Sermo in Pascha,
cúm reconciliatur in oppido
pax quo vulgò etc.
dicitur charitates
pro more rusticanorum

Pacem relinquo vobis, pacem meam
ego do vobis, etc. Joann.14.

        Egun, noiz sinesten dugun erresuzitatu zela Jesu Kristo ilen ertetik, ta noiz suponitzen dugun erresuzitatu direla arimak graziaren bizitzara kunpliturik Bazkoareki, ongi dago paraturik karitateen usanza antiguaskoa, egiteko bakeak elkarreki Jangoikoareki bateo. Zelebratu dugu Jesus onaren ilaria joan den egunetan; egun leitzagun testamentua egin zuena iltzen bezperan, orzegun gauean azken despeidan. Eskribau ta sekretario izan ze San Juan Ebanjelista. Aizagun attento: pacem relinquo vobis etc. Bakea usten diziet, ene bakea ematen diziet, munduak ez bekala, nik. Etzaiko iduri au gauza andia ignoranteai, baña ongi dakienai guzis andi preziosoa iduri zekio, ezi au manatu zue jaiotzean, au bizi guzian, au iltzerakoan. Jaio zelaik Belenen proklamatu zute aingiruek: Gloria Jangoikoai zeruetan, ta lurrean bakea borondate oneko gizonei. Bizian ta erresuzitatu ondoan beraren diosalea ze: Bakea zuei. Bialzeko mundus mundu bere apostoluak, enkargatu ziote: Edozein etxetan sarzaisten, lenbiziko itza: Bakea biz etxe gontan. Goardatzen du Elizak oraño ere, komekadura eramatean, erraten baitu sazerdoteak len lenik: Bakea etxe gontan, ta etxeko guzietan. Mezan komekatubañolen, baketzen ta besarkatzen zire lengo kristioak eta orai orren señaletan ematen da pazea eta kristio antiguaskoek dute oraño ere usanza ona, doazilaik komekatzera: Itzulzea aurpegia ta eskatzea barkazio guziei; eta da konforme erran zuenai Jaun dibinoak (Math.3). Ofratzen bauzu zeure presente aldarean, eta an oroitzen bazara duela zure kontra zerbait zure anaiak, utzi an zeure ofrenda, ta itzuli, ta bake zaite zeure anaiareki, ta gero ofra zazu. Azkenean gloria Zerukoa deitzen da Jerusalem, nai baitu erran vissio pacis, bakearen ikustea, edo ikustekoa. Eta balitz emen bake bear bekalakoa, gloria baten gisara litzake. Ikusagun ta ikasagun, salutatus lenik gure Ama Santisima Maria. Abe Maria.

        Bienabenturatuak, zori-onekoak jende bakeskoak, dio Kristok (Math.5), zeren deituko dire Jangoikoaren humeak. Dire Jesus axuri mansogarri idurituak, eta dute predestinatuen markasiduri bat. Kristiandadearen prinzipioan, dio Eskriturak, guzien biotza zela bat, ta arima bat. Zer felizidadea! Ain konforme beti nola balire guziak bat! Etze orduan, au nerea, au zurea, itz otz gura, diones San Krisostomok, baizik guziena guzien; zuk nauzuna nik, nik nautena zuk, nerea zure ta zurea nere. Oh zer bizia ura! bear litzake ala orai ere, kristio egiaskoak bagina, garelaik guziok Kristoren gorputz bat ta elkarren mienbro lagun. Pensa, ezpalitz diskordiarik batere, baizik bake ta konkordia sanoa familia guzietan ta erri guzian, zer Jangoikoaren bedeizioa? An legoke gure Jauna bera kontent, ezi ala ofrezitu zue berak. Bizpiru uniturik daudenean ene amores, an nago ni aien erdian (Math.18). Zer falta leike gerostik? Ikusagun gorputzaren konparazioan baitakar San Pablok (1 Cor.12) ta explikatzen baitu ederki San Agustinek (H.15. de verb.D.): Trabaju pasatzen badu mienbro batek, konpasionatzen dire mienbro-lagunak. Frinkatzen da oña aranze batean, berla dio miak: Ah! min artu dut. Oñetik mira diferenzia doaie. Bere ago barnean dago mia; nola dio, artu dut min? Ez ori solamente, baizik berla kurzen da gorputz guzia, begiak aplikatzen dire ikustera non dagon aranzea, eskuak atratzera. Nola da au? Oh! Nola baitire gorputz bat, ta elkarren lagun, elkar asistitzen dire. Ala in bear luke kristioak kristioareki.

