Serm. 85.
De operibus satisfactorius.
ann. 1781

Si impius egerit poenitentiam... et fecerit judicium
et justitiam, vita vivet etc. Ezechiel 18.

        1. Galdudugunek Jangoikoaren grazia, arimaren bizitza, birtute ta obra on guzien merejimentuak, zerurako deretxoa eta, itz batean, ondasun guziak bekatuen kasos, aizagun Jangoikoaren itz dibinoa ta erreala, zeiñen medios asegurazen baitugu barkamentua ta galdu den guziaren errekobrua. Baldin, dio, baldin gaistoak iten badu penitenzia bere bekatu intuen guziengatik, eta goardazen baitu nere mandamentuak, eta iten badu juizio ta justizia, biziko da bizitzas ta esta ilen; ez naiz oroituko egin zituen gaistakeria guzietas, inezpalitu bekala. Akaso da nere borondatea gal daien inpioa? Ez, baizik bizi daien ta logra daien. O Jangoikoaren ontasun inkonparablea, nion ez ia bekatarietan baño agertzen dena! Aski du konfesatzen ikustea gu geuren kulpa barkatzeko, eta egiten obra onak obligazios in beartugunak, itzulzeko malogratu ginduen guzia, desuerte ezi bekatari bat ellega daike nai badu izatera ain Jangoikoaren agradokoa ta ain abratsa merejimentus, nola bekaturik inestuena sekula. Ain arras borratzen du Jangoikoak gure gaistakerien memoria, nai badugu! Ikusagun nola ta zer medios.

        2. Erranik ezi konfesio onaren medios barkazen dela kulpa ta pena eternoa, baña geien komun geldizen dela zerbait pagatzeko mundu ontan edo berzean, txoil ezpadu konfesazen denak kontrizio bat ain noblea ta fiña, ezi arren atenzios in dezon Jangoikoak grazia barkatzeas pena ere guzia arras, ezpaita ordinario, baizik extraordinario den kasoa; alaber, erran bear da ezi komunki oraiko denboretan ematen diren penitenziak, beiraturik penitenteen delikadeza ta epeltasuna, estirela aski satisfakzio osoa emateko Jangoikoaren justiziai, espezialki ofensa anitz indionagatik, eta ala berak edo purgatorioan pagatu bearko duela azken marabidiraño, donéc reddat novissimum quadrantem, edo emen egines obra onak. Ikusagun zein diren obra gebek, zeiñeki pagatutako ematen baita Jangoikoaren justizia miserikordiosoa.

        3. Irur burutara erreduzi daizke obra gebek, zein baitire orazioa, limosna ta barua; guzia da Jangoikoarenganako, baña memoriain fabore berexi daizke bata Jangoikoaren aldetik, berzea proximoaren aldetik, ta berzea geuren aldetik; Jangoikoaren aldetik da orazioa solamente Jangoikoari iten zaiona; proximoaren aldetik da limosna solamente proximoai ematen baita, ta geuren aldetik da barua, zeiñeki kastigatzen baita geuren gorputza. Errepartimentu gonen berze arrazio bat ere da, zeren gure arima ta gorputza biak in zire kulpante bekatu egitean; biek eman beaute satisfakzio Jangoikoai; bada, orazioaren medios enpleazen da prinzipalki arima bere irur potenzieki desagrabiatzen Jangoikoa; baruaren medios gorputza prinzipalki enpleazen da sufrizen pena merejitua; ta limosnaren medios biak, arima manatzen ta gorputza obrazen karidadea. Berze alde, nola ezpaitugu guk berze ondasun jenerorik baizik arimaren eta gorputzaren ta fortunaren ondasunak, orazioaren medios sakrifikazentiogu Jangoikoari arimain ondasunak, limosnareki fortunarenak, ta baruareki gorputzarenak.

        4. Goazen lenbizikora. Orazioa, itzak diones, esta baizik eskatzea; baña orazioan enzerrazen dire Jangoikoaren honra ta errelijioneko akta guziak, nola baitire ez solamente errezatzea, baitare mezak enzutea, ofizioetara asistitzea ta birtute guzien exerzitatzea arimareki, nola fedearen, esperanzaren, karidade, kontrizio, humiltasun, agradezimentu, alabanza, adorazio ta gañarakoen aktak. Ofenditu barin badu, bada, Jangoikoa arimak, ia itzulzeko Jangoikoari edeki dion errespetoa ta erreberenzia, ta errekonpensazeko egin dion agrabioa, enplea bedi honrazen Jangoikoa oraiko ta lengo partes. Enzun bez anitz meza, zeintan geienik honrazen baita Jangoikoa. Alaba bez bere elizan alguzia kristio laguneki ta aingirueki ofizio sagratuetan. Erreza bez ere anitz orazio zerbitzadezangatik Jangoikoari miak ere biotzareki, baña prinzipalki enplea bedi humillatzen bere burua Jangoikoaren presenzian, adoratzen Jaun andia, eskatzen barkazio ofendituas, sentizen ta nigar egiten ortas, maitatzen alako Jauna, sinestazen, esperazen ta graziak ematen, ofrezitzen emendatzea ta bere gorputz, arima ta gauza guziak, eta au guziau maiz ta gogotik; gisaontan Jangoikoa konplazizen da, ta doaie kontentatus ta dispensatus mereji ginduzan penak lengo ofensengatik.

        5. Baña esta kontentatu bear kristioa solamente arimain barneko akta gebeki, agertu bear du obra exterioreetan ere zor diona, ta pagatu nai diola. Zerengatik Jangoikoak maite baititu gizonak ta ebengatik in baizue anitz berak, ta estimazen baitu pobreari iten zaiona, oroat, nola berari iten zaiona, ezpadio gezurra Jesu Kristo berak, quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis; orgatik bear du kristioak Jangoikoagatik egin limosna pobreei. Peccata tua eleemosinis redime, pagazkizu limosneki zure bekatuen zorrak, dio Jangoikoak Daniel profetaren agos. Dutenek zer eman, dute zereki kontentatu Jangoikoa, dute bere eskuan zeruain idikitzeko gilza, limosnaeki dezakete erosi bere arimain salbazioa. Baña estutenek zer eman limosnas, izain dute zer egin karidades: bisita bezkite eriak, konsola bezkite tristeak, konseja bezkite ongi bear dutenak, erakutsi bezkite ignoranteak on den guzian, sufri bezkite proximoen faltak ta agrabioak, izan bezote konpasione trabajutan direnei, sokorri bezkite orazios berere aiek ta purgatorioan daudenak, exerzita bezkite obra miserikordiasko espiritualak ta korporalak bere posibilidadeari dagozkionak, guzia da limosna dirurik gabe in daikena, aski da espiritualeendako biotz ona, ta zenbait korporaleendako biotzaiki bateo oñak edo eskuak edo itzak. Nor eskusa daike bizitazeas eriak nai badu, barin baitu oñak? Nork ez dezake konsola tristea, itzes in daikena? Nork estu izain okasio sufrizeko nai badu? Nor da emanez dezakena konseju on bat eta erakutsi ere doktrina? Benzait nor da ain pobre ezpaitezake sokorritu orazios berere proximo neketan direnak ta arimak? En fin, guziek dutenek biotz petxoain barnean, ta biotzean karidade, dezakete izan konpasione proximoes. Bada, limosna dire ebek ere ta proximoareki iten den guzia beretako admitizen du Kristok; eta zor anitz badiogu ere, pagazen da egiteareki alako anitz, zerengatik nola Jangoikoak ezpaitu bear deus beretako, traspasatu du bere arzekoa gure proximo beartsu edozein jenerotan direnen fabore, eta utzirik dauka bere despatxu erreala ta firmaturik bere nonbreareki bere Ebanjelioan, ezi bere txikitto ta pobretto goiei iten diogun guzia dela, oroat, nola berai inbagindezo, ta, oroat, admitituko duela deskontuan zordiogunain alde. Quod uni ex minimis etc.

