Serm. 109.
De aliis requisitis ad matrimonium.
ann. 1782

Cui vult nubat, tantum in Domine. 1. Cor. 7.

        1. Erranik azken platikan bear dela ezkontzeko lenik konsiderazio juiziosoa, Jangoikoaren bokazio ta deia, ta por konsigiente, orazio egitea berai azertuaindako, paratu gindue exenplu Tobias ta Saran, zeiñetan, alaber, dugu progu orai erraindugunaindako bear dela, baita intenzio edo fin ona ta medio onak, zerengatik Sarak bere aflikzio gartan erran zio Jangoikoari: Jauna, orrek daki ezi nik beñere estutela deseatu gizonik pasione gaistos, ez nai zela ibili txosta ta dibersio peligrosoetan, estare akonpañatu buru arineki; solamente obeditu dut admitizean guratsoek ematenzidaten senarra orren beldurtasunareki, ta ez intenzio gaistoareki (Tob. c.3). Alaber, Tobias mutilak San Rafaelen konsejus egin zuen orazioan erran zio Jangoikoari: Jauna, biz bedeikatua zeruan ta lurrean ta kriatura guzietaik; orrek kriatu zue Adam lurres ta eman zio laguntako Eba; eta orai, Jauna, berorrek daki estutela arzen ene konsorte gau fin gaistos, baizik solamente humeen amorios, zeñetan izan dadien berori bedeikatua denbora guzietan (Ib. c.8). Ia ebetan bietan dugu hispilu bat beirazeko ta konponzeko intenzioa ta medioak Jangoikoaren gustora matrimoniorako. Baña goazen arrazios ere.

        2. Plantatu duelaik Jangoikoak matrimonioa lagunzeko elkar, estendizeko jenerazio humanoa, erremediazeko frajilidadea ta bizizeko kristioki uniturik bakean, ta azizeko humeak zerurako, fin goietaik edozeinengatik apetezi daike matrimonioa. Ta ala ezkontzen da Jangoikoaren borondatearen konforme, baizio San Pablok: Cui vult, nubat, tantum in Domino. Ezkon bedi, baña solo jangoikoa baitan. Orgatik Katezismo Romanoak ezkondu nai dutenes dio estutela pensatu bear doazela egitera lurreko gauza bat, baizik gauza bat dibinoa, errekerizen baitu biotzeko piedade ta pureza singulara, nola monstrazen baitu lengo Aita Sandu zar gaien exenpluak, zeiñen matrimonioak etzirelaik oraño sakramentu, alaere uste zute zela obligazio aien zelebrazea anitz erreberenzia ta santidadereki (Hic ss.31). Zenbat ia orai noiz baita matrimonioa sakramentu Kristok konsagratua? San Rafaelek Tobiasi aipatu ziolarik ezkontza Sarareki, zeñeki ezkondu ziren zazpiak malogratu baizire, beldurrak berai ere aiei bekala edeki zezon bizia deabruak, eman zio aditzera aiek izan zirela kastigatuak beren intenzio gaistoagatik, zeren animaleak bekala atzendurik Jangoikoas gogo guzia parazen baizute deleite soillean, ta alakoeki zio duela potestade deabruak; baña zuk, erran zio, errezibitu beauzu esposa Jangoikoaren errespetoreki, ez pasiones, baizik humeen amorios, erdexteko Jangoikoaren bedeizioa humeetan (Tob. 6). Galdein balezote askoei zertako ezkonzen diren, edo errainligukete gezurra, edo konfesa lezakete zerbait fin lurreko indignoa. Bazuk librazeagatik aitetamen sujeziotik ta iteagatik nausi edo etxokandre, ta au da banidade; berzebazuk lograzeagatik kuadratu zaioten persona itxura edo grazia falsu batengatik, dena dela gañarakoan, ta au da tonteria; berzebazuk gogo guzia daukate inmundizian nola mormota beltzek, ta au da luxuria; berzebazuk abrasteagatik gisa ortan, logratus diruduna dena dela, ta au berriz da kodizia, da ezkontzea ondasuneki ta ez personareki; ta guziok doaza utsinik. Lenbizikoa estado gontan beiratu bear dena da Jangoikoa; bigarrena, bere arima, ta orgatik lenbiziko fina erman bear da honrazea Jangoikoa berebaitan ta bere humeetan; bigarrena, salbatzea bere arima aisago medio gortas; gero, fin gebetas landara gorputzaren aldetik desea daike ondasun mediania bat laguntzeko bizitza, atendi daizke personain prenda naturalak, nola itxura ona, dilijent, trabajari, azkar, mañoso ta habil izatea ta gañarakoak zerbitzazen dutenak egiteko matrimonioa ditxoso; baña lenik eta azkenik beti intenzio prinzipala Jangoikoagana ta arimagana; ta ontara enkaminatu beaute berze medio guziek. Marzia Katonen alaba, abrats izanik, etze erresolbizen ezkontzera, zerengatik, erraten zue: Estut aurkizen gizonik nainauenik ni ia nere ondasunak baño. Ondasunak daizke akaba, ta izanik ere estute inen persona estena. Itxura deslustrazen da nola loreen kolorea; habilidadeak, indarrak ta gañarako prenda naturalak malograzen dire, ezpada birtute mazizoa barnean, ala nola etxe baten pintura ta adornu exterioreak aize, euri ta tenporaleeki, ta gabe ere arruinazeareki etxea, barin bazue zimendu falsua. Zimendura, bada, ta sustanziara atendi, noreki den obe zerbitzazeko Jangoikoa ta salbazeko bera, ta ontako baliatu medio honratu justoes; ta au da bigarrena.

        3. Lenbiziko medioa, ala nola erran ginduen autazean estadoa, oroat, autazeko persona da orazio egitea ta enkomendazea Jangoikoai, Ama Birjinai, aingiru goardakoai ta sandu debozioskoei, eta arimei ere bai; ta fin gontako egin zenbait limosna, obra on ta gauza, ta guzien gaiñetik bizitzea Jangoikoaren beldurtasun ta erregla onean obligarasteko Jangoikoa kuidazera bere esklaboes; zerengatik, nor paratu duenik esperanza jangoikoa baitan izan da konfunditua oraño? Nor malogratu da justo ta fiel izan denik Jangoikoari? Eta ongi edo gaizki lograzea dago ongi edo gaizki ezkonzean. Eta ontan espezialki, obeda fiatu jangoikoa baitan ezi ez gizonetan. Gizon guzia gezurti, dio Dabidek, baña asunto gontan abasto dabila gezurra. Jangoikoak, ordea, nior ez dezake engaña. Dote ona agian eman dezake gizonak, baña konsorte ona proprioki Jangoikoak ajusta dezake, zerengatik berak daki solamente nor den bakotxa ta zer izain den gero; ta nola ezpaita aski ere on izatea berebaitan, ezpada on zuretako, Jangoikoak daki zein zeiñendako den on. Mundua porta daike, nola merkatari bat ematen duena gaia, ta agian idurituko du berria ta izain da zarra, fiña ta izain da floxoa; baña Jangoikoak ofiziale onak bekala ajustazen du bear bekala txusto engañatu gabe kalidadean ta ez ere kantidadean. Bada, konsorte ona da nola bestidura ajustatu bat ez sobra ta ez falta. Gizonak gobernazen dire ageri denas begietara; Jangoikoak, ordea, ikustentu biotzak. Fatxadan iduri daike etxe bat primorosoa, ta zimenduan ta barnean izan ruinosoa. Emastekias erran zue eskriturak: Nork aurki bat ona? Mulieren fortem quis inveniet? Eta gizonkias erran daike agian berze ainberze. Ala nola, bada, biderik ageriesten desertu batean beiratu bear baita zerura gobernazeko izarretaik estaien gal biajantea, ala asunto gontan bear da errekurritu zerura eskatzera azertazeko grazia. Maria Santisima ez solamente desposazeko enkomendatu zute Jangoikoari sazerdoteek, baitare jakiteko noreki; eta ala Jangoikoak monstratu zue, zerengatik juntaturik tenpluan Jangoikoaren mezus tribu gartako mutil guziak Jerusalenen, nor bere bara edo bastonareki eskuan, ta eginik berriz orazio manifesta zezan Jangoikoak nor zen aietaik logratu bear zuena Birjinaren eskua, bereala loratu ze San Josefen bara; ta ala desposatuzuste biak, ta izan ze au matrimonian pareja ikusi den obreena; etze milagro, zelarik kasamentari Jangoikoa bera. Ario gontara ezkontzeko zuek zeuren humeok ta kargukook, akuditu zerura orazios, limosnas, obra ones, ezi andik dator dono perfekto guzia, omne donum perfectum desursum est descendens â patre luminum.

        4. Ontan faltazeunte bistas solamente gobernazen direnak, ta ia bekatus bekatu, loies loi doazenak matrimoniora, atzendurik Jangoikoas ta gerokoas. (asten da beiratzetik, pasazen da bilazera okasio platikazeko, aurkizeko elkar; propasazen da gero komunikazio libreagoetara, ia plazaetan, ia bideetan, ia ere zokoetan; segitzen dire atrebenziak, doaie galdus alkea, seguratus berzeain firmezas bere gogoan, ta agian ematen dire itzak, ta agian ia; ta ala doaza forjatus loi ta ongarrisko zimendu bat matrimonio triste bateko; ta agian segitzen da, ta agian esta segitzen, zeren mudazen dire borondateak, ukazen dire itzak, iten dire juramentu falsuak, betezen dire infamias, ta montiazen dire desgraziak ta gero urriki ta nigar banoak. Desengaña, gasteak, ezi modestia, erretiroa, juizioa, birtutea, trabajari, bizio gabe izatea dire mediorik obrenak Jangoikoaren ta gizonen aurkintzeko; erakutsia, ordea, ibildaria, platikari, libre, suelto ta atrebitu izatea, medio onak ez ezkonzeko ongi, baizik geldizeko engañatuak. Zerengatik goazen ontara. Galdein bekio ezkongai prudente edozeiñi: Nauzu andre juiziosa, modesta ta birtuosa, edo kaskarina, arroa ta merkea? Klaro da ezi lenbizikoa. Nola, bada, iduri zaiote logratu matrimonio ona erakutsis beren buruak, konsentitus llanezak, bizarreatus sobra beren buruas? Ori da solamente izan bearduenaiki konsorte. Bada, galzen zara, zerengatik otsoa da ori dabilana ez zure on naies, baizik bere pasionea ase naies; ta aun orrek atrako du kontua, ola: Au ain liberala nereki, badaike izan berzeeki ere ala, petardoa da, fuera fuera; obe dut modesta erretiratu bat, pesadunbrerik emanez dezadan. Eta gisa ontan utzi zaizke agoa beterik orzes, arima bekatues, gorputza infamies, biotza errabies, gogoa tristures, begiak nigarres ta betiko desesperazios. Baña lograturik ere pretendizen dena, nork kenduko dio oni gogotik deskonfianza bere gorren fidelidadean? Badaki experienzias dela fazila, ta pasalarraia, ta beldurtuko da izan daien ala gero ere; ta ara zeloak, ara deskonfianzak, ara matrimonioa martirio. Eta berze alde, non dago Jangoikoa kastigatuko baitu in zaizkion ofensak erdexteko matrimonioa, botatus bere maldizioa alako matrimonioari? Exenplu dugu dabiden baitan, zeiñek beiraze batetik itsuturik tratatu zue desonestoki Betsabee, ta gero ezkon duze arreki. Baña naiz eginik penitenzia, naiz deklaraturik profetak barkatu zizaiola kulpa, alaere pagarazi zio Jangoikoak pena, zerengatik hume gura il zizaio, nai ezuela bortxa, zazpigarren egunean; gero berze hume Amnon deituak desloratu zue bortxas bere arreba Tamar, ta onen mendekus il zue Amnongoi traizios bere anaia Absalonek; au gero errebelaturik bere aita Dabiden kontra, ilze dilindaka biloak enredaturik artea baten arraman, traspasaturik irur lanzas; berze anaia Adonias, gero izan ze kondenatua eriotzera, Salomon anaiaren ordes. Ala zoezi segitus desgrazia desgraziain gain matrimonio gaizki artuaren atzetik. Ezpada beti gertazen ala, esta au mereji faltas, baizik Jangoikoaren miserikordias; baña orgatik, oroat, da maldade mereji duena Jangoikoaren ira, igatea matrimoniora bekatus bekatu autxis kristiotasunaren, arrazioaren ta honraren lege guziak).

