Sermo VIII.
De institutione missae
quoad essentiam
et circunstantias

        eman diolarik errege batek memoriatako ta bere amorioaren señaletan noribaiti diamante edo perla prezioso bat, onek ez solamente estimatzen du alako Jaunaren prenda bekala, baitaere inguruan emanik bere gastona edo engastea urres edo zillarres alikako obekiena goardatzen du bere tesoro prinzipalena bekala, egiteko artas gala ta sendagalla okasioetan. Errege andiena da Jesu Kristo. Perla preziosoa balio duena infinito da meza sandua; au bere amorioaren señaletan utzi zio memoriatako despedidan mundu gontaik Eliza bere esposa onetsiai. Onek estimatzen ta goardatzen duen bekala balio duenaren ariora, gastondu edo engastatu du ederki inguruan. Naut erran ezi meza bere esenzian fundatu ta utzi zuela Jesu Kristok Elizai; Eliza gero joan dela añaditus anitz zirkunstanzia, zeremonia, orazio ta gauza; ebek deitzentut perla garren gastona, engastea ta adornua. Fundatu zue meza Jesu Kristok azken afari garren ondorean, Jerusalengo zenakulo gartan, apostoluei oñak garbitu ondoan bere esku dibinoeki, arturik gero esku gaietan ogia, goraturik begiak zerura, bedeikatu ta erran zuelaik: Au da nere gorputza; alaber, arturik baso batean ardoa ta bedeikaturik, erran zue: Au da nere odola, gañarako itzeki; manaturik apostoluei jan ta edan zezatela aietaik, ta alaber, egin zezatela au beraren memoriatan. Hoc facite in meam commemorationem. Baize, oroat, nola ordenatzea apostoluak sazerdote ta ematea potestade ordenatzeko ta konsagratzeko. Orra aipaturik mezaren prinzipioa edo fundazioa bere sustanzian. Gero nork zer añaditu zuen aipatzea esta gaizki eldu egungo, explikatu ondoan ia len mezaren parte prinzipalenak, konsagrazioa, oblazioa ta komunionea. Bada, Kristo il ondoan, bere Ama Birjinak anitz egintzue asteko zelebratzen meza elizan, orai ere beragana joan bear dugu. O Elizaren anparo ta Ama egiaskoa, sazerdoteen patrona espeziala, guzien konsolu bear bekalakoa denbora guzietan, orai ere orren bear gara, eman bezagu, otoi, bere grazia. Abe Maria.

Hoc facite in meam commemorationem. 1. Cor. 11.

        Tridentinoa mezaren gain eman zuen dekreto gartan asten da itz andi gebeki: Zenbat kuidado paratu bear den zelebradadiengatik mezaren sakrifizio sakrosantoa errelijionearen gurte ta benerazio guziareki, aisa dezake pensa edozeñek konsideratzen badu deitzen dela madarikatua eskritura sagratuan ura, zeñek ere iten baitu Jangoikoaren lana deskuidoreki. Eta prezisoki konfesatzen badugu ezdezakegula tratatu Kristoren fielek berze lan bakotxik ere ain sandu ta dibinorik, nola misterio lotsagarri gau berau, zeñetan hostia bizi-emalle gura bera Jangoiko Aitaren graziara itzuli ginduzana sakrifikatzen baita egunoro sazerdoteen eskus aldarean, klaro aski da alaber, paratu bear dela industria ta dilijenzia guzia ontan egin daien biotzaren garbitasun ta pureza interiore, ta debozioaren ta piedadearen mostra exteriore al daiken andienareki. Espiritu beras beterik Aita Sanduak lengo denboretan joan dire ordenatus mezaren alde anitz zirkunstanzia ta gauza bear direnak; zenbait erranentut, ez ainberze gelditzeko memorian, nola inprimitzeko mezagana bear den estimazioa ta errespetoa biotzean.