        6. Baña irugarren satisfakziomodua da barua, ta baruan enzerratzen da gorputzain mortifikazio jenero guzia: Abstinenzia janean ta edanean, beiratzean, aditzean, platikatzean, erabiltzean ta gañarako apetituen naikundeetan. Kastigatzea aragia disziplinas, silizios, nekees, belauriko egones, besoak zabaldurik, edo lurrean auspeskaturik egones, ta berze edozein penatzemodus, asko injenia baitezake arima ongi penaturik dagonak bekatues kastigatzeko gorputz gaistoa ofendiarazi diona Jangoikoa. Baña anitzek estute entendatzen lengoaje gau, ta uste dute solamente errelijiosoendako dela mortifikazioa ta penitenzia korporalea. Beras, solamente errelijiosoek dute bere enemigotako aragia? Beras, zure gorputz ori da guzis inozentea, estizuna egin gerra ta erresistenzia? Zein al rebes den! Errelijiosoek estute iten ainberze bekatu, ta nai dugu in dezaten ia penitenzia; ta guk ia bekatu eginik nai dugu utzi libre penetaik gorputz gaistoa. Eta aipazen bada joateas zerura, ainberze deretxo iduri zaigu dela izateko guretako ere leku palazio gartan, non ezpaita sarzen gauza mantxaturik. Au da engañua. Kuadrazen zaizu egitea kulpa ta ezaizu kuadrazen ermatea pena, ori esta justizia. Errelijiosoek bai ta zuk ez, eta zergatik ala? Duzu zerbait pribilejio berex? Edo bide berriren bat agertu ote du zuretako Jangoikoak? Edo sandu ta sandak neke ta penitenzien medios iragazi dutelaik gloria, zu aisa ta jarririk naikouzu erman zaizaten aingiruek andetan gloriara? Eta zer motibos? Zure edertasunagatik edo zure bear izanes an? Desengaña, estuenak izan erreparorik bekatu egitean, ez dezake izan exkusarik egiteko penitenzia bere gorputzean, dela gizon, dela emasteki, dela azkar, dela delikatu. Ezpazindue nai egin penitenzia, zergatik nai izan duzu bekatua? Eta delikatu izanes exkusatu nai bauzu, nola zara ausart admitizeko gorputzain gusto debekatuak, kastigatu gabe pasaestaizkenak? Azkar gaistakeriako ta delikatu penitenziaindako? kontazen du Belarminok ezi gaste noble erregalatu batek arturik bizitza austero fuerte bat baru, disziplina ta penitenzia anitzen ertean, erraten ziotela aideek ta lagunek, beira zezala ongi, etzela ura artako, delikatuegi zela. Orrengatik berorrengatik nai dut egin penitenzia emen, zeren bainaiz delikatu, zerengatik ezaunzen baitut ez nai zela gauza agoantazeko purgatorioko penak, ta gutiago infernukoak, orgatik autatu dut pagatzea emen nere eskus, baita agitzes suabeago (Parra. pl.24 de poenit^a).

        7. Baña ia ke ta nior ez dezakegun eskusa egitetik penitenzia, konpondu bear dugu guzieki nola egin dezaken bakotxak. Ez dezake azotatu ta sujetatu silizios gorputza? Bada, idukiarazi bez postura gaisto batean, nekarazi bez asto errebela bekala, dagola belauriko naiz bortxas, niork erreparazen estuela, baitare zenbait aldis auspeskaturik kopeta lurrain kontra, edo zabaldurik besoak sekretoan Jangoikoaren alzinean. Estaike barutu? Bada, neur bedi sikiera janean ta edanean, us bez bokado kuadrazen zaiona, tragoa, txokolatea ta berze laminuria zeintara duen tirria. Baru bedi mia goardatus silenzio, ez utzis erratera nai luken platika gura; baru bedi adimentua, ez utzis aditzera murmurazioak ta indezenziak; barubeites begiak, apalzen direla ez ikusteko nai lukena kuriosidades. Estagoke enzerraturik errelijiosoa bekala? Bada, exkusa bedi sikiera jaietan dibersio peligrosoetaik, danza ta alakoetaik, goarda bez zerbait erretiro, lei bez zerbait edo ai bez leizen. Ez dezake egin anitz humillazio itentustenak errelijiosoek? Bada, benzait ezdezala deustan bilatu bere honra; ken bez banidadea, aparta bedi ikus dezaketen lekutik, ezdezala presunzios ongi iduritu nai, bestizean bila bez bere desprezioa. En fin, asko modu da egiteko penitenzia, ta itz bates, guzietan bidoeie bere naiaren kontra, ta ori da penitenzia, nai duelaik platikatu, ixildu; nai duelaik errespondatu, ertxi agoa; nai duelaik ibili, egon geldi; nai duelaik gusto gau edo berze ukatu; ta ala beti kontra kontra, diot, apetituen kontra, ala da penitenzia Kristok guziei manatuziguna, qui vult venire post me, abneget semetipsum etc.

        8. O Jauna, nekazariek asko neke dugu, egin gabe ia penitenzia. Zer penitenzia ia, nola bizitzea urraturik beti lanain pean uda ta negu? Ontara diot, ezi lan goiek izan daizkela penitenzia, ta ez ere. Baldin ofrezizen badire Jangoikoari bere bekatuen satisfakziotan ta sujetazeagatik aragiain errebeltasuna ta mendekatzeagatik gaizki eginarazi diotena, orduan dire penitenzia. Baña fin onik gabe ala segi, segi lanean oroitu gabe Jangoikoas ta arimas, ori esta penitenzia, baizik trabajaze bat materiala, ala nola idiaren trabajatzea. Alaber, trabajazea kodizias goseegi izanes, ori ere esta penitenzia, antes bien da bizio ta deabruain penitenzia, ala nola nekatzea berze edozein biziotan. Alaber, trabajazea sustentazeagatik honratuki familia, esta penitenzia, birtute da bai trabajazea bizitzagatik, zeren ala manazen baitu Jangoikoak; baña au ere esta penitenzia, ezpada egiten kastigatzeagatik gorputza, edo bekatuen satisfakziotan. Izatekos, bada, penitenzia, esta aski edozein neke, bear da juntatu gogoan intenzioa pagatzeko neke garreki bekatuen zorrak. Onen konforme nekazariek badezakete trabajatu anitz ta ez iragazi deus; ta badezakete trabajatu ta iragazi Jangoikoaren alzineko. Baldin neke goiek dirijizen baituste bekatuen penak pagazeko, Jangoikoaren desagrabiatzeko, ta gorputzain kastigazeko, orduan izain dire penitenzia ta balioso agian ainberze nola errelijiosoen disziplinak, silizioak ta mortifikazioak. Baña ezpadire dirijitzen, estire balioso Jangoikoaren begietan; zerengatik? Zerengatik ezpaitire egiten Jangoikoagatik; ta Jangoikoagatik itenestena estu zer estimatu, ta estu zer pagatu Jangoikoak. Orra zer tesoroa daukazien altxaturik zeuren alor ardantzetan ta zeuren neketan, nai bauzie logratu, solamente egiteareki Jangoikoagatik ta arimagatik iten duzien gura bera. Eta nola malograzen den guzia, eman faltas Jangoikoari ta arimari parte neke goietan! Debalde nekatu, zeikelaik anitz iragazi! Nekazalgoain nekeak dirijitzen ezpadire, dire lur puska bat bekala; ta dirijitzeareki itzulzen dire urre prezioso Jangoikoaren estimazioaindako.

        9. Baliatu, bada, bere ofizioko nekees ta egin nezesidadetik birtute, ta berze alde bere borondates injeniatu egitera penitenzia erran duten modu gaietan, joateko pagatus Jangoikoari bekatuen zorrak, ainberze ezi borra daitzen Jangoikoaren aurkintzean; ta estaien ia oroi Jangoiko justoa ia ezi ezpalire egin sekula, ofrezitu zuen bekala Ezekielen agos. Bekaturik inezlukenak ere bear luke in penitenzia ez erorzeagatik ta imitazeagatik Kristo, Maria Santisima ta sanduak; zenbat obeki bekatariak in bear du? Estuenai egin nai penitenzia zer errain diot, baizik lazki gaizki egin duela ines bekatu, in baitu pasaestaikena kastigatu gabe; edo kastizeunzu zeurorrek, edo kastigatuko du Jangoikoak. Bekatu egin duena heritu da bere borondates, bada, kuratzekos pasatu bear da pena. Ikusagun San Buenabenturak dion konparazioa. Lenbizikoa da idikitzea llaga, au da nola kontrizioas partitzea biotza. Bigarrena, botazea kanpora apostema, au da konfesatzea bekatuak. Irugarrena da dieta, au da propositoa apartazeko bekatuetaik. Laurgarrena, sangria, au da errestitu zio egitea zor denas. Borzgarrena, enplastoa, au da mortifikazioa gorputzarena. Seigarrena, kuratzeko llaga ogi guti, ardo gutiago, au da nola barua bekatariaindako. Zazpigarrena, zerbait promesa, edo bella, edo dilijenzia espirituale sendatzeko, au da nola bekatariaindako orazioa. Zorzigarrena, medikuain salarioa, au da nola penitenteen limosnak pagatzeko Jangoikoari bekatuen zorrak. En fin, bear da iduki presente, ezi erdetxiginduenek barkazio osoa bataioaren medios eginginalaik kriatura berriak Jangoikoaren alzineko, baldin galdu badugu grazia gura, ezkaizkela ia ellegatu lengo estado garren garbitasun ta igualdadera, ezpada anitz nigar ta trabajuen medios, penitenziareki, dion bekala Trentoko Konzilioak (Sess. 14. c.2): Trabajatu, bada, egin penitenzia bekatuen konforme, anitz duenak, anitz, guti duenak, guti; barutu daikena, estaikena, mortifika berze gisas; orazio egin ta limosna; paga bezate sentido ta potenziek faltatu dutena, supli bezate gorputzak ta arimak al dezaketen gisan erdexteko barkamentu osoa, ta berladanik inzkigun fede, esperanza ta karidadearen aktak. Nik sinestazen dut etc.