Serm. 9.
De Fide.
ann. 1777

        1. Explikaturik ia karidadea ta esperanza, explikatu bear da fedea, lenbiziko mandamentu berean manazen dena. Fedea, zein ere baita gure salbazioaren prinzipioa, zaña ta zimendua; arimen argitasuna, gauza on guzien ama, iturria ta fundamentua, zein gabe inposible baita Jangoikoari agradazea, zein duena salbazen baita, estuena estaike salba. Fedea, zein baita ispilua, zeintan ikusten baita Jangoikoaren ta zeruaren grandeza ta marabillak; zein baita arimaren eskuieko begia, ala nola arrazioa baita ezkerrekoa. Fedea, zein baita Jangoikoaren esposaen erastuna, errelijione berdaderoaren marka ta dibisa, Jangoikoaren exerzitoaren bandera, Jangoikoak emen plantaturikako elizaren zimenduko arria edo peña, zeñen kontra ezpaita indarrik asko infernu guziak; kolumna edo pilarea, zeintan sustentazen baita zeruko edifizioa; eskalera lurretik zeruraño ellegazen dena, ta en fin, atari solla ta bakarra an sarzeko gizona.

        2. Baña zer da fedea bere esenzias? Da ikustenestugun gau zain sinestazea, zeren errebelatu baitio Jangoikoak Elizari, ta Elizak ala erakusten baitigu guri. Da birtute sobrenaturala ta teologala Jangoikoak infundizen duena ariman, Jangoikoak obrazen, plantazen ta ezarzen duena nai duenaren baitan, hoc est opus Dei, ut credatis, Jangoikoaren fabore ta don espeziala ta graziosoa berzei; erregalazen diotena, zeñengatik eman bearbaitiogu anitz grazia guk, munduko guzietaik berexiak garenek beraren miserikordia ta probidenzia merejituezkindukenaren medios. Fedearen motiboa edo gure sinestearen motiboa da Jangoikoaren itza, zein ezpaitaike engaña, ta ezpaitezake engañatu. Estaike engaña, zeren baita infinitoki jakinsua; ez dezake engañatu, zeren baita infinitoki ona; ta orgatik ain zierto da fedeak diona, ezi ezpaitaike izan ia. Da nezesario salbazekos txiki andi guziendako; aiendako fede habituala bataioaren medios infundizen zaiotena; ta ebendako artas landara fede aktuala ere bai, auda, sinestazea errealki Jangoikoak errebelatu duena. Nondik dakigu nezesidade ain ertxi gau? Ebanjeliotik, zeintan baitio expresoki Jesu Kristok ezi estuenak sinestazen kondenatuko dela, qui veró non crediderit, condemnabitur.

        3. Eta zer gauza gaude obligaturik sinestazera? Jeneralki Eliza Ama Sanduak sinestazen duen guzia. Ta aski da ala jeneralki sinestazea Elizak sinestazen duen guzia? Ez, esta aski; bear da ortas landara sinestatu partikularki, espezialki ta berex zenbait gauza: Lenbizikoa, dela jangoiko bat, ta premiazentuela onak ta kastigazentuena gaistoak. Bigarrena, enkarnazioko misterioa, au da, Jangoikoaren Semea in zela gizon guregatik, zein deizen baitugu Jesu Kristo, dela Jangoiko ta Gizon, jaio zela, il zela ta erresuzitatu zela. Irugarrena, Trintateko misterioa, au da, dela jangoiko bat ta irur persona distinto, Aita, ta Semea ta Espiritu Sandua, bakotxa delaik Jangoiko, estirela alaere irur Jangoiko baizik bat solla ta bakarra. Au guziau bear da jakin ain preziso, ezi ezpaitaike nior exkusatu ignoranzias. Ontas landara mandamentuaren obligazios gaude obligaturik sinestazera, ta por konsigiente, jakitera bekatu mortalaren azpian gure fedearen artikulo ta misterio guziak kredoan daudenak, aldareko sakramentua ere bai, Aita gurea, Jangoikoaren legearen mandamentuak, Elizakoak ta sakramentuak, guzia expresoki ta berex. Eta nola bear dugu sinestatu? Ain firme ta seguro nola begis ikusten duguna, ta seguroago ere bai, zerengatik gure begiak engaña daizke, baña ez Jangoikoa errebelatutuena fedearen egiak. Baña, Jauna, nik zer dakit errebelatu duen Jangoikoak? Orai eldu da Eliza ala proponizen diguna, orgatik errespondazen da doktrinan galdeiten digutelaik ia zerengatik sinestazen dugun; zerengatik Jangoikoak errebelatu baitio Eliza Ama Sanduari, ta Eliza Ama Sanduak ala erakusten baitigu guri. Entendazeko obeki, aizagun parabola gau: Emasteki pobre bat edo bere kulpas edo bere desgrazias izan ze desterratua izorra zegoelaik kalabozo ilun batera lurraren pean, zeintan ezpaizue berze argirik baizik krisallu batena. Erdi ze bere denboran, ta azi zue seme izan zuena ilunbe gartan. Ellegatu ze ezaumentura aurra, ta ezaun duzue bere burua estado desditxatu gartan, baña ama zerbait konsolazen ze ia izateas konpañia, ia emanes konbersazio. Aizazu, erraten zio, nere semea, emen gure gañean dago mundu bat, zein ederra! ikus bazindez! Nik ezdezakezut explikatu, ta zuk estuzu entendatuko; zeren ezpaituzu ikusi, baña emain dizut adizera zerbait emengo desditxatik. Ikusteunzu ematendiguten ur eskas ta turbio gau? Bada, ikus bazindez an zein abundante dagon itsasoan, nola doaien ugaldetan, nola sorzen den iturrietaik, ta nola erorzen den lañuetaik. Ikusteunzu krisallu gonen argi gau? Bada, ikus bazindez iruzkia zein ederra, zein argia bolazen den zeruan. Nola entendatukouzu? pensa zazu juntazen direla batean milla argi au bekalakoak, estire deus arren aldean; doblazkizu milaka, estire idurituko ere beraiki, ez lukete ere argituko berain aurkinzean; berak bakarrik argizentu munduko zoko guziak; zenbat milla legua bidean ordea? Nola egoin ze mutiko gura aizen gauzaebek? Sinestatuko ote luzke? Ongi tontoa izain ze, ezpazitue sinestazen eta krisallu argi garreki kontent, ezpalu igan nai ikustera iruzkia, balu lizenzia zer lizake? Aur gura bekala, kalabozo gartan, gaude gu mundu gontan desterraturik ausente zeruko gloriatik, baña ango notiziak ematentigu gure Ama Elizak, zein baita kristio guzien kongregazioa, Espiritu Sanduak gobernazen duena, zeñek azi baikaitu esne goneki. Guk aurrak bekala aski dugu txupazea esne ematen diguna baitire egi eta fedeak, ezdezazkegulaik entendatu ta txegatu; guri zer zaigu? Gure Ama Elizak txegatu ta rumiatutu bere apostolu, doktore, konzilio ta sanduen medios, mila zazpitan egun ta ia urte ebetan; niri ematen tida konbertiturik esnean, aski dut txupazea txegatu gabe; diot, aski dut sinestazea diskurritu gabe, zerengatik ongi ikasirik dauka gure Ama elizak Jangoikoagandik. San Roman zego tormentuen ertean konbertitu naiak bere berdugoa ta tiranoa gure federa. Zego berze asko jenderen artean ama bat bere aur titikoareki besotan; ta ikusirik sanduak erran zio tiranoari: Ni ezpanau sinestazen galdein bezo aur garri; berla aur len minzazen etzekienak erran zue klaro guzien alzinean: Jesu Kristo da Jangoiko berdaderoa. Aturditurik tiranoak erran zio koleriko aurrari: Bada, nork errandik iri? errespondatu zue aurrak: Niri erran dida nere amak, ta nere amari Jangoikoak. Aur gonek erakusten digu fedearen doktrina, zerengatik sinestazen dugun; zerengatik guri erakutsi baitigu gure Ama Elizak, ta gure Amari Jangoikoak; ta au da seguroago guresinestaindako ezi ez ikus bagindez geuren begis, zerengatik ebek frankotan engañazen gaituste. Ikustentugu uso baten lepoan anitz kolore, bein moratu, bein pajizo, bein gorri, ta engañazen gaitu bistak. Ikusten dugu urean palo bat, iduriarasten digu dela makurra, ta atra ondoan uretik desengañazen gara dela txuxena. Ikusten dugu iruzkia, ta begiek diote geldi dagola, ta da engañua zerengatik dabila, ta lazki alaere. Ala engañazen gaitute begiek, ta alaere engañazen gaitu gure entendamentu ta diskurso flakoak, baña ez beñere fedeak, naiz ez ikusi, ta ez entenda.

        4. Borz prezeptu ditu fedeak, irur afirmatiboak, ta bida negatiboak. Lenbizikoa da jakitea fedearen misterioak. Prezeptu gonen medios gaude obligaturik, arraziora etorri ta berla ikastera ta jakitera aistean errantugun gauzak, edo katezismoak dion bekala, laurebek: Zer sinestatu, zer eskatu, zer obratu ta zer errezibitu; au da, Kredoa, Aitagurea ta Abe Maria, Mandamentuak, obra miserikordiaskoak, sakramentuak ta ebendako disposizioak, mezaren sakrifizioa, sanduen inbokazioa, errelikia ta imajinen benerazioa, eriozea, juizioa, gloria, infernua, purgatorioa ta arimaen sufrajioak, zeñazen ta santiguazen, fede, esperanza ta karidadearen aktak egiten; ta en fin, bakotxaren bere estadoko obligazioak. Zenbait orazio gaietaik da obligazio Elizako prezeptu ta kostunbrearen medios jakiteko memorias ebek ta gañarakoak bear dire jakin entendatus benzait substanzian, desuerte ezi galdeinik eman dezaken arrazio sufiziente aietas. Aite ta amek, superiorek ta kargudunek dute obligazio erakusteko beren kargukoei, ta por konsigiente, jakiteko obeki, erakuts dezaketen gisan. Emendik ere da obligazioa asistizeko doktrinara, ta estakitenak beren kulpas edo floxezas daude bekatu mortalean, dire indigno errezibizeko sakramentuak, ta oroat aien kargudunak baldin eben faltas barin bada ignoranzia. Juntatu zire anitz obispo ta sazerdote konzilio batean Franzian; enkargatu ziote bati predikua, emateko prinzipio konzilioari. Zego aflijiturik diskurrizen zer erran. Aparezitu zizaio demonioa gizon itsusi baten figuran, ta erran zio: Zerk aflijizen zaitu? errespondatu zio sazerdoteak etzekila zer predikatu, ta ortas aflijizen zela. Orduan demonioak, bada, nik erakutsiko dizut, predikazkio zute solamente itz gebek: Infernuko erretore ta prinzipek bialzen tiote gorainziak elizetako prelado ta parrokoei, ta ematen tiote anitz grazia duten deskuidoas doktrinazean puebloak, zerengatik ignoranziatik datoz bekatuak, ta bekatuetaik kondenazioak. Au erran beauzu; ta jakin zazu ni naizela demonioa, ta Jangoikoak manazen ta obligazen nauela zuri abisu gau ematera. Baña nola, erran zue sazerdoteak, nola sinestatuko naute? errain dute, nik finjitu edo amets in dutela. Erreplikatu zio demonioak, nik emain dizut señalea, sinesta zaizaten; ta pasazen ziolaik eskuas aurpegia, utzi zio ikaza bezain belz, ta erran zio: Nauzun guzia garbiturik ere, estuzu kenduko koloregoi, baizik solo erran ondoan nik errana, garbi zaite ur bedeikatus elizan berean, ta itzuliko zaizu lengo kolorea. Ala izan ze. Agertu ze konzilioan belz itsusia, arriturik zeudela guziak, erran zitue itz enkargatu gaiek, ta berla pasatu orduko ur bedeikatus txuritu zizaio aurpegia len bekala. Pasmatu zue kaso gonek Franzia guzia. Kuidado deskuidoareki doktrinan.

        5. Bigarren prezeptua fedearena da asