Sermo IX:
De significationibus aliquot
eorum quae in missâ

Hoc facite in meam commemorationem. 1. Cor. 11.

        Manatzen gaitu Tridentinoak arimen kardugunei deklaratzeko maiz mezaren misterioetaik bat edo berze, prinzipalki jai ta igandetan, estaien agitu txipittoek ogi eskatu ta ez izatea nork eman (S. 22. c.8). Bada, ontan gaude; aipaturik ia meza sanduko ornamenten ta instrumentuen signifikazioa, goazen sartzera meza beraren sancta sanctorum dibino lotsagarriaren barnean. Ala nola eramanik batek berze bat ikustera erregeren palazioa, erakutsirik kanpotik ikusteko dena: Tori, au da fatxada, ura da erregeren kuartoko balkona, berze gura galeria, zer arriak eder! Zenbat urre! Zein galanki guzia! Erranbalezo gero: Zato orai, sar gaitzen ikustera barneko aldetik, baña kortesia, errespeto ta tentureki, ezi usten du ikustera erregek nola in daien goardatus bere majestadeari zor zaion erreberenzia. Ala mintzatzen naiz adiarazi naies nolapait mezaren fabrika errela gonen andia. Goazen ikusis zerbait, ezi guzia esta gure begiendako. Iduki presente dela sakrifizio bat zeintan Jesu Kristo bera sakrifikatzen baita, eta egiten dela beraren pasio ta eriotzearen memoriatan. Hoc facite in meam commemorationem.

        asten da korua kantatzen introitoa, izaten baita komunkiro Dabiden psalmoetaik, ta signifikatzentu lengo patriarken, profeten, ta gizagende guziaren deseoak ta ansiak zer orrengatik mundura Jangoikoaren Semea Jesu Kristo gizon eginik. Atratzen da sakristiatik sazerdotea errebestiturik errepresentazen duela Jesu Kristo enkarnatu zena Ama Birjinaren entrañetan. Ellegaturik grada beitikora iten du erreberenzia mostratus Kristoren gizontasunak adoratzen duela Jangoikotasuna ia dena bekala; ezi orgatik zio berak bein, Pater major me est, nere Aita ia da ni baño; au da, gizon naizen aldetik (Joan. 10). Berze bein dio, ego et Pater unum sumus, ni ta nere Aita gara bat, au da, Jangoiko naizen aldetik. Gara bat, bi persona baña Jangoiko bat. Formatzen du gurutzearen señalea sazerdoteak; signifikatzen du ango iteko guzia ala berritzea Kristo guruzifikatuaren pasio ta eriotzea. Formatzen du paratus irur eri andienak kopetan, andik tis bularren pera, signifikatzen du Trintate guziaren ordes jautsi zela Jesu Kristo. Berla formatus gurutzearen besoak ezkerreko soñetik eskuiekora monstratzen du Kristoren merejimentuengatik aldatzen dela arima bekatutik graziara, ta munduko desterru triste gontaik zeruko gloriara.

        Erratea Judica me Deus etc. Da sazerdotea prestatzea igateko aldarera eskatus Jangoikoai bere asistenzia; estela trebe berze gisas, ta Kristoren aldetik dezake signifika bere Aita Eternoai egiten ziona orazioa mundu gontan. Erraten duelaik Confiteor Deo, baita Ni bekatorea, konfesatzentu sazerdoteak humilki bere kulpak, ta estela digno igateko aldarera, ortako eskatzen diolaik Jangoikoai barkazio; ta Kristoren aldetik dezake signifika inozente, sandua zelaik artu zituela bere gain gure kulpak emateko satisfakzio justizia dibinoai bere baitan. Igaten da gero aldarera ta apatzen du erdian eskatus berriro libra dezan bekatu guzietaik, ta dezake signifika egin zuen biajea Ama Birjinak bere Semeareki sabelean bisitatzera Santa Isabel ta santifikatzera Bautista. Bada, apenas mintzatu zen Ama Dibina, saltatu ze bozkariundes ura Amaren sabelean ta errezibitu zue grazia; mintza bedi orai ere Jangoikoaren alzinean gure fabore Ama Santisima grazias betea, ta erdetxiko du guretako ere grazia. Abe Maria.

        Paraturik ia aldare alzinean sazerdoteak inzensu eman bear delaik, inzensatzen du gurutzea, imajina ta aldarea, baita signifikatzeko gure afektoek, ta orazioek igan bear dutela gora Jangoikoagana, ta ia akabatuak direla lege zarreko sakrifizioak sakrifizio andi goneki. «Kyrie eleison» ta «Christe eleison» errateak eskatus gure Jaunai miserikordia signifikatzentu bedratzi ilabete in zituenak Kristok Ama Birjinaren sabelean. Koruan kantatus akabatzerakoan doaie aldarearen erdirat sazerdotea; signifikatzen du Ama Birjinaren joatea Belena erditzeko egunetan. Gloria in excelsis Deo, baita aingiruek kantatu zutena Kristoren jaiotzean, da onen signifikatzeko, ta ontaik Jangoikoai etorri zen gloria ta munduari probetxua. Asten du sazerdoteak, segitzen du koruak, nola an bat asi zuenareki juntatu baize berze aingiruen tropa. Au akabatzean formatzen du sazerdoteak gurutzearen señalea monstratzeko Kristoren astea padezitzen ta odol ixurtzen bere zirkunzisioan. Dominus vobiscum, itzultzeak signifikatzen du amorio gura, zeñeki errezibitu baizitue Magoak adoratzera. Librura joateak, joatea presentatzera tenploan aur dibinoa.

        Epistola da signifikatzeko San Juan Bautistaren predikazioa Kristoren alzindari gisa. Ebanjelioak Kristo beraren predikatzea; guziok txutirik egotea artan da erakustea prest gaudela aitzera, sinestatzera ta defendatzera beraren itza. Kredoa da gure fedearen testimonio publiko eman zutena apostoluek ta guk ere emanai duguna; ortako da konbeni erratea bakotxak debozioreki bere baitan. Ofertoria iten du orduan puebloak mostratus bere aldetik nailirazkela Jangoikoai ofratu an ofratzera doaien axuri dibinoareki bateo berak beren arimak, beren afekto ta gauza guziak, balia dezan Jangoikoaren gloriatako, beren arimen ta berzenen probetxutako. Ofratzen du sazerdoteak hostia ta kaliza signifikatzeko Kristok ofratu zuela ogi ardoen espezietan bere gorputz ta odol preziosoa. Garbitzea eri-puntak da klaro aski monstratzea bear dela garbitu grabe ta lebeetaik gozatu bear duena mai gartako erregaloa, ta Kristoren alde nola bataiatu zen San Juanen eskus ta nola apostoluei garbitu zitioten oñak bere esku dibinoeki. Orazio segitzen direnak dire berriro ofratzea Jangoikoai sakrifizio gura, eskatzea puebloai lagun dezon ortako; de manera ezi kuadra dakion Jangoikoai, ortako segitzen du ixil ixila egiten otoitz beraren Majestadeai, signifikatzen duela Kristok egin zituen baruak ta orazioak berrogei egunes. Prefazioa ta santus kantatzeak signifikatzen du triunfoa, alegranzia ta festa, zeñeki errezibitu baizute Jerusalenen Erramu igandean bekalakoan. (Haec et illa excerpta sunt ex manipulatio florum frai Joan Nieto).

        asten da Kanon deitzen dena, ta erraten da ixilik monstratzeko misterio gaien sekreto inefable, barna ta lotsagarria. Goraturik lenik begiak ta eskuak zerurat, kurtzen da sazerdotea ta asten da otoitz egiten Jangoikoai signifikatzeko egin zuen orazioa Kristok Jetsemaniko baratzean beterik aflikzios ta kongojas. Aldareain apatzeak adiarasten du Judasen apa falsu gura. Irur gurutze egiteak irur entrega in zirenak preso artu zutelaik Kristo, zerengatik entregatu zue Jangoikoak guri digun amorio geiegis, Judasek kodizias, Judioek inbidias. Eskuak zabaldurik prosegitzeak adiarasten du preso inaskeros guzia izan zela padezitzea pena arrigarriak atertu gabe. Memento lenbizikoan, zein baita eskatzeko bizi direnengatik, egotea ixil sazerdotea, juntaturik eskuak, kurturik burua, ertxirik begiak ta agoa da mostratzea nola egon zen Kristo bere pasioan, burua kurtu zue imini ziotelaik katea lepoan, eskuak juntatu zitue lotu zizkiotelaik sokes, apal begiak ta ertxirik agoa egon ze humil ainberze injuria iten ziotelaik, ala nola ardia iltzera damatenean, ta axuria motxaleain eskupean. Gero segitzean eskuak zabaldurik daike signifika azoteen tormentu arriziosko gura; paratzean eskuak hostiain ta kalizain gañean korona arantzesko garren paratzea buruan; borz gurutze egiteak bortz estazio in zituenak, lenik Anasen etxera, andik Kaifasenera, andik gero Pilatosengana, andik Herodesengana ta andik berriz Pilatosengana. Eri-punten garbitzeak, garbitzea bere eskuak Pilatos gaixtoak eman zuelaik sentenzia injustoa ilarasteko gurutzean Kristo gure Jauna. Artzea hostia eskuetan, goratzea begiak, bedeikatzea, kurtzea ta erratea konsagraziosko itzak, guziau da Kristok egin zuena gau gartan, ta, alaber, da memoria Kristok pasatuzuenarena kalbarioraño. Goratzea hostia ta kaliza iten delaik adora dezan mundu guziak, da, alaber, oroiarastea nola goratu zuten josirik gurutzean Jaun dibinoa. Ezkilaren soñatzeak abisatzen gaitu adora dezagun desagrabiatzeko in zizaizkion agrabioak zegolaik dilindaka gurutzean. Bularretan golpe ematea delaik eskatzeko miserikordia, da ere mostratzeko kriatura guzien sentimentura Kristoren eriotzean, iruzkiaren iluntzea, tenploko beloaren urratzea, lurraren ikaratzea ta arrien zatikatzea elkarreki.

        Sazerdoteak ondorean iten duen orazioak signifikatzen du in zuena Kristok bere etsaien faboretan. Borz gurutze formatzentuenek hostia ta kaliza gañean Kristoren borz llaga prinzipalak. Kurturik iten duen orazioareki daike kontenpla Kristoren borz llaga prinzipalak. Kurturik iten duen orazioareki daike kontenpla Kristoren dolorea enkomendatzean San Juani bere Ama Santisima. Apatzean aldarea hozpin ta beazunesko edari eman ziotena, bi gurutze formatzentuen gaietan hostia ta kaliza-gañean, Kristoren gorputz ta arimaren oñazea elkarrenganik despeizerakoan. Bere gañean formatzen duen gartan lanzada eman ziotena bularretik il ondoan. Memento bigarrenean, baita il direnengatik eskatzeko, daike pensa Kristoren enkomendatzea, bere arima iltzelarik. Bularreko golpean urrikimentua, zeñeki zenturionak ta berze anitzek iltzen ikusi zutenek konfesatzen zuten Jangoikoaren Seme. Irur gurutze formazen dituen gaietan irur ordu in zituenak bizirik gurutzean; gero hostia sanduareki kalizain gañean berze irur orduak ilik egon zena gurutzean; berze bietan kalizatik beregana aipatus Aita ta Espiritu Sandua, biek konkurritu zutela Kristoren pasioan, baña padezitu gabe berek, Jangoiko bekala; paraturik gero hostia kalizain gañean bien goratzean, Kristoren triunfoa ta exaltazioa bere obedienzia izan zuenagatik eriotzeraño ta gurutzesko eriotzeraño.

        Pater noster edo Aitagurearen orazio famatu gura, Kristok erakutsia ta tuena zazpi petizio klaroki erratea mezan da memoria zazpi itz gurutzean erran zituen gaiena, ta erakustea kristiok garela heredero Kristok iragazirikako merejimentuen. Berla eskatzen da libra gaitzan gaitz guzietaik ta digun bakea, klaro da noren atenzios. Gero zatitzea hostia sagratua irur zatitan da erakustea Kristoren gorputzaren jautsia gurutzetik, ta zerukoen, lurrekoen ta purgatoriokoen onerako dela sakrifizio gura. Erdi bata osorik paratzen da eskuieko eskuas patenan, entenda gozatzeuntela zerukoek osorik faltarik gabe; berze erdia paratzen da berze aldetik edekirik pixka bat, entenda purgatoriokoek dutela bai grazia, ta izain dutela seguroki gloria, baña falta zaiotela zerbait purgatzea logratzeko gloria gura; berze zatitto garreki eginik iru gurutze kalizain gañean sarzea gero kalizean, entenda mundukoei gelditzenzaigula gerra trabajosoa munduaren, deabruaren ta aragiaren kontra, baña gureki egoin dela Jangoiko ta gure alde Kristoren odol preziosoa, nai dugulaik. Agnus Dei etc. Da euskaras, Jangoikoaren axuria kentzentuena munduko bekatuak, izan bez miserikordia gutas. Au irur aldis erratean pensa apostoluen tristura irur egun gaietan; erraten da irugarrenean, eman bezagu bakea; daike pensa irugarren egunean erresuzitatu zela Jaun dibinoa. Orazio gaietan daike pensa Ama Santisimaren soledadea ta ansiak bere semearen ikusi naies erresuzitaturik. Pazea ematean, pensa bakea asentaturik dagola Jangoikoaren ta gizonen artean axuri dibino garren kostus. Komekatzean pensa Kristoren orzitzea. Estiot orai deus izan bear diren afektoes ordu gartan. Errain da noiz erakusten duten meza enzuteko modua. Komunione ondoreko antifonak signifikatzen du apostoluen alegria erresuzitatu ondoan Kristo. Dominus vobiscum errateak orduan, signifikatzen du errate gura Kristok aparezitu zekiotelaik: Bakea zuei. Orazio gaiek Ama Birjinaren ta apostoluen esker onak ikusias glorioso, triunfante Jaun Dibinoa. Joatea aldare-erdira, apatzea aldarea ta itzultzea Dominus vobiscum da ala nola Kristoren despeida igateko zerura. Ite missa est, nai baitu erran, zoaste, meza errana da edo igorri da ofrenda, kontu aparezitu zekioten aingiruak Kristo igan ondoan erran ziotena: Nola zauste arriturik zerura beira? Jesus igan den gau berau etorriko da. Bereala itzuli ta kurturik iten duen orazio garrek kuadra dakion Jangoikoai gure zerbitzu in dioguna, ta sakrifizio gura gure onetan izan daien signifikatzen du apostoluek Ama Birjinareki in zuten orazioa prebenitzeko errezibitzera Espiritu Sandua. Bedeizio ematen denak puebloari Espiritu Sanduaren etortzea. Azken Ebanjelioak, apostoluen astea predikatzen Ebanjelioa mundua barna. Ta emen bukatzen da meza (Ibid).