        Jauna, bakearen gain asi ta pasatu da karidadera. Ala da, zeren edo biok dire bat, edo nola ama ta alaba, edo bentzait bata berzea gabe ezin aurki daike. Orgatik agian baketzea deitzen dute karitateak. Zer da karidadea? Da amatzea Jangoikoa guzien gañetik, ta proximoa Jangoikoagatik geuren buruok bekala. Orra iturri bat bi kañueki, edo su bat bi aldetara edatzentuena bere sugarrak. Amore bi gebek batera eldu dire, au da Jangoikoa. Ama Jangoikoa beragatik, ta proximoa Jangoikoagatik, ori da karidade. Ontaik da klaro eztirela karidade amore guziak, ta por konsigiente ez onak bake guziak. Amatzea elkar, ta unitzea gaizki egiteko, ez karidade ezi gerra, da Jangoikoaren kontra. Amatzea geuren irabaziagatik, ez karidade, ezi kodizia da. Amatzea zeren den aide, adiskide, edo grazian erori zaiguna, ezta gaixto, baña ezta karidade, baizik amore naturala. Amatzea bere prenda ta birtuteengatik amore birtuosoa da; karidade izatekos, Jangoikoa bear da izan amorearen kausa, Jangoikoagatik, Jangoikoaren atenzios, Jangoikoaren amores amatus dena dela. Modua ere bear da amatzean; nola? Geuren buruok bekala. Beira zer nai zinduken zuretako; bada, ario gortara proximoaindako. Nai zinduke in edo erran dezazuten gaizkirik zuri? Ez. Bada, zuk ere ez in ta ez erran berzeari. Nai zinduke bear orduan in dezazuten fabore, ta on edozein? Bada, zuk ere lanzean egin proximoai. Oh! Zein gutik onesten bideuten proximoa sines bere burua bekala. Eta zierto da dugula lizenzia emateko geuren buruen kontra askotan, ezpaita ala zillegi proximoaren kontra. Orgatik agian antiguasko zarrek erraten zute doktrinan: Onetsi proximoa bere burua bekala, edo ia al badezake, ia. Goazen klaratus puntu gau: Ala nola amatzea proximoa, ezpada Jangoikoagatik, ezpaita karidade, ala maitatzea nork bere burua ezta karidade, baizik amore proprioa, estorburik andiena Jangoikoaren bidean, zeintas dion Jesu Kristok (Joan.12): Bere burua maitatzen duenak galduko du, eta aborrezitzen duenak mundu gontan goardatzen du betiko bizitzarako. Eta onen gañean San Agustinek (Tr.51.in Jo): Sentenzia andia ta miragarria, nolako maneran den gizonaren bereganako amorea galzeko, ta odioa ez galzeko. Gaizki maitatzen bazara, orduan aborrezitzen zara; ongi aborrezizen bazara, orduan amatzen zara. Ia, beras, bere amore proprioa da karidadearen kontra; eta karidadearen parekoa da, berriz, odio sandu bat bere kontra. Nola? Errepugnatus jenioari, akusatus, mortifikatus, kastigatus, bere kontra emanes ta gogor izanes Jangoikoaren amoreagatik. Proximoen fabore, berriz, izanes beratx, benigno diskulpatus, lastimatus etc. San Pablok erraintigu karidadearen proguak (1.Cor.13): Caritas patiens est, karidadea da sufritua pazienziareki: Benigno est, da benigno beratx jenerosoa: Charitas non