        5. Berze medio ona ezkontzeko da konsultatzea guratsoeki, zeiñek experienzias ere ta juizio iagos baitezakete obeki azerta. Egia da ez dezaketela guratsoek bortxarik egin ezkontzeko ezkondu naiestuen humeai, estare ezkontzeko naiestuenaiki; baña dute esku ikusirik arren bokazioa proponizeko konbenienzia iduri zaiotena, ta humeek dute obligazio konsejazeko bere aitetameki asunto gontan. Aitetamek enjendratu, aitetamek azi, bestitu, mantenitu anitz trabajus; ta humeak estu bear komunikatu aieki matrimonioan parazeko? Bai por zierto, bekatu mortalaren azpian; eta gero ezpalu nai ezkondu aiek proponizendiotenareki, izanik motibo justoak, estu eginen bekaturik ortan, zeren aiek ezpaitute arraziorik; baña nai balu berak konbenietzaikona desigual, edo berze gisas ez ona izanes, orduan in lezake bekatu alakoaiki ezkontzeas aitetamen bortxa. Eskritura sagratuan ikusten dena da ematea guratsoek humei konsortea ta humeek errezibizea ematen diotena. Entrega zazu zeure humea, dio eskriturak, ta entrega zazu juiziodunari ta inen duzu obra andia. Trade filiam et grande opus feceris etc. Eta San Pablok ere suponizen du guratsoen kargua bekala parazea matrimonioan bere humea, qui matrimonio jungit virginem suam etc. Arrazioak ere erakusten du, zerengatik akomodazeras geros humea, arren on guzia dago ongi akomodazean; bada, guratsoak beiratu bear badu humeain onagatik, baitare por konsigiente jakin bear du noreki enpleatu, ta aun berak prokuratu bear dio konsorte ona; eta humeak autazen balu korrespondientea, admititu bear du guratsoak; baña gaistoa autazen balu, desakonsejatu bear dio guratsoak. Ontan faltazeunte grabekiro humeek ematen baute ezkontzeko itza guratsoen atenziorik gabe, adiarazi gabe edo absolutoki, paratu gabe kondizioa, baldin ontzat arzen badu nere aitak. Gaste zenbaitek solamente beirazeunte aurpegira atzendurik gañarakoas, ala nola erosteko etxe bat solamente beira baledi fatxadara ta ez barneko firmeza ta sustanziara. Guratsoak, ordea, kuidatuko du ez solamente itxuras, baitare arren azitze izan duenas, arren kondizioes ta gañarako zirkunstanzies. Kontazen du San Basiliok senadore baten alaba amorostu zela etxeko nirabe bateki. Eskatu zio aitai eman zezola ura esposotako, ezperen eman bearko zuela Jangoikoai kontu arren arimain perdizio sekulakoas. Aitak aturditurik errepugnatu zio anitz arrazioreki; baña alabak porfiaturik eman zezola, edo ikusko zuela ilik bere eskus, alkabo ezin berzeas erran zio: Goaie desditxatua, ikusikoun ta sentitukoun erremedioik estelaik. Egin ze matrimonioa, ta denbora labur asi ze erreparazen ezi nobio gura etzela sarzen elizan, ez errezibizen sakramenturik, ta en fin, etzela kristio, ta ontas landara zela bruto barbaro bat kondizios. Ia orduan desengañaturik emastekiak, errabias ta kongojas oiuiten zue: Niork desobediente izanik guratsoei estu izan sekula fortunaik. Eta en fin, ala konsumiturik desditxes, miseries, naigabees ta desesperazios akabatu zue emengo bizia. Estakigu zer izan zen sekulakoan (Parra hic. pl.3). Honratu aitetamak ontan ere, ezperen or dago Jangoikoa kastigazeko desobediente ta desatentoak; alaber, artu espazio ta konsiderazio emateko itza, ezi adarretik lotzen da idia eta itzetik persona; eta inkonsiderazio bat paga daike bizi guziko penas; eta ezpada kunplizen itz emana, zor da beti, ta da nola arantze bat frinkatu ta atrazenestena, ta Jangoikoak du kuidado kastigazeko gezur iten duena. Saronian batek eman zio itz ezkonzeko kaballero bati, ta segurazeko ia, añaditu zue: Deabruek ermanazatela desposazen banaiz berze bateki. Baña aldatu ze beleta ta tratatu zue ezkonzea berze bateki. Ta bodetako arratsean, alegre guziak soñu, trago, danza ta erokerien artean, punzazen zio biotza nobiai bere konzienziak. Ortan ta artan abisazen du pajeak, daudela bi kaballero lizenzia eske sarzeko. Sarbeites. Sartu zire, ta segitus dibersioa, batek atra zue eskutik nobia danzara; ezpideze danzari gaistoa, baña oraingoan gaizki atra zizaio danza, zerengatik buelta arat buelta onat, alako bates arturik eskutik kaballero finjituak ta deabru berdaderoak, atra zue airean, ta paraturik zaldi batean eraman zue infernura. Atra zire etxekoak ageri ote zen gorputza berere, baña etze ageri; agertu ze bai, berriz, deabrua nobiain gala ta joiaeki ziola, ebek etzustela bear infernuan, baña gorputz arimak ermanzustela berak ofrezitu bekala etc. (Parr. p.2. pl.18).