        Esta dudarik ezi San Pedrok apostoluen prinzipe bekala erran zuela lenbiziko meza iganaskeros Kristo zerura, eta diones Agredako serore benerableak Maria Santisimaren bizian, egin zue adbertiturik ta eskaturik Ama dibinak, prebeniturik alaber, bere esku birjinaleeki lekua, maia, mantelak, ta gañarako bear zirenak zelebratzeko dezente ta dignokiro bere axuri dibinoaren sakrifizio admirablea, zekien bekala obeki ezi mundu guziak, ta aingiruek baño ere obeki, nola bear den tratatu Jaun andia naiz txikiturik ala bere naies misterio gartan. Ama dibina, berori izan da, ta da, ta izanen da beti sazerdoteen Amabitxi, erakustun, alzindari, exenplu ta hispillu argi ta garbia moldatu ta kidatu bear gaituena aldareko ofizioan prinzipalki. San Pedrok berze orazio in zituenen ertean dakigu paratu zuela mezan Pater noster edo Aita gurearen orazioa Kristok erran zuena bere ago sanduas, orazio guzietan den obena, guzien mamia, sustanzia, suma ta korona; orgatik etzeike falta mezan. San Klemente lenbizikoak ordenatu omen zue kanon edo sagra deitzen dena ta ornamenten konsagratzea mezarako. San Esteban lenbizikoak ornamenten bedezioaren forma, ta estaitzen usa baizik elizan. San Zefirinok etzeizela usa kaliza ta patena zureskoak, baizik bidro edo kristaleskoak. San Urbano lenbizikoak izan zeizela urreskoak edo zillarreskoak. San Silbestrok korporalak izan daizela ligus eginak, aldareak edo arak arriskoak ta konsgratuak. San Felix Aita Sanduak zelebratzea martiren errelikien gañean. San Melkiadesek argien etxekitzea mezakoan. San Soterek zelebratzea barurik ta ez ustea inperfekto edo akabatu gabe meza. San Zelestino lenbizikoak mezaren alziñeko psalmo erraten den gura grada beitikoan, introitoa ere bai, graduala ta ofertorioko ta komunioneko antifona labur gaiek. San Damasok, Confiteor Deo etc. Edo San Ponzianok batzuen ustes. San Gregorio andiak erratea bedratzi aldis kirie eleison, Christe eleison, nai baitu erran: Jauna, iduki bez miserikordia; Kristo miserikordia, baitare Pater noster erranaskeros dion orazioa, libera nos, quae sumus etc. libra gaitza, otoi Jauna, lengo, oraiko ta geroko gaitz guzietaik, etc. Dominus vobiscum erratea da apostoluen denboratik onat, baita diosala iten duena puebloai sazerdoteak, ala nola aingiruak erran zion Maria Santisimai: Dominus tecum, Jauna zureki, ala salutatzen du sazerdoteak puebloa. Dominus vobiscum, Jauna zueki, baita salutatzeko itzkuntza usatzen zena apostoluen denboran. San Alejandro lenbizikoak ordenatu omentzue epistola ta ebanjelioa, ontara txutitzea San Anastasiok. San Markos Papak Kredoaren kantatzea zenbait egunes; gerostik señalatu da noiz ta nola. Adberti ezi len Zosimo Papa denboraraño meza guziak kantatzen zirela, ta errezatzea sortu dela debozioa gutituas. San Alexandro erran dugunak, alaber, hostia deitzen dugun ogia izan zeien orantzik gabekoa, ta ardoari ur gutitto bat nastea; alaber, zenbait itz konsagratu baño lentxago, ta geroxago. Eutikianok Papak ofertorioa. San Telesforok, Gloria in excelsis, aingiruen himno gura lentxago aipatu bear nuena. San Leon lenbizikoak izensatzea, orate fratres, ite missa est, ta berze itz batzuk. San Jelasiok prefazioa. Xisto lenbizikoak Sanktus ta difuntoen memoria. Inozenzio lenbizikoak pax Domini sit semper vobiscum, nai baitu erran, Jangoikoen bakea biz beti zueki, ta pazearen ematea guziei mostratzeko ezi baketu bear dela guzieki errezibitzekos gure Jauna. Serjio lenbizikoak agnus Dei erratea komekatu baño len, nai baitu erran: Jangoikoaren axuria kentzentuena munduko bekatuak, izan bez miserikordia nitas; berla bakeagatik iten den orazio gura, nere Jaun Jesu Kristo, erran ziotena berze apostoluei, bakea usten diziet, nere bakea ematen diziet, ez dezala beiratu ene bekatuei, baizik bere Elizaren fedeai, eta au berorren borondatearen konforme baketzeas ta unitzeas digna bedi Jauna, bizi ta erreinatzen duena Jangoiko Aitareki, Espiritu Sanduaren bat tasunean sekula guzietan. Azkenean San Juanen Ebanjelioa San Pio borzgarrenak (Bur.haec.flos. ss.)

