Serm. 106.
De amore, pace,
adjutorio conjugum.
ann. 1782

Viri diligite uxores vestras sicút
et Christus Ecclesiam. Ephes. 5.

        1. Aipatuginduza ia ezkonduen zenbait obligazio nola bizitzea elkarren konpañian, komunikatzea matrimonioaren legeain konforme jenerazioaren ofizioan, goardatzea elkarri fede edo fidelidade perpetuoa, onestea elkar amorio onas bizitus unione ta bake sandu batean, ta emen gelditugina. Goazen orai prosegitus Jangoikoaren graziareki bateo. Irur gauza dire kuadrazenzaizkidanak, dio Spiritu Sanduak (Eccli. 28): Concórdia fratrum, anaien konkordia; amor proximorum, proximo lagunen amorioa, et vir et mulier bene sibi consentientes, eta senarremasteen konformidade ona. Aizagun Kristo orai: Non dauden bi edo irur uniturik nere izenean, aien erdian nago ni (Mat. 18). Eta zierto ezi jaio zelaik Jaun dibinoa kantatu zute aingiruek: Gloria Jangoikoai goienetan, ta lurrean bakea borondate oneko gizonei. Bizi zelaik, bakea enkargatu ziote apostoluei; il zelaik, bakea utzi ziote testamentuan, pacem relinquo vobis. Apostoluek beren karten prinzipioan, grazia ta bakea zueki eskribizen zute, gratia vobis et pax. Pazea edo bakea ematen da mezakoan guziei komunione alzinean. Doaielaik komekadura, lenbiziko salutazioa da: Pax huic domui, bakea etxe gontan. En fin, probidenzia guziak dire konserbatzeagatik bakea ta unione ona kristioetan, jakinik au dela zimendu ongi guzien. Eta orgatik jendeak bizi dire ziudades ziudade, erris erri junto elkarreki ta ez berex animale fieroak bekala; ta orgatik ere deizen da gizona, animal sociabile, animale lagunkoia edo konpañia naia. Esta aurkituko konpañia ta unione ertxiagorik nola matrimonioarena, zeintan bat bekala iten baitire bi konsorteak edo bizikideak; begira zein inportante den ebetan amorio ta bake ona, ta zein dañoso, berriz, diskordia ta desamorioa elkarren artean.

        2. Bi konsorte diskorde dire leon bat ta dragon bat bustarri batean; zakur bat ta gatu bat zaku baten barnean, elkar zatikazeko ta errabiazeko. Gauza lotsagarria bizi bearra junto, ta ezin bizi elkarreki! Au da guruzerik andiena mundu ontan, ta gurutze bat daramana bizi apedreatu baten ondorean sekulako infernura. Au da etxeen, humeen ta kristiandade guziain plaga, guzia galzera botazen duena. Eta alaere gaiz gau ain usu da, ezi Erromako bide batean obia baten gaiñean zego letrero gau: Miraculum, viator, hic vir et uxor non litigant. Biajantea edo pasajeroa, errepara milagro bat, emen senarremasteek estute diskordiaik; adiarasteko, ezi dela ori milagro bat solamente obian ikusten dena, ilik ia ezdezaketelaik elkarreki porfia (S. Hieron). Baña badire ezkonduen pareja anitz konformeak elkarreki, zeruain aintzura bat iduriarasteuntena etxean bakeain medios, sanduki bizi direlaik sandu itzulzen baitute bere familia, alegrazeuntela Eliza, barrazeuntela exenpluonaren atxon fragantea; aieki bizi da Jangoikoa; aieki dute alegria ta festa aingiru goardakoek; aien erdian da Jesu Kristo.

        3. Ala nai luzke Elizak ezkondu guziak. Baña erran bez San Pablok nola. Viri diligite uxores vestras, sicut et Christus Ecclesiam, gizonak, dio, onetsizkizie zeuren bizikideak, nola Kristok bere Eliza. Eta fedazerakoan juntaturik eskua eskuareki, erran zio sazerdoteak: Laguna ematen dizut ta ez esklaba; onetsi zazu nola Kristok Eliza (Rit. vet.). Zer idurizaizie konparazio gontas? Ia erran dezakegun guzia gutiago da onen aldean. Kristok onesten du Eliza egines benefizioak montonka, padezitus onengatik ainberze, barkatus kristioen ofensak, etc. Elizak, berriz, obedizen dio Jesu Kristori guzietan, sentizentu iten zaizkion ofensak, nai du berain honra ta plazer guzia. Ario gontara ezkondu kristioak. Ez, ordea, konjeniatzen biok. Bada, supli bez juizioak ta birtuteak jenioen desigualdadea. Domazen dire leonak ere mañas; elkar konponzen dire gatua ta zakurra etxe batean kostunbreain kasos; eta estu bakotxak akomodatuko bere jenioa, nai badu? errelijione bat da matrimonioaren estadoa, ta errelijione ertxia, usazeko birtutera ukatus bere naikundeak. Da eskola bat, joateko ikasis pazienzia. Baña estaike aguanta nere konsortea, du kondizio gaistoa, mi desenfrenatua, tema bat fuertea, estaike arraziorik atra. Zer errain dut ontara? Oroat errain duela zutas berzeak. Diot, bada, ezi batean falta delaik arrazioa, birtutea ta ontasuna, berzeak orduan doblatu bear duela pazienzia, juizioa ta birtutea. Estelaik zer sufritu, esta pazienzia bearrik. Nornai da soldado, kontrarioik estelaik; baña delaik gerra ta injuria, orduan agerzen da baden birtute. Etzindue ezkondu bear, ezpazindue nai sufritu inpertinenziak. Argizarisko burua duena estaiela bara iruzkira. Delikatu ta puntoso denak edo etzue ezkondu bear, edo bearko du in patxorra. Itz gaistoei bearriak sor; akzione txarrei begiak itsu. Datorrelaik ubildu, turbio, desesperatua, ez oponitu, ez erresisti, in leku, pasatuko da; eta ixiltze grabe serio bateki garaizen da obeki ezi ez erreplikatus. Batek erreplika, berzeak erreplika, da añaditzea deabruari gananzia joku gontan, ala nola trukean, zenbat ia truko ta erretruko den, doaz añaditus tantoak. Batak itz bat, berzeak berze bat, koleran moko moko da nola fu ta fu ematea itxekizeko ia kolerain sua, eta deabrua esta deskuidazen axikazeas eta ia dena, eskutara datozi itzak abasto orduan, esta milagro delaik deabrua apuntadore; baña esta ordua, ikusiarasteko arrazioa naiz argumenta, zerengatik turbio dagolaik ura, estaike ikusi ondarrean dagon moneda edo perla. Zer erremedio, bada?

        4. Barin bauzu humildaderik asko, erran txanzoneta bat edo berze, edo erran: Bego ortan, ta ixildu; noizbait ixilduko da berzea ere. Bi leio idikirik parean par, daramalaik guzia aizeak, ertxi leio bata berere sosegazeko zerbait. Beiñ ere esta diskordia luze malignorik, delaik bata bakeskoa ta ixila. Aize bat soillik dabilalaik naiz fuerte, desabri dezake denbora; baña formatzeko tenpestade gaistoa ta arrerauntsia, bi aize izaten dire enkontratuak. Nork bear du ordea ixildu? Duenak juizio ia ta arrazio ia. Pensatuko da berzeak zuela arrazio ni ixilzen banaiz, ta ia goratuko da. Bada, nola inen dugu? ukatuko dugu geuren arrazioa? Ez, baizik proponitu itz gutis ta grabees, ezpada au aski, estire askiko egun milla; utzi artan, pensazen badu berzeak duela arrazio ta gorazen bada, agian eroriko da noizbait kontuan, ezperen zure ixilzeak berak alkearaziko du alkabo; eta prudente guziek ezaundukoute nork duen; eta, en fin, aski da testigotako Janoikoa, ark ikusten du zure arrazioa ta pazienzia. Ezi oiu anitz iten duenak monstrazen du arrazio guti ta birtute gutiago; pleitu txarra duenak oius nasten du guzia, baña arrazioak estu bortxarik nai. Kristok itz bakotx bazuk grabeak erran ta ixilzen ze bere pasioan; judioek, ordea, anitz oiu, testimonio, argumentu; ta alare Pilatosek ezaun duzue etzuela kulparik ta solamente inbidias zerdukatela arren kontra. Baña kulpante barin bada konsortea, esta bear erreprehenditu? Bai, baña modu onas eta kulpa barin bada grabea, ta ezpada emendazen zure erranes, bila zazu superiore bat nork emenda dezan; guziau serio, tieso ta bizkorki, baña itz gutis. Gañarako gauza ez andietan erranaskeros ia bere arrazio justoa, zertako ia porfia ta porfia? Iago galduko da ortan ezi ez balio duena gauzak. Obe da zeditu bere deretxotik batak edo berzeak, ezi ez segitu kimera ta pleitua anitz kostu ta kaltes; zerengatik errealki nai badugu ezaundu, berzeren erranek ta eginek estigute kalterik ematen, baizik geureek; por konsigiente, ark lograzen du biktoria, nor ahorrazen baita itz ta akzione gaistoetaik. Eta, en fin, konsortea barin bada ain zenzu gabea, moldegaiza ta erruina, ezpaitaike arrazios ekarrarazi beardenera, esta baizik konpasione izan; ta orazio egin Jangoikoai arren fabore, ta zeuretako in pazienzias probisione andia, kontenplatus Kristoren ta sanduen trabajuak ta eskatus anitz grazia pasazeko martirio luzegoi Jangoikoaren izenean; ezperen kongojazen, konsumizen ta errabiazen bazara, galdukouzu irabazi zinduken guzia, ta esta alibiatuko, baizik añadituko trabajua, ta infernu batetik pasatuko zara berze sekulakora. Baña sufritus sufritus, alde bat alibiatukouzu trabajua; berze alde, iragazikouzu premio andia; ta berze alde, agian, al kabo, onarazikouzu konsortea. Exenpluak dire montonka; eta arrazioak ere mostrazen du, ezi gizonkia da animale jenero bat ez palos, ez bortxas, ez furias domazen dena, baizik dulzuras ta modu onas; dulzazeko idisagarra, usatu bear da almibar ta zukure. Ario gontara jenioetan. Baña, zer da au, ezi bakotxak aizen duelaik bere kontra sentizen du, ta erraten duelaik berzeain kontra, estu sentizen? Eta ziertoki guk erratendugunas izan bear dugu sentimentu, eta ez erratendigutenes; antes bien, bear ginduke alegratu izateas zerbait sufrizeko.

        5. Bi itzes, ez egin baizik ongi elkarri, ta sufritu elkarren faltak; orreki dago bakea; eta ongi egines ta sufritus ezpada emendazen kulpantea, ia esta berze erremediorik, baizik Jangoikoaren esku poderosoa, zeiñi eskatu bear zaio alda dezon biotz bat berria onesteko Elizak eman dion konsortea. Atzendu kexak; oroitu solamente bakotxa bere faltes; izan ez ira, baizik konpasione konsorte gaizki portazen denas, eta naiz galdu berze gauza guziak, estadiela gal bakea ta amorioa. Solamente orai azkenean nai dut adbertitu amorioa izan daikela tiernoa ta apreziatiboa. Tiernoa da kariño gura monstrazen dena anitz loxentxu ta finezatan. Apreziatiboa da estimazio mazizo gura, zeiñen medios bere burua bezain ongi fabora lezaken konsortea. Ala nola aur txikitto bati guzia da itea festa, ta andiareki esta alakorik, ta alaere bietaik bat galzekos, eleji lezakete galzea txikia lenago ezi ez andia. Oni zaion amorio gau, bada, deizen da apreziatibo ta da obea, ta txikiari zaiona deizen da tiernoa, ezpaita ain estimazeko. Ario gontara askok ezin dezakete monstra konsorteei amorio diotena, trata ze ta mintzaze moduan; baña orgatik biotzean estimazeunte ainberze, ezi aiengatik ezpaitute erreparatuko trabaju, dilijenzia ta edozein molestiatan bear orduan; ta en fin, itzes ez, baña obras monstrazeunte; ta au aski ta obe da, baita amorio apreziatiboa, solidoa ta sineskoa. Ala Santa Monikak onesten zue bere senarra herejea ta gaistoa, sufritus ta ez kexatus, obeditus, gusto in naies, ta eskatus Jangoikoari, ta ala merejitu zue ikustea kristiaturik ta ondurik arras al kabo. Ebek zire San Agustinen guratsoak. Ala onesten zue Tesea Siliziako tirano Dionisioren arrebak bere senarra Polixeno, zein eroririk bere koñatuaren desgrazian, joan ze iges utzirik andrea ta guziak. Asarraturik tiranoak ustes bere arrebak eskaparazi zuen, deizen du ta erreprehendizen du gogorki Tiesa andreak, ta lotsarik gabe defendatu zue anitz arrazios bere senarrain inozenzia, ta añaditu zue: Nik jakin banu nere senarrak eskapatu nai zuela, dudarik gabe akonpañatuko nue, ezi honra iagotako daukat izateko desterratu inozente baten esposa, ezi ez anaia tirano baten arreba. Ala onesten zue Fernan Gonzalez bere andreak, zein joanik arren ikustera karzelean, atrarazi zue andik aldaturik bere tresenak ta gelditurik bera arren trajean. Ala onesten zire senar emaste gaiek presidario zeudenak, zeiñetaik senarrai galdeginik zer emain zuen librazeagatik bere emastea: Bizia ere eman nezake, erran zue; libraturik gero biak ta galdeginik emastea ia zer iduritu zekion erreges ta arren grandezes, erran zue etzezakela eman arraziorik, zeren ezpaizue beñere apartatu bere gogoa emanaizuenagandik bizia beragatik (Ap. Claus hic). Ala onesten zire ongi Weinspergko senar emasteak, zeren inguraturik erria sitios Konrado enperadoreak, ta zegolaik galzeko guziak erremisiorik gabe, solamente utzi ziote emastekiei libertade atrazeko erritik erman nai zuteneki bere soiñetan; gauza admirablea! Biramonean, idikirik portalea, ikusi zire emasteki guziak, zein bere senarrareki, soiñean pregonazen bekala etzutela gauza estimatu ta bearragorik. Eta piedade gau ikusirik, barkatu ziote guziei enperadoreak. Ala onesten zue Modenako Kondea bere esposak, zeren Enperatrizak tentatu ondoan Kondea gaistakeriara, etzukelaik erreduzitu, akusatu zue errabiareki Enperadorearen alzinean konde birtuosoa, gaistofikatuak in nai zuen delitoas. Kondenaturik ilzera, solamente utzi ziote denbora despeizeko bere emastea, zeiñi erran zio nola ilzen zuten kulparik gabe; defenda zezala arren honra ura il ondoan. Kunplitu zue, zerengatik Kondesa, arturik eskuetan bere senar justiziatuaren burua, presentatu ze Enperadorearen alzinean ta erran zio ausart: Enperadore Jauna, zer mereji du ilarazi duenak inozentea? mereji du eriotzea, errespondatu zio. Orduan Kondesak: Bada, ori da egin duena alako lana, ilarazi baitu nere senarra berorren andrearen akusazio falsus, eta sinesta dezan, betor burriña bat goritua, inen dut nik progua artan. Ekarririk burriña sugarretan, utzirik eskuetaik burua, artu zue burriña ta erabili zue eskuetan monstratus guziei, nola baliz palo bat otza. Milagro goneki progatu zue bere senarraren inozenzia, ta Enperadoreak inzue penitenzia eman zuen sentenzias ta Enperatriza izan ze kondenatua botazera hogera batera. Ala onesten zue Eduardo, Inglaterrako errege bat, bere esposak, zeren arma benenatu bates eriturik Errege, etzuelaik erremediorik niondik, ezpazio norbaitek txupatzen llagatik benenoa, nior trebe etzelaik ortara, ofrezitu ze Erreina; eta etzutelaik utzi nai, bera gau bates joanik ixil ixila, lo zegolaik ta lazaturik benda, txupatu zio humore benenosoa kariño andiareki (Cl. hic). Esta denboraik kontazeko exenplareak, ta solamente geldizen zaida exortazea ezkondu kristioa, imitazera amorio gau gutiagoko gauzetan, agrabiorik in gabe elkarri, ongi egines, antes bien, ta sufritus faltak, ta eskatus Jangoikoai bakearen grazia, bizizeko konforme elkarreki ta Jangoikoareki, zeiñek junta dezkien gero bere glorian.