aemulatur, karidadeak eztu inbidiarik, au da, etzaio gaitz berzearen ona, bai alegratzen ortas, bereas bekala. Non agit perperam, karidadeak eztaki niori gaizkirik egiten ez obras, ez itzes, ez biotzes, ez tranpas, engañus, murmurazios, algos ta niolateko maneras, baizik ongi dezakena gogotik. Non inflatur, karidadeak eztaki subertzen, presumitzen, puntu arzen, baizik apalzen bere burua. Non est ambitiosa, karidadea ezta andinai, eztu despreziatzen nior. Non quaerit quae sua sunt, karidadea ezta berekoia, beretako beretako ez, baizik proximoendako ere dezakena eman ta egiten duena obra miserikordiaskoetaik. Alter alterius onera portate (Galat.6). Lagundu elkar, batak berzearen karga eraman, ala kunplitukouzie Kristoren legea. Oreñes dio San Agustinek (l.89 quaest q. 71), pasatzeko ugalde andiren bat, paratzen direla erkadan, ta nola buruak baitute ain pizu adarketa gaien kasos, ez ondatzeko, paratzen omen tuste batak berzearen anken gañean, ta ala pasatzen omen dute aisa guziek, lenbizikoa solamente doaie neketan; baña au ere deskansatzeko aldatzen omen da azkenera. Orra nola erakustendiguten animaleek ere. Bida bein aurkitu omen zire, bata alde gontaik berzea alde gartaik eldu zirela, zubi mear ertxi baten erdian, ezpaize lekurik saietsetik pasazeko, ezta itzulzeko ere gibela. Zer inenoteute? Aizazie ta ikasazie: Bata kurturik poliki paratze apal apala zurain kontra; ala berzea pasatu ze gañetik aisa, ta gero xaikirik berzea ere bai, ta ala biak libre. Zer izanen ze, asi bazire buldurka? Biak agian erori, ta biak galdu. Ala agitzen da diskordian.

        3. Ellegatu gara ia karidadearen irugarren puntura: Nor bear dugun onetsi Jangoikoagatik. Ez solamente aidea, adiskidea ta ongi in diguna; ori kunplizen baitute judioek, jentilek ta herejeek ere; baitare onetsi beartugu ebek ere guk kristioek. Nola? Urrikaritus beren itsutasunas, deseatus ta eskatus, ta prokuratus al badezakegu datozin zuzenbidera. Eta kristio bekatari gaixtofikatuak ere bai? Baitare. Blasfemoak, suberboak, asarreak, urdeak, ladronak ta alakoak ere bai? Baitare, zeren baitire proximo. Nola dateke? Distinzioreki; ez berengatik, izanes aien adiskide edo lagun gaizkietan, ori ez; bai Jangoikoagatik, lastimatus aien gaizkias, ta deseatus ta prokuratus on daitzen. Ala nola hume eriaren amak, aborrezitus onen eritasuna, amatzen duen humea, ta ongitu nai duen. Onetsi beartugu geuren etsaiak; malamente gaizkinai ta iten digutenak? Erresponda, dire proximo, edo ez? Proximo dire, baña eztire akintzen proximo bekala. Ark ezpada, zuk egizu proximo bekala, ez galzekos zu oroat nola ura. Ortas dugu Jesu Kristoren manamendu espeziala, ego autem dico vobis, diligite inimicos vestros etc. (Math.5). Nik, dio, erraten diziet, onetsizkizie zeuren etsaiak, in zozie ongi