        misterio gebek ta anitz ia enzerratzentu meza sanduak; ebek errantut sollik in dadien juizio nolapait, zein gauza andia bideden aldarean iten den gura, Jangoikoaren marabilla guzien memoria, zifra ta bilgura, Kristoren jaiotze, bizitza ta eriotzearen ta ganarako misterioen errepresentazio bizia, Eliza Ama Sandaren prenda ta tesoro prezioso estimatuena. Estut erran gelditzeko memorian ta segitzeko ain txusto manera gartan meza- enzutean, ez ezi ori neke litzake ta ez ain protxal. Obekiena ta aisago da edo akonpañatzea bere gisa gogoareki sazerdotea an itentuen orazio, akzione ta gauzetan, edo meditatzea Kristoren pasioan, noiz ta zenbat nai duen pausu bakotxean, ta zeintan ia debozio duen, artan ia, ta oroat meza-bitarte guzian batean animatus, ta itxekis afektoak Jaun ain onagana, ain gure ona naia, ezi erran badaike, desegiten bekala baita gure onagatik. Axuri dibinoa, Jesus dulze amablea, non da gure ezaumentua, ezpaitugu erreparatzen, ta gure biotza ezpaita urzen agradezitus, onetsis, ansiatus gure alako amazallea? Ala paratzen zaiguna aldarean? Non da fedea berere? Sinestatu alako fineza Jesus onak guri iten diguna, ta alaere guk ez kasorik berorres? Arrazio ones bear gindue ibili ingur ingur andik eta emendik, nondik logratu berorren grazia, kariñoa ta onginaia. Pensatzea sollik berebaitan batek, agian banazake onetsi nere Jaunak ni, nola baita andi bezain ona; agian badezake konta bere onetsietaik bat txinurri gau ere; da pensamentu bat betetzen duena konsolus biotza, ta atrarastentuena begietaik negar gozoak. Zer ia nauzie, ene arima, ez emen, ez an, orai ta beti, baizik maita zaizan guzien Jaunak? Ori barin bauzu, irri inzazu munduko alegranzies, gustoes ta joanetorries. Eta orai ikusten dut Jaun andia arimen esposo amantea, ez kontent bein iltzeas neregatik, jausten berriro zerutik, egoten aldarean ain humil amoroso, sakrifikatzen Jangoikoai, usten nere eskuetan, sartzen nere baitan, betetzen Jangoikoas bere artto gau, ta dezaket duda onesten nauela? Eta zein da gauza, zertas dezaketen duda beraren aldetik? Bera ematen ta zer estida emanen? Guzia esta ia bera baño. Jauna, nork luken ezaumentu ona ta biotz noblea! Arrazioreki onesten zute ta dute on guziek; ta ez dezake baizik onetsi berori nornaiek, ezpada txoil itsua ta eskergaitza. Orrek onesten gu ta guk ez berori? Jangoikoak bai N., ta N. Ez Jangoikoa? onesten dut ta nai dut gauza guziak baño ia, nere Jaun ona. Kondenatu bear banitza ere, onetsi nai dut, obligazio dut, ta ontan ongi iten dut. Kondenatzen banaiz, esta izain orren faltas, baizik nere kulpas. Onetsi bear dut; au izan bear da nere enplegua ilartaño. Berorrek iduki bez preso nere biotza. In bezada grazia gau, oneki izain dut seguro bere gloria. Amen.