3. Serm.
De Mandatis Domini.
ann. 1771

Custodite leges meas, atque judicia,
quae faciens homo vivet in eis. Levit. 18.

        1. Joan den igandean erran gindue jaio garela Jangoikoa zerbitzazeko, ta Jangoikoa zerbitzazea dela beraren mandamentuak goardazea; orai asi bear dugu eben explikazen. Eta beñik pein egun erranen dugu zerbait jeneralki mandamentuen gañean; eldu diren igandetan explikatukotugu bapanaka mandamentuak. Asi gaizen, bada.

        2. Len lenbizikorik jakin bear duguna da badirela Jangoikoaren legea ta mandamentuak. Erreinu txipi andi guzietan erregeek dituste beren legeak, ala nola Nafarroan, Kastelan ta berzeetan baitituste; bada, arrazio ia da izan dezkien Errege guzien erregek bere erreinuan, zein baita mundu guzia. Guziok garade beraren soldadoak ta basalloak; bada, ongi gobernazekos ainberze jende, bear zire zenbait lege ta ordenanza. Ezarririk dauzki ebek, ta dire deizen direnak Jangoikoaren legearen amar mandamentuak. Legeak obligazekos, bear da publikatu. Publikatu ze Jangoikoaren lege gau orai ainberze milla urte Sinaiko oianean, ta publikatu ze solemnidade andiareki gisaontan.

        3. Israeldarrak zeudenean Sinaiko oianaren ondoan, igan ze Moises, pueblo garren burua, Jangoikoaren mezus oiankaskora, non minzazen baizio Jangoikoak; manatu zio prebeniarazi zela puebloa irugarren eguneko. Jautsirik Moisesek eman zio bere puebloari Jangoikoaren mezua. Prebenitu zire, bada, guziak irur egun gaietan, ta bazeude esperazen eguna. Ellegatu ze ta asi zire ortotsak, tenpestadeak ta ausnarriak, zeudelaik lotsarriturik oianain inguruan israeldarrak. Arroitu guzionen ertean paratu ze lañu sugarresko bat oiankaskoan, ta andik intimatu zue Jangoikoak boza fuerte bateki bere legea itz ebetan: Ni naiz zure Jangoikoa Israel. Etzazula berze Jangoikorik adoratu. Etzazula juramentu falsurik egin. Santifikazkizu nere jaiak. Honrazkizu zeure Aita ta Amak. Etzazula nior il. Etzazula fornikatu. Etzazula ebatsi. Etzazula falso testimoniorik ta ez gezurrik erran. Etzazula proximoaren bizikidea deseatu. Etzazula arren hazienda kodiziatu. Au da Jangoiko Omnipotenteak orduan publikatu zuen legea, ainberze arroitu, zalaparta ta ortotseki, ezi israeldarrek lotsaturik uste zute an ilen zirela guziak.

        4. Zertako ordea ainberze prebenzio, ainberze arroitu, lege gonen publikazean? Zertako? Oroigindeizengatik beti, ta sekula ezkindeizen atzen. Legeak denborareki doazi atzendus ta galdus, bada, etzeien alakorik gertatu lege dibinoareki, publikatu zue ainberzeko solemnidadeareki. Beldur ze nonbait atzenduko zela fite, ta estu nai nioiz ta niolatere atzen gaizen. Orgatik ere manazen ziote Israeldarreri anitz lekutan bere mandamentuen memoria edo oroitzea. Numeroen 15 kapituloan manazen diote, ezarridezkitela beren bestiduretan señale edo benda azulbazuk, zein ikusteareki oroi zeizen Jangoikoaren legeas, ta etzeizen atrebitu bekaturik egitera. Deuteronomioaren 6 kapituloan manazen diote gordezkitela beraren mandamentuak biotzaren erdian, erakutsidezkiotela beren humeei, ta pensadezkitela beren etxean daudenean, bidean dabilzanean, idatzarririk ta lo daudenean ere, ta lotu dezkitela beren eskuetan, ta eskribidezkitela beren etxeen atarietan. Proberbioen 3 kapituloan ere dio: Nere humea, etzaitela atzendu nere legeas, zerengatik emain dizu bakea ta bizi luzea. Amazazpigarren kapituloan ere dio: Goardazkizu mandamentuak zeure begien ninia bekala, lozkizu erietan erastuna bekala ta inprimizkizu biotzaren oletan. Berze anitz lekuetan enkargazen du gauza gau berau. Ezta, bada, arrazio atzen gaizen beiñ ere Jangoikoaren mandamentues.

        5. Lege edo mandamentu ebetan daude enzerraturik birtute guziak ta debekaturik bekatu guziak. Lege gau goardazera gaude obligaturik munduko guziok, espezialki kristiok, zerengatik egonik guziok sujeto Jangoikoari, kristioei berritu zigu Kristok mandamentuen memoria etorri zelaik mundura ez soltazera, baizik perfekzionazera lege gau. Onen goardazean dago gure iteko guzia mundu gontan. Deum time, et mandata ejus observa, hoc est enim omnis homo. Lege gau goardazen badugu, egin dugu bear den guzia; ta ezpadugu goardazen, deus ezkara ai, eginik ere gañarako guzia. Esta berze biderik zerurako; esta birtuterik, esta ontasunik batere, non ta esten goardazen lege gau. Penitenzia, baru ta errezu, ta berze alako gauzek lagunzen dute goardazeko lege gau; baña au ezpaliz goardazen, banoan lirazke aiek. Etorri garenas geros mandu gontara, garenas geros gizon gorputz ta arimadunak, gure gain dugu lege gau; onen konforme progatuko gaitu Jangoikoak, nola bizi garen neurturik daukagun emen egoteko plazoan; ta atra ondoan emendik, lege gonen neurrira examinatuko gaitu, ta juzgatuko gaitu, ta sentenziatuko gaitu Jangoikoak; ta segun izan den gure bizia konforme edo deskonforme lege goneki, ala emanen zaigu premio edo kastigo sekulakoa. Lege gonen kontra estu balio kostunbreak. Munduko legeetan zenbait aldis exkusazen gara, zerengatik kostunbrea baita kontrarioa; Jangoikoaren legean esta alakorik; esta zer erran, kostunbrea da kontra. Manazen du Jangoikoak estaiela juramentu banorik egin? Bada, esta zer erran, iteko da kostunbre ia, berzeek iten dute, guk ere in dezakegu: Estu balio. Oroat diot berze mandamentues; estela balioso kostunbrerik aien kontra, naiz direla berregun milla urtetakoak, ezkaitute eskusazen; dire gaistoak ta indignoak. Ezaigu galdeinen zer iten zuten berzeek edo zer kostunbre den, solo zer egin dugun ta zer in bear ginduen Jangoikoaren legearen konforme. Ontan ez dezake dispensatu erregek, estare Aita Sanduak Jangoiko beraren komisiorik gabe. Orra lege dibino aren mandamentuen nezesidadea ta kondizioa.

        6. Baña lege gau, zerurako bide bakar gau iduriturik ta izanik ere aragiaindako latz ta ertxi, Jangoikoaren amorioareki ta graziareki kunpli daike, pasa daike tropezurik gabe. Estu Jangoikoak manazen inposiblerik; posible da ta suabe da bustarri gau; arin da karga gau Jangoikoarenganako amorioaren olioa dutenendako, beraren graziareki trabajazen dutenendako. Guzia dezaket, zio San Pablok, Jangoiko lagunzendiranareki bateo, ta Dabidi ere orgatik zizaizkio zabal ta aisa Jangoikoaren mandamentuak erabilzeko eben bidetik laisterka ere. Latum mandatum tuum nimis. Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum. Benzait bekatu mortalerik egin gabe goarda daizke mandamentuak, anitzek goardazentusten bekala. Zer? Estaike bizi egin gabe juramentu banorik? Zenbatek estute egiten? Jai egunean zer gauza andia da meza bat enzutea, arimaren itekoak egitea, gorputz lanataik deskansazea! Antes bien, aisago da au trabajazea baño. Bizio puros, bada, auxten da mandamentu gau. Bada, Aitetamak ta superioreak honrazea kunpli daike, benzait gauza larrietan. Bada nior ez ilzea, niori gaizik ez deseazea posible den gauza da. Seigarren mandamentuak dirudi latzago gure aragiaren inklinazio gaistoaren kasos, baña goarda daikena da. Ikusten da anitz sazerdote, anitz mutil garbi, anitz neskatxa honesta mantenazen direnak kastidadean; ta, en fin, gure Jangoikoak ezarri du matrimonioaren probidenzia, naiduenaindako estado gau, zeintan bizi daien exzeso ta bearestenkeriaik gabe. Zazpigarrena aisago baizik esta; zorzigarrenak du difikultade ia, baña mia desenfrenaturik utzi nai dutenendako; ezarri bekio frenoa, ta goarda daike. En fin, mandamentu guziak goarda daizke, izanik juizio ta konsiderazio, maitazen delaik Jangoikoa, eskazenzaikolaik bere grazia, ezarzen delaik dilijenzia prudentea, ta beirazen delaik esperazen digun premioa, goardazen baitugu, ta meatxazen zaigun ta emanen zaigun kastigoa, ezpaitugu goardazen. Goazen onen pensazera.

        7. Munduko legeak goardadaizengatik, ezarzentuste erregeek penak ta ematentute premioak. Baitu Jangoikoak ere mundu ontan ta berzean premio andiak goardazentutenendako bere legearen mandamentuak, ta kastigo arrigarriak goardazen estutenendako. Goardazen baituzu nere mandamentuak, dio Lebitikoaren 26 kapituloan, emanentiziet euriak bere denboretan, ta lurreko fruituak abasto; baña ezpaituzie goardazen, nik ere kastigatukozaistet pena jenero guzieki. Deuteronomioaren 28 kapituloan erraten du: Ezarzen diziet zeuren alzinean bedeizioa ta maldizioa; bedeizioa goardazen barin bauzie nere legea; maldizioa goardazenezpauzie; ta berla asten da kontazen bedeizioak, ta dio: Goardazen baduzie nere legea, bedeikatuak izanen zarate errian, bedeikatuak kanpoan, bedeikatuak zuen humeak, bedeikatuak zuen lurreko fruituak, bedeikatuak zuen haziendak, zuen idiak, zuen mandoak, zuen ardiak, zuen graneroak, ta zuen gauza guziak, ta berze anitz bedeizio; baña ezparin baduzie goardazen, etorko dire zuen gain, ta lotukozaizkizie maldizio ebek guziok; madarikatuak izanen zarate etxean ta kanpoan, madarikatuak zuen humeak, madarikatuak zuen haziendak, zuen graneroak, zuen ondasunak ta zuen jenero guziak; igorriko dut zuen gain gosea ta nezesidadea, ta maldizioa zuen obra guzietara; añaditukotiziet pesteak, eritasunak, otzak, beroak ta desditxak, konsumitu zaisten artaño. Zuen gañean dagon zerua izanen da bronzeskoa bekala, zerengatik euri tanta bat ere ezpaitu soltatuko. Zuen oñen pean dagon lurra burriñaskoa bekala sekuraren utses. Ebek ta berze berregun milla maldizio meatxazentu kapitulo artan berain legea goardazenestuenaren kontra. Arri dezake leizeak solamente.

        8. Esta bada zer galdegin zertan dagon ainberze urte gaisto, ainberze miseria, ainberze kalamidade, eritasun, gose ta pobreza izatea; klaro da ezi, zerengatik ezpaitugu goardazen Jangoikoaren mandamentuak. Temas bekala gabilza Jangoikoa ofendizen, arren mandamentuak despreziazen, bada, on dakigula, orra zer irabaziak atrazen tugun. Zer? Biziak ta kostunbreak estire onzen, ta nai dugu urteak mejora daizen? Esta posible ones. (Itz emanik dauka Jangoikoak, ezi ezpadugu obedizen, madarikatu ta kastigatuko gaituela; estu faltako bere itzera. Estuzie zer esperatu urteok mejoratuko direla, ezpagara geurok mejorazen Jangoikoa miserikordioso bezain justo da, miserikordian bezain zuzen da justizian. Ea, urteok gaistatu dire; gariak, ardoak, fruituak txurtu dire; gutitu dire orgatik bekatuak? Esta ezaun. Bada, estugu zer esperatu obeak eldu diren urteak, ezpagara geurok obeak. Egin daizke prozesioak, soña daizke triste ezkilak, atra daizke mezak, forma daizke errogatibak, ezarri daizke belauriko Jangoikoaren aurrean sazerdoteak, enpeña daizke sanduak, lutos besti daizke aingiruak, otoi zindezoke bere seme Jangoikoari Ama Birjinak; baldin, ezpadire goardazen mandamentuak, esta palakatuko Jangoikoa. Au da prozesio, errogatiba ta enpeñurik obrena, mandamentuen goardazea. Au iten bada, ikusko dugu zein fite palakazen den Jangoikoa, onzen diren urteak, suplituko diren graneroak, añadituko diren haziendak, etorkozaizkigun tropaka bedeizioak ta felizidadeak, zeren ala itz emanik baitauka Jangoikoak).

        9. Baña estire mundu ontan akabazen mandamentuen goardazaleen ditxak ta goardazen estutenen desditxak; segizen dute berze munduraño. Esta zerua agotzes betezeko, errateunten bekala konfianza bano bat dutenek; baña, esta infernua ere agotzes betezeko; biak dire gizonendako. Gizonendako da zerua, baña goardazen tustelarik mandamentuak; gizonendako ere da infernua, baña goardazen estutenendako. Orgatik bataiazerakoan erran zigu Jangoikoaren sazerdoteak: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata, nai bauzu sartu bizitzan, goardazkizu mandamentuak. Orgatik dio Dabidek: Maledicti qui declinant â mandatis tuis. Madarikatuak goardazenestutenak mandamentuak. Gizonendako da zerua, baña estire an sartuko erranes: Jauna, Jauna, deus in gabe, baizik Jangoikoaren borondatea kunplizen dutenak. Non omnis qui dicit mihi Domine Domine intrabit in regnum coelorum; sed qui facit voluntatem Patris mei. Gizonendako da infernua, baña esta ararako goardazentuena mandamentuak. Qui facit haec, non morebitur (sic) in aeternum. Gizonendako da zerua, baña estireellegatuko arara, mandamentuen bide ertxi ta ajustatutik joaten diren gutiak baizik. Arcta est via quae ducit ad vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam. Gizonendako da infernua, ta bide zabaletik joaten diren guziendako. Lata et spatiosa via est, quae ducit ad perditionem, et multi sunt qui intrant per eam.

        10. Nora nauzie bada joan? Infernura? Ez. Zerura? Bai, bada, haec est via, ambulate in ea, et non declinetis ad dexteram, nec ad sinistram. Au da bidea erakutsi dutena; zoaste emendik zuzen, makurtu gabe ez ezker ta ez eskui. Bide gontaik joan ze Jesu Kristo, ontaik Ama Birjina, ontaik sandu guziak; segi segi emendik zeruko atarietaraño. Esta berze biderik ararako, au da bide erreala; orai nola guti pasazen baitire, latzago dirudi infernukoak baño; baña segi gutieki, akonpañatukozaiste zeuren aingiruek, argituko dizie zeuren Jangoikoak; tropezazen bazarate noizean noiz, in zazie berla jaikizera, emain dizie eskua Ama Birjinak, ta ermakozaiste besotik sanduek. Alako lagunzaleeki zer beldur izandezakezie? Asizaiste goardatus mandamentuak joaten aldapagora zeuren inklinazioen kontra; lenbizian dirudi latz, baña gero suabezen da. Jangoikoaren amorio ta beldurtasunaren egaleki ellegatuko zarate zerura; idikiko dizie ataria San Pedrok; errezebitukozaiste aingiruek; ongietorria emain dizie sanduek, ta ermakozaiste guzien erdian alegre Jangoikoaren aurrera; admititukozaiste Jangoikoak ta errain dizie bakotxai: Euge serve bone et fidelis, guia super pauca fuisti fidelis, suprá multas te constituam intra in gaudium Domini tui. O, nere sierbo ona ta fiela, zeren gutietan izan baizara fiel anitzen gañean paratuko zaitut, sar zaite zure Jaunaren gozoan. Animo bada; emagun prinzipio mandamentuen bidetik, goardazkigun mandamentuak, ezpaitugu goardatu orai arteo, emendik alzina. Zertan detenizen gara? Berantetsirik dago Jangoikoa. Goazen bada berla, ta belaurikaturik erran zogun, berant barin bada ere, orai asi nai dugu kunplizen orren lege sandua, gure Jangoikoa. Ematen dugu itza, ta firmazen dugu fede esperanza ta karidadearen aktaeki. Nik sinestazen dut, etc., etc.