gaizki-naizaistenei, eska zazie persegitzenzaistenen fabore, izateko zuen Aita zerukoaren hume, atrarasten baitu bere iruzkia onen eta gaixtoendako. Ark ni ez ikusi nai, ta nik ura bear dut onetsi? Ark niri ainberze gaizki erran ta egin malamente, ta nik arri in bear diot ongi? Bai, izateko zu kristio ona, naiz gaixtoa den ura. Nola dateke? Jangoikoagatik, Jangoikoaren amores, atenzios ta errespetos. Eztute balio atxekiak. In bear da Jangoikoagatik. Berzea dena dela, traidore, gezurti, infamiazale, ladron ta pensa ala pensa; baña Jangoikoa beti da on, mereji du; beragatik in bear da. Gerostik nautena ineunte gaixtoek desarrazioan, ta aiena ia, alaere, ta gu ezin mendeka. Goazen gutibana. Ezta debekatzen eskatzea ark bere dretxoa, naiz dela justizias. Debekatzen dena da gaizki nai izatea, manatzen dena da onestea biotzes alaere, ta medio justoes baliatzea. Erraz elkarren kontra pleituan, ta amatzea? Ezta erraz, baña preziso arimaren penan. Orgatik posible balitz, beti litzake obe konposizio mediano bat ere. Baña naiz gaizki indezaguten, naiz perjuizio, naiz emanka, bear diogute onetsi biotzes, ta barkatu injuria prezisoki, naiz lizito izanik eskatzea bear den satisfakzioa. Bear da agerrian ere mostratu eztiola odiorik, eztaizkengatik eskandaliza proximoak; ori ere bear da, baña ezta aski; bear da, alaber, onetsi biotz-barnean sinki Jangoikoagatik. Eztugu obligaziorik izateko nior adiskide berex, fiatzeko gure biotzak ta gauzak, ori ez; baña dugu obligazio onesteko guziak, ta ez niori gaizkirik iteko. Adiskide berex guti, baña guziak biotzes onets.) Jauna, nola, bada, diote lizito dela zenbait aldis iltzea ere proximoa? Diote ongi, ta ala da egia: lizito da iltzea juez lejitimoaren sentenzias; baitare gerra justoan; baitare defendatzeagatik batek bere burua, eztaikelaik defenda berze gisas. Lizito da lanze gebetan ezin berzeas, ez odios ta intenzio gaixtos. Entendazeko doktrina karidadearen gau ain prezisoa, para zagun bizpiru exenplu gauza andiagoetan, desengañazeko zer in bear den txipiagoetan. Goratu balida niri batek desonresko testimonio infame bat, saldutudala sakramentuak, errebelatu dudala konfesioa, edo berze alako gauza torperen bat, inbali da eman da ere, utzirik, ia beñere meza ezin erran nezaken maneran; zer iduri zaizie nezakela egin, konzienzia salbo? Gorenas eskatzea errestitu zio, ta satisfakzio zor duena; baña negoke, ark in edo ez in zor duena; negoke ni obligaturik ez izatera odiorik, bai amatzera biotzes, ta barkatzera agrabioa Jangoikoagatik. Emagun heritu duela bat puñaladaka; iltzen dagonak bear dio barkatu agrabioa Jangoikoagatik, eta biotzes odiorik gabe ilzaleai, salbazekos, ezperen kondenatuko da erremediorik gabe. Atra kontua orai, zer obligazio den agrabio txipiagoetan; o biotz txar mendekosoak!