        Gisaontan Elizako buruak joan dire adornatus, batak gauza bateki, berzeak berze bateki meza sanduaren obra miragarri ta Kristoren milagro guzien andien gau. Gisaontan Elizako ofiziale ta langin sumoak joan dire labratus ta moldatus kontxa ta engaste korrespondientea perla prezioso gonendako; ta kostatu denetik ere daike atra kontua anitz balio duela, ezi anitz balio du kostatzen denak, anitz, ezpadire enganatzen tratuan. Estire engañatu Aita Sanduak, ez ezi Kristo berai tesoro gau usteagatik bildu bilduttoa, Eliza bere esposa onetsiai, kostatu zekio ogei ta amirur urte ta ia trabajutan pasatzea, pasio ta eriotze doloreskoaren sufritzea. Beras, alako-finean fundatuaskeros meza sandua, ainberze denbora enpleatu da, ainberze ofiziale sartu dire, ainberze injenio ta santidade sumoek, Espiritu Sanduaren argiareki bateo, inala egin dute usteko orai daukan perfekzioan ta forman meza sandua, barnetik eta kanpotik izatean ta idurian alikako obekiena; beras, gauza andia da, obra perfektoa da, balio du anitz, estaike duda. Esta ontan deus ere sobra, ez deus ere falta. Esta itzik inportatzen estuenik; esta zeremoniarik zerbait signifikatzen estuenik, esta gauzarik bere misterioa estuenik. Itzak, batzuk gora, apal berze batzuk erratea, eskuak ia juntatzea, ia zabaltzea, ia goratzea, ia beititzea; ainberze gurutze ta bedeizio formatzea, begien goratzea aldiska, buruaren kurtzea, batzutan txutirik, berze batzutan inklinaturik egotea, belaurikatzea, aldareai apatzea; ia eskin batera, ia berzera joatea; puebloagana itzultzea aurpegis noizean noiz; azkenean ornamenten forma ta kolorea ere, ta gañarako den guzia an, guzia dago inguraturik misterios, signifikatzen ta errepresentatzen dire anitz gauza ta andiak, zein guziak beneratzea da preziso, baña guziak jakitea esta erraz, guziak explikatzea da neke, ta denbora laburrean da inposible. Alaere obe delarik zerbait baterez baño, ainberze gauzetaik zenbait bakotx explikatu nainuke, ta orai mezarako ornamenta, materia ta instrumentu prinzipalenen signifikazioa.

        Sazerdoteak bestiturik ornamenta sagratueki diferente mundukoetaik, errepresentatzen du Jesu Kristo bera Jangoiko ta gizon egiaskoa; baña gu ez bekalakoa santidadean, bekaturik gabekoa, inozentea, garbia, sandua, grazias ta birtutes betea, ta ala izanik bekatarien figura artu zuena ta bekatarien pena zor zutena pagatzeko gure partes. Konsagraturik dago sazerdotea, ta konsagraturik ornamentak, zeren sagratuak, sanduak, dibinoak baitire gauzak an in beartuenak, ta zeren berexia baita ellegatzeko sakrifikatzera bere eskus axuri dibinoa, ta presentatzeko Jangoikoai aldareko maian. Estaltzen du ornamenta gaieki bere gizatasun bekataria Jakobek in zuen bekala erdexteko bere Aita Isaakganik bedeizioa, ezdezangatik beiratu Jangoikoak nor den, baizik nor errepresentatzen duen, zer ofizio iten duen ta zer presenta ofratzen duen. Doaie errenobatzera aldarean misteriosoki Kristoren pasio ta eriotzea, ta ala bestiduraetan ematentu aditzera pasioko insigniak Kristori paratu zizkiotenak Jerusalenen. Lenbizikoa, paratzen du buruan oial bat, zeñeki inguratzen baititu lepoa ta soñak, deitzen baita amito, signifikatzen du belo gura, zeñeki estali baiziote aurpegia ta begiak Kristo gure Jaunai burlatzeko ta golpatzeko ausarkiago. Bigarrena, paratzen du alba, signifikatzen du soñeko txuri gura, zein paratu baiziote Herodesen ordes tratatzeko ero-aintzu. Irugarrena, paratzen du gerruntzean zinguloa, signifikatzentu sokak ta kateak, zeñeki lotu baizute in zutelaik preso. Laurgarrena, besoan manipulo deitzen dena, signifikatzen du eskuen lotzea prinzipalki kolumnara azotatzeko. Borzgarrena estola soñetaik, signifikatzen du lotzea Kristo lepotik ermateko gurutzea soñean. Seigarrena, kasulla, signifikatzen du purpura imini ziotena burlasko erregei bekala, ta gurutzea ere bai eraman zuena soñean. (Ex manip^o flor. et cat^o scolap.).

        Aldareko mantel ta korporaleek signifikatzeunte Kristoren mortaxa ta oialak zeñetan inguratu baizute beraren gorputz ila. Kalizak, obia ta patenak obia gañeko ar-lauza. Hostiak izan bear denak gatzik eta orantzik gabekoa, signifikatzen du Kristoren pureza ta santidadea; alde batetik legun, berzetik markareki izatea da adiarasteko dela Kristo Jangoiko ta gizon; legun den alderdia aldarerat errepresentatzeko Jangoikotasuna, ta dela ikusiestaikena begis; marka duen alderdia puebloagana mostratzeko bere gizontasuna ta guregatik artu zuela, ta alde gortaik zeikela ikusi, ta ikusi zela munduan. Materia sakrifizio gartako dire ogia ta ardoa, baitire alimentu komunak; nork estu ontan erreparatzen Kristoren gureki komunikatu naia? Ain llano, ain komun, ain aisa ematen zaiguna? San Agustinek aurkitzen du berze signifikazio bat paratzean bere gorputz ta odolaren sakramentua ogi ta ardoaren idurian, eta da sanduen konpañia, unionea ta bakea, zerengatik ogian bateratzen dire anitz gari-pikor xegaturik, ta ardoa iten da anitz mats-pikor bateraturik (H. 26 in Joan. in offic. corp^s Chr.). Klaro aski adiarasten da unione ona. Orgatik explikatzen omen du San Pablok: ogi bat guziek, diot Kristioek, jatea, guziok izatea gorputz bat. O piedadearen sakramentua! exklamatzen du sanduak. O unionearen señalea! O karidadearen lotzakia! (Ib. fer. 2). Berze alde nork estaki zenbat bear den pasatu ellegatzeko izatera garia ogi, matsa ardo? Bata bear da igitatu, eulzitu, aizeratu, io, iralki, oratu, erre; berzea ondu aienean, ebaki, bildu, istikatu ta purgatu. Ongi adiarasten zaigu ontan Kristok pasatu zituen trabaju, desprezio, tormentu, pasio ta eriotzearen errua ellegatzeko ematera guri aldareko maiean bere gorputz ta odol preziosoen erregaloa. Aisa gozatzen dugu humeek Aitak prebenitu diguna nekeen utses. Ur gutitto bat nastekatzea ardoari kalizan iten da, zeren Kristok ala in baizue, signifikatzeko odol ta ura atra zena Kristoren bularretik il ondoan heritu ziotelaik lanzareki; baitare bi naturaleza dibino ta humanoaren bateratzea Kristoren personan, baikara Kristioen unionea Kristoreki beren buruareki bekala. Bedeikatzen da ura gurutzearen señaleareki adiarasteko Kristoren pasio ta gurutzeagatik daizkela saldu glorian jendeak, ezperen salba ezkindeizkela. Guzia bedeikatzea, ta guti bat solo botatzea kalizara da mostrazeko erran zuena; anitz deituak, guti eskojituak. Errekiem mezan esta bedeikatzen ura, mostratzeko purgatorioko arimak daudela Jangoikoaren grazian betikos, ta seguro dutela sartzea glorian. Geldi gaitzen emen oraiko.

        (Guzia ongi ta etzeike baizik ongi; aski da nork disponitu duen, Jesu Kristok prinzipalena, ta gañarakoa Eliza Ama Sandak Espiritu Sanduaren argiareki. Baña, Jauna, ezpaliz atrebenzia, nainuke galdetu gauza bat; sakrifizio andi garren ofrazale prinzipala beroi dela badakit; nor ordea autatu ditu urbilen ministrotako? Balire serafinik gorenak artako, jautsileizkenak ofratu bear den aldioro izatera arren ministro, ezlizake sobra ta ez aski ere merejiduenaindako. Baña orai ministro paratutuela gizonak ikusten dut, ta bekatariak bekatu in dutenak edo in dezaketenak. Zer da au, Jauna? O, ezauntzen dut ontan ere berorren amorio geiegia gizonengana; ez dezagun izan atxekiaik niondik ez komunikatzeko gure Jangoiko-gizonareki. Karidade garrek berak, zeñek obligatu baizue artzera gure naturaleza ta egotera aur txipittoa bekala Birjinaren sabelean, obligatu ere du ustera bere gorputz ta odola gizonen eskuetan. Baña Birjina garreki egina ongi enplegatua, zeren baize serafin guziak baño garbiago, sanduago ta ederragoa; baña zer dute zer ikusi gizon lurrekoek tratazeko beren eskus alako Jauna? Eta nor naiz ni, baitut ofizio bera? San Juan Bautista zein baño andiagorik ezpaita jaio emastekietaik zego erraten, ta egia zio etzela digno lazatzeko berorren zapeten lotzakia, nik zer errain dut? Nere mias konsagratzen, nere alzinean idukitzen, nere eskus tratatzen axuri dibinoa, gloriako gala ta alegria dena! Zer da au? Bisitatu zuelaik Ama Birjinak (sic) Santa Isabel, zegolaik onen sabelean San Juan Bautista sei ilabetetan, sentitzeas solamente ori eldu zela Ama birjina baitan, asi ze ura saltatzen bozkariundes karzela ilun gartan. Ene arima, nola etzara zoratzen amorios ta gozos, ikusteas Jangoiko guzia ain txiki, ain humil, ain manso nola axuritto bat amablea aldarean ta nere eskuetan? erran ziona berorrek Samariako emasteki garri aurkitu ta mintzatu ziolaik butzu garren pokalean: Ô si scires donum Dei, et quis est etc. O bazindeki Jangoikoaren donoa ta nor den zureki dagona! O baneki ongi ezauntzen ta agradezitzen duten eskaida ta fortuna, ez nezake truka mundu guziagatik. Zori onekoak begiak, mia, eskuak, persona ain urbil tratazen dutena Jangoikoa! Nola, nola humillatzen da ainberze orren majestadea? Eta Jesus ona, onegia, dulze, amablea; estut nik ori bekalako adiskiderik aurkitu, ta ori, estutelaik nior ainberze ofenditu. Zer litzake ezpagindez ofendi? Ez, ezdezala permiti bere ministroetan orren ofensarik, graberik bentzait niolatere. Aski da berzeek ofenditzeuntena malamente. Berorren ministroek bularra oponitu bear dugu, ez dezaten heritu nausiaren biotza, naiz gu il gaitzen orgatik. Baña jendeareki sazerdotea ere itzultzen baliz nausiaren kontra, o indignidadea! O lastima! Tu quóque, fili mi? Zuk ere bai, nere humea? Si inimicus meus maledixisset mihi, sustinuissem utique, nere etsaia ene kontra itzultzea banezake soporta, tu veró homo unaminis, dux meus etc. (Ps. 54), baña zuk nereki bat bekala egina, nik kidari ezarria, nere etxekoa, nereki alimentatzenzinana janari dulzeas? Ditxa andia tratatzea zeruetako Jauna aldarean, baña esta nornaiendako, ez eta nornai ere ortako. Bokazio fina estuena geldi atzeratago, ezi ones on obeago estaike izan den baño tratatzea ala gure Jauna, baña kuidado nor ellegatzen den gaizki. Sazerdote bat desonratu zuena bere korona heritu zue Jangoikoak buruan kanzer itsusi lotsagarri bateki, ezpaizeike atra jendeen alzinean. Ellegatu ze San Makariogana erremedio bila, zeren baize sandua Jangoikoaren adiskide, ezi barin bada ere Jangoikoa ofenditua, Jangoikoa da ta ez berzeik, erremedio eman bear duena, plazer badu. Sanduak ezaun duzue kausa, ta erran zio ura zuela, zeren ellegatu zen indignoki aldarera. Alaere otoi, penitenzia ta nekes erdetxi zio sanduak Jangoikoaganik sendatzea; baña kondizioreki etzala ellegatu bear sekula berriz aldarera bere bizian (Ribad. in ej. vita). Inozenzia, garbitasuna, santidadea errezibitzekos axuri dibinoa inozente garbi sandua. Orrek, Jauna, eman bear digu guzia, orrek betiko grazia, orrek betiko gloria).