek ministroak, armak, sokak, linternak iteko preso gure Jauna. Atratzean sazerdotea sakristiatik aldareain beitiko gradara, Jesusen atratzea zenakulo gartaik Jetsemaniko baratze gartara. Erratean kurturik confiteor Deo, Jesusen egote gura auspeska orazio egiten ta odoles izerditzen. Igatean ta apatzean aldarea, Judas traidoreain alzinatze gura, ta apatzea Jesus preso egiteko señale bekala. Doaie librura, pensa daramatela Jesus preso Jerusalena. Leitzen du introitoa, pensa mintzatzen dela humilki Jesus Anasen etxean ta ematen diotela bofetada inhumano gura. Irur aldis Kirie eleison errepetitzean, pensa irur aldis ukatze gura San Pedrok bere maestru dibinoa. Itzultzean Dominus vobiscum, Jesusen beiratze ta barkatze piadoso gura San Pedroi. Leitzean orazioak ta epistola, akusatze gura preso inozentea Kaifasen alzinean. Pasatzean aldare erdira, andik joatean Ebanjelioko alderdira, andik berriz itzultzean erdira, pensa Jesusen eramatea lenik Pilatosengana, andik Herodesengana, andik berriz Pilatosengana. Agertzean kaliza ta hostia, ta ofratzean, pensa Jesusen buluxte gura azotatzeko, ta beraren ofrezitze gura pena andi gartara ta nola azotatu zuten kruelki arrigarri. Estaltzean kaliza, nola koronatu zuten arantzes burlasko errege-gisa, dena erregeen errege egiaskoa. Garbitzean eskuak, nola Pilatosek deklaratu zuen inozente kulpa gabea. Orate fratres erratean, Pilatosen erran gura, ecce homo, ona gizon au. Orazio, prefazio ta santusean, judioen erreplikak Jesusen galtzeko ta Pilatosen emate gura sentenzia iltzeko guruzifikaturik axuri inozentea. Sagra bitartean Kalbariorako bide penasko gura ta gurutzean joste gura irur itzeeki esku-oñetaik. Goratzean hostia, nola goratu zuten gurutzearekin ta nola zegon dilindaka Jesus ona arbola go gor gartan. Goratzean kaliza, nola zerion odol sagratua gorputz dibino llagatu gartaik ainberze. Ondorean pensa nola egontzen irur ordus bizirik gurutzean, erran zituen itzak ta eraman zuen agonia penatua. Gero hostiain partitzean, arimaren atratze gura, gelditzen zelaik ilozturik gorputza. Komekatzeraño, lantza da eman zioten gura il ondoan, ta odol ta urain atratze gura kostadoko llaga gartaik. Komekatzean, gorputz dibinoaren ortzitzea obia gartan. Garbiturik, kaliza estaltzean, Jesusen erresuzitatzea biktorioso. Dominus vobiscum ta orazioetan, Jesusen agertzea erresuzitaturik ta mintzatzea bere Ama Birjinai ta Santa Magdalenai ta apostoluei. Erratean berritz (sic) Dominus vobiscum ta ite missa est edo tokatzen dena, Jesusen despeida mundu gontaik ta igatea zerura. Bedeizioan, Espiritu Sanduaren bialtzea apostoluei. Azken Ebanjelioan apostoluen predikatzea munduan ta fedearen barratzea alde guzietara. Ebek dire pasio sanduaren meditazioak errepartiturik mezaren misterioetan; baña leitzen estakienaindako neke da segitzea orden gau erran bekala, ta ez ain protxal, zeren estaike ala berotu biotza ainberze okupatus memoria ainberze gauzetan).

        nai duenak dezake, segitu gabe ordengoi, pensatu mezan asi ta bukatu arteo Jesusen pasio guzia, nola lenik fundatu zuen gau gartan mezaren sakrifizio miragarria; nola gero despeitu zen bere Ama Santisimaganik; nola orazio egin zuen odolesko izerdiareki aflikzioaren utses baratze gartan; nola Judasek eman zion apa traidore gura, ta lotu zuten preso ta eraman zuten indignoki Anasen etxera; nola an eman zion batek bofetada kruel gura; nola andik eraman zuten Kaifasen etxera; nola ukatu zuen irur aldis San Pedrok beldurrak; nola ezin konpondus akusazio itxura-onekorik, tratatu zuten emanka, listuka, irri ta eskarnio-jenero guzieki, bendatus begiak, erran ta egines mila maldade; nola utzi zuten loturik kalabozo ilun zikin gartan, ta berritu zizkioten injuriak ministroek; nola biramon-goizean bildurik judioek, ta presentarazirik alzinean, eraman zuten presentatzera Pilatosen tribunalean; nola onek ezin aurkitus kausarik kastigatzeko, ta ezin errekabatus judioeki, biali zuen Herodesengana; nola onek tratatu zuen ez gaixto bekala, baizik ero bekala; nola bi juezek inozente deklaratuaskeros, alaere azotatua izan zen inpioki borz milla ta ia azotukaldis; nola utzirik giza-itxuraik gabe, koronatu zioten burua arantze zorrotzesko uztai bateki, ta inguraturik purpura zatar bateki ta paraturik eskuan kana bat zetro-gisa, jokatu zuten irris, eskarnios, injuries, golpes, burlasko errege bekala; nola Pilatosek atra zuen balkonera itxura gartan, ta alaere oiuiten zioten: kruzifika bez, kruzifika bez; nola anitz aldis deklaraturik juezak etzuela aurkitzen kausarik, alaere eman zuen sentenzia ilarasteko eraman bear zuen gurutzean; nola paratu zioten gurutze pizu gura soñean; nola pregonatu zuten sentenzia; nola zoeien erorka; nola aurkitu zuen bere Ama Santisima bide gartan, ta gañarako agitu zena; nola biluzirik edarazi zuten ta josi zuten gurutzean irur itze andi gaieki; nola goratu zuten; nola egontzen irur ordus oñaze inkonparableeki akabatzen; nola mintzatu zen Jangoiko Aitai, barkazio eske judioendako, ta berze itz gaiek; nola azkenean iltzen Jangoikoaren Semea, Jangoiko ta gizon dena, zerukoen ta lurrekoen errege soberanoa, kulparik in ez ta in ere etzukena, guregatik, guregatik, guregatik.

        Au guziau daike konsidera meza bakotxean, baña nere ustes sobra da, ta ala obeki iduri zaida irugarren modua, baita meditatzea pausu bat edo bida prinzipalenak, edo bein bat, bein berze bat, akonpañatus biotzeko afekto bizi ferborosoeki. Exenplutako (ta ez enfada aipatzeas ainberze pasio sandua, ezi da arrazio frinkatzea biotzaren ondarreraño Jangoikoaren exzeso amoriosko gura, atzenestaiken gisan ats arzen dugun bitartean). Bein, bada, nai bauzu, Judasen traiziatze gura, nola izanik apostoluetaik bat faboratua, doktrinatua, erregalatua Jesus onaren ta bere Ama Birjinaren konpañian, konbersazioan ta maiean, egin ondoan milagroak ere Jesusen birtutes, ellegatu zen saltzera ain itsuski; nola Jaun dibinoa ori zekielaik, berari erran ziolaik gau gartan berean ere, joan zen leku gartara, ta ez berze noranai; nola apostolu infamea eginik gaixtoen alzindari ellegatu zekion ematera apa falsu gura Jesus onai entregatzeko; nola Jesus onegiak etzuen apartatu aurpegia; nola admititu zuen ain manso; nola erran zion emekiro: Adiskidea, zertara etorri zara? apa baten medios entregatzen duzu Birjinaren Semea? Nola utzi zen egitera preso; nola lotu ta eraman zuten erdi arrastaka indignoki, axuri inozentea ixil sereno zoeiena. Ongi pensaturik au, berla sortuko dire biotzean afektoak, ia beldurtasuna, zer izan daiken zutas, ikusirik Judasena, ta errain diozu: Nere Jesus dulzea, nik ez nuke nai traiziatu, ez por zierto; lenago galdu bizia. Baña zer da persona aragiskoa? Posible da traizia dezaketela nik oraño bekatu mortalareki? Nik berori? Posible da, ta aisa ere, usten banau. Ez nazala utzi, otoi Jauna. Ia etorko zaizu Jesusenganako amorioa ta konpasionea, Jauna, zer kulpa du berorrek? Zer in diote Judasi ta judioei? Gaizkirik ez, baizik onki anitz. Alaere ain nola gaizkigillerik andiena tratatzen dute! Nola estu debekatzen? Nola estu usten ilik oñetan Judas gaisto gura? Ah ene Jesus, nor leiken joan preso orren partes? Ia itzulirik zeuregana begiak, etorko zaizu bekatuen sentimentura, ta negargale diozula: Judas traidorea, adiskide-idurian saltzen Jangoikoa! Ni naiz Judas gura, kristio deitzen, Kristoren eskolan ikasi, Kristoren gorputz preziosoas alimentatu ta berze asko mertxede errezibitu, ta alaere ofenditu! O itsutasuna! Nere entendamentua non zina, itzuli nitzalaik nere Jaunaren kontra? Nola deus ezpalitz? Ia gogoratuko zaizu pazienzia, zertas naike ni kexa, ikusirik Jesus axuri inozentea ala trataturik? Ta bere diszipulo baten medios?

        Berze bein dezakezu konsidera azoteen tormentu gartan. Nola arrapaturik Jaun dibinoa berdugoek, au da, axuria otsoek, eraman zuten moldegaizki patina gartara alegranzia arro bateki. Nola biluzirik lotu zuten pilare bateki eskuetaik. Nola asi ziren deskargatzen golpe ta golpe indar guzieki; ikuskouzu ia markaturik ta ubeldurik gorputz birjinale gura, formatu den ederrena, ia idikitzen llagak alde guzietaik, ia jariten odola irraka, ia egiten an emenka balsak, ia erorzen aragi-zatiak, ia agertzen kostillezurrak. Aitukotuzu bitarteo endemoniatu gaiek mostratzen ta erraten furiak, erronkak, blasfemiak Jesus onegiaren kontra; beiratuko diozu aurpegira, zein itxuraik gabe ia, ta zein ixil sereno! oroituko zara zer Aita eta Amen humea den, nola bide dauden aiek bitartean, ta aingiruak arriturik. Nai ezpazindu ere, mogituko zaizu lastimaren afektoa beragana; berla ira bat bekala berdugo gaien kontra, baña itzulikouzu zeure kontra, pensaturik zu zaradela kausa. Ellegatuko zara humil humila ta errain diozu: Ai ene Jesus amorosoa, orrek ainberze pena, ta nik izaki kulpa! Aski da, Jauna, aski da; goardatuko naiz egitetik ofensarik berriz. Ezdezala permiti, ezdezala utzi galtzera nere arima ain kario kostatu zaiona, eta ala etc.

        Berze bein dezakezu pensa gurutzeko tormentuan, ermate gura bere soñean, etzite gura zur gartan, frinkat ze gura esku oñetaik, itze andi gaiek zurain kontra malluen golpeeki, goratze gura airean dilindaka irur itze gaien menean, egote gura akabatzen penas, mintzatze gura etsaien fabore lenik, gero bere amai, gero berze itzak, iltze gura eriotze infame doloroso garreki Jangoikoaren ta Ama Birjinaren Semea, jaio diren guzien sandu, inozente, eder, amableena. Aisa da, au ongi pensaturik, biztea afektoak, ia konpasionea, ia admirazioa, ia amorioa, ia kontrizioa ta propositoak, beiratus noizean noiz aldarera, dagolaik an axuri ain gaizki tratatu zutena bera. Mintzazakizkio lastimaturik biotza, Jauna, da posible orren gain erori bear zutela gaixtoen pena guziek? Gaixtoak libre ta ori il aiengatik? Berori ofenditua, ta berori ofendizaleen onagatik akabatzen gisa gartan? Zuzkelaik kastigatu aiek, ta berori gelditu libre? Nork estu onetsiko Jaun bat ain ona? Delaik ain ona gureki, gaixtoak garelaik ta ofenditzen dugulaik, zer litzake onak bagina, ta ezpagindez ofendi? Jauna, itze gaieki josi bez nere biotza orreki, dagon ilartaño.

        Daike, oroat, enzun ongi meza, Ama Birjina-egunetan espezialki, meditatus beraren pena ta doloreetan, nola zegon aldakan aitzen malluen golpeak; nola ikusten zuen bere biotzeko prenda beterik penas ta ezin alibia; nola partitzen zekion biotza mintzatzen zelaik gurutzetik ilzerakoan; nola erorzen zekizkion odol tantak buru gañera; nola il zekiolaik bere bakarra gelditu zen ain soil ta triste, nola faltaturik iruzkia mundutik, eta ia ere; nola ikaratu zekion Amari biotza, idiki ziotelaik Semeari lanzas bularra; nola jautsi zuten gurutzetik gorputz dibinoa; nola artu zuen bere besoetan ain llagaturik, ain itsusturik, ain arras mudaturik bere Seme onetsi ona, ainberze kuidadoreki azi zuena. Zer biotzaren ansiak, zer begietako nigarrak, zer aiotsak ta itz lastimagarriak! Estaike baizik beraxtu biotza ongi pensaturik au guziau. Mintzazakizkio afektoeki ala Amai nola Semeai.

        Bitarteo ez geldi pensatzen solamente pena izan zituenak judioenganik, pasa ikustera orai ere iten zaizkion ofensak, zeintas baitio San Pablok dela ala nola berriz kruzifikatzea bere majestadea (Hebr. 6). Ori iten diote ez solamente judioek, baitaere jentilek, baitaere herejeek, baitaere kristioek, ta agian sazerdoteek ere. Pasa konsideratzera sakramentu andi gartan iten zaizkion ofensak. Ia ez dezake padezitu, estaike il berriz; baña kristio gaixtoek iten diote inala, xakinik kruzifikatu ta il zela bekatuengatik, alaere iten baituste bekatuak, nola ontzat eman balezate Kristoren iltzea. Lonjinosek etzio kausatu oñazerik lanza garreki, zeren orduko ilik baizego Jaun dibinoa, baña edozeñi iduri zaio akzione indignoa ura. Gisa gartara da kristioek ofenditzea ilaskeros guregatik (sazerdoteenas estiot deus, baizik erranestaikela. Lenbiziko sazerdoteak zire apostoluak, aietaik batek traiziatu zue. Maldade lotsagarria! Baña baldin arrek berak gero, azotatzen zeukatelaik Jaun dibinoa, joan ta edeki balio berdugo bati eskutik azotea, ekarrak onat, ta asi balitz ematen bere indar ta errabia guziareki; edo oroat kruzifikatzerakoan, arturik mallua esku bates, itzea berze bates eskuan edo oñetan, jaintsirik apostolu-gisa, nor ezleike irrita? Posible ze orduartaño ixil egon zen axuri dibinoak, orduan desapega zezkien ezpañak errateko, tu quoque, fili mi? Zuk ere bai, ene humea? Bada, kruzifikatzea berriz bekala barin bada bekatu mortale egitea, au sazerdoteak egitea da nola apostoluak kruzifikatzea). Eta zer diogu sakramentu gartan iten zaizkion injuries? Proprioki dela diona San Pablok (Hebr. 10): Ostikatzea Jangoikoaren Semea, ta oin petan ibiltzea beraren odola. Ala nola eraman bazinduza batek azotatu zuten lekura, erakutsirik ark: Tori, au da lekua, ona odol balsak, zu asi bazina oinkatzen; edo eramanik Kalbariora jautsi ondoan gorputz ila, erranbalizu: Tori, au da Jesusen gorputza, zuk tirabazindezo ostikoa. Bada, fiela, emen erraten dizu Kristo berak: Au da nere gorputza, au da nere odola, ta ez ilik ia, baizik bizirik ez iltzekotan berriz. Zer ai zara injuriatzen duzulaik emen berriz? Au baita bigarren pasio ta eriotze-gisa judioena baño sentigarriago dena, ongi beiraturik; zerengatik agitz sentitzeko delaik pasio ta eriotze gura, konsolatzen bekala gara, ikusirik artaik etorri zen probetxua munduai. Baña zer probetxu dator ultrajatzetik bere sakramentuan? Au da pena konsolu gabekoa. Pensa ongi mezakoan padezitu zuena len, ta sufritzen duena orai, ezi paratuko zaizu biotza desaogatu naiak afekto-gisa gebetan; Jesus on amablea, zer porfia-mota da au, orrek in bear diola ongi len ta gero gizonai, ta gizonak orri ofensa beti! Ezpalitz bekala aski padezitzea ta iltzea bein, egunoro berritzen gure erredenpzionearen obra andi gura, eta guk alaere ez onesten, alaere ofenditzen! Berorren onegi izateas arzen dugu eskaida ofenditzeko ia. Agian gindeizke atrebi ofenditzera ainberze, kastiga balezki ofensak mereji bekala? Nork estorbatzen du? Bere ontasunak. Gure fabore ori beti, ta gu orren kontra? Axuri dibinoa, zein malamente den ofenditua? Ez, ez ia ofensarik, baizik onetsi ta zerbitzatu berori indar guzieki, nere Jaun dibinoa, ellegatu arteo eskerrak ematera berorren glorian.