        Jauna, gauza errua baita ori! Errua dirudi, baña kunpli daikena nai izateareki solamente, deusen perjuiziorik gabe, zeren ezi barkatzeak eztu iltzen, ta ez barkatzeak eztu libratzen ilzetik, ta ez dañu den txipienetik; erranik dago daikela eska justizias ere dañuen satisfakzioa odiorik gabe. Iago diot, ongi atrazeko ere justizian, dela protxal ez izatea odio, mendeku ta irarik; izatea berriz, kontra da, zeren odio ta iraren kasos erranes ta egines bearreztirenak deskitatzen dire, ta kulpan iten dire, ta eztiote orgatik justiziak ematen emain zioten satisfazioa, zeren artu duten beren eskus. Gauza errua dirudi amatze gau kontrarioak, baña erruagokoak agi daizke, ala nola nai baliote inarazi fedearen, edo kastidadearen, edo legearen kontra; ezperen bizia galdu, galdu bear da lenago ezi konsentitu. Emen alako peligroik gabe solamente duzu, biotz txarraren ira sujetatzea Jangoikoaren amores. Errukara dirudi, baña ezta atxekia exkusatzeko nior. Dio San Jeronimok: erran dezake norbaitek, eznaike barutu, ez dezaket eman limosna, ez dezaket au edo ura. Dezake agian erran, ez dezaket onetsi? ez dezaket barkatu? Errukara dirudi, baña erruago izain da bizitzea odioaren arrankura gorreki, ta konzienziaren inkieturaeki, ta gero deabrueki infernuan, ez nai izanes garaitu afekto txargoi Jangoikoaren amoreagatik. Errukara dirudi, baña Jangoikoai zor diozu anitz, ta eztiozu iragazten anitz arima nola sanduek, eztuzu pasatzen anitz martirio nola martirek, eztuzu egiten penitenzia anitz nola penitenteek, eztuzu asko obra on, trabaju ta merejimentu iragazteko gloria; ofra zozu Jangoikoai sikiera karidadearen urrettogoi. Errukara dirudi, baño Jangoikoak barkatutizu gexagokoak zuri, ta barkadezkizun naibideuzu oraño, ta dio expreso ebanjelioan (Math.6). Si dimiseritis, dimittet etc. Barkazen bauzie barkatuko dizie Jangoikoak, ta ezpauzie barkatzen, eztizie barkatuko. Errukara dirudi, baña agitz kuadrazen zaiona bere Majestadeai, ala baitio izain garela beraren hume maiteak. Errukara dirudi, baña Jesu Kristo il zena gure amores da manatzen diguna. Eta etzeien geldi manatzean itz solles, firmatu zue ilzerakoan gurutzearen katedra gartaik bere exenplu andiareki. Da inposible niork niori egitea injuria andiagokoak inzioztenak baño Kristori judioek, ezi kontent ilarasteas gisa gartan, goratuaskeros ere gurutzean, mostratzen zutelarik iruzkiak ta arriak ere sentimentura, aiek oraño ere iten ziote eskarnio. Baña, o Jesus onaren biotz noblea! Lastimaturik aien perdizioas ia ezi bere ilzeas, erran zue lenbiziko itza: Ene Aita, barka bezote, ezi eztakite zer ai diren. Esperanza seguroa eman zigu, barkatu nai digula guziei, naizuelaik barkatu bere ilzaleei; baña exenplu andia ere bai, barkatzeko guk ere geuren agrabio deitzentugunak. Iteuntenek agrabio proximoai, espezialki on edo fabore zerbait in ziotenai, dire judio eskergaitzen gisarakoak. Eztiot orai deus ebetas; diotena da, naiz guk ez egin agrabiorik, naiz fabore eginik guk, alaere gure kontra badaude eskergaitzak, beardiotegu barkatu ta onetsi Jesusen amores. Ofratu bere Majestadeai amentto gau, barkatu gure kontrarioen fabore, ta berei zerbait ongi egin Jesusengatik. Ala iten duenak iten dio berai gusto, du señale dagola beraren grazian, ta gloriarako dela eskojitua. Ala inzute sandu guziek. San Esteban Martir lenbizikoak arrikatzenzutenen fabore paraturik belauriko, eskatu zue barkazio oius. Santiago, Españako patrono, apostoluetaik lenbiziko il zena Jesu Kristogatik, zeramatelaik ortako, bidera atra zekio gizon gura, zeñek in zuen preso, eskaturik barkazio; sandu jenerosoak besarkatu zue amoltsu, erraten ziola: Bakea da zureki. Eta biak bateo il ta igan zire triunfante gloriara. Bide beras joan zire Kristoren atzetik kristio zerura joan diren guziak, ezpaita posible kontatzea. Juan Gualbertok Jesu Kristoren amores barkaturik bere anaiaren ilzaleai, artu zue au anaiatako; sartu ze gero tenploan, ta adoratzean gurutzea, Kristok inklinatu zue burua beragana amoreain señaletan. Zer diot ene Santa Teresas? goratu ziote asko testimonio ta persekuzio malamente, bein, ordea, bat txoil andia; ta ikusazien, dio sandak, nola eztuen gure Jaunak desanparatzen nai diona zerbitzatu (L.fundac.c.27.n.11), ain gozo andia sentizen nue, ezi ez nuke disimulatu; ta nainuke egin orduan nik, egin zuena Dabidek gure Jaunaren arkaren presenzian kontentuaren utses, baize saltatzea ta danzatzea. Eta ez solamente zue odiorik ta sentimenturaik bere kontrarioen kontra, baizik ere amore espeziale bat aien alde ia. Dabid aipatu duguna bizitu ze Kristoren denbora baño len, baña espiritu berak kidaturik, segitu zue karidadearen bideas. Artxaiko pobre bat lenik, gero Saul erregeren soldado, zeren garaitu zuen Jangoikoaren izenean Goliat jigantea, persegitzen zue inbidia-utses erregek; asko aldis nai izan zue ilarazi, baña libratu ze Jangoikoaren probidenzias. Zabila igeska arat onat. Altxatu ze bein kueba batean; arren atzean segitus sartu ze nola etzekiela Saul. Inzitatzen zute lagunek Dabid il zezala an bere kontrarioa, ia ke ta paratu zion eskuetan Jangoikoak. Dabidek zio: goardatuko naiz paratzeas eskuak. Berze bein sartu ze Dabid Saulen kuartoan ixil ixila, zeudelaik lo bera ta bere goardiak; ez, ordea, egin gaizkirik, baizik artu arren lanza ta basoa, ta atra ze. Gero asi ze oius erraten, nola izan zuen eskaida ilzeko errege, ta barkatu zion. Aiturik erregek, ta arriturik noblezas, laudatu zue; ta erran zue: Or ezaunzen dut zierto izanen zarela zu Israelgo errege. Zertan ezaun duzue? Biotzaren nobleza gortan. Ezi barkatzea etsaiei da nobleza erreala. Merejitu zue ta logratuzue. Ain zierto logratuko du izarren gañean errege izatea duena karidade noblea. Alargun ama bati ekarri ziote ilik punaladaka bere seme bakarra. Pensa arren sustoa lanze gartan. Dagolaik negar ta negar ilaren aldakan, sarzen da laixterka ilzalea odolestaturik, iges justiziaganik, etzekiela nora zoeien. Lanzea da au ere. Zer inen ote du ama garrek? Aizazie txar mendekosoek. Jaikitzen da ta altxatzen du gizonoi etxearen zoko estalienean. Sarzen da gero justizia. Galde, errejistra, eskudriña, ezin aurki. Joan ondoan aiek, andre jenerosa, arturik bolsa bat diru joaten zaio ta erraten dio: Tori, arzazu au ta beitian dagon zaldia, ta zoaz Jangoikoareki. Bere Majestadeak asisti zaizala beti. O akzione jenerosoa, ezin daike aski pondera! gelditu ze bere lamentazioan ama tristea gau guzian, ta eskatzen Jangoikoai: Ara non agerzen zaion bere semea glorioso: o ene ama, erraten dio, Jangoikoak in dezola milla grazia in didan onagatik. Baleki zer penataik libratu nauen in duen karidadeagatik, ta zer gloria logratu didan! Baña laster xakinen du, etorriko baita gozatzera Jangoikoa in duenaren premiotan (Parra p.2.pl.39). Ongi egin naia guziei, ta espezialki gure kontra direnei, da Jesusen espirituaganik klaro. Kontra, berriz, jenio txarra, ez ongi onestea proximoa, ez barkatu naia, mendekatu naia da deabruaganik. Non pepercit, non parcam, erran zue bein il baten ilarian Kristok gurutzetik etc. Oh! Eztakizula agi juizio egunean etc. Barka zagun guziei gogotik. Barka dezagun Jangoikoak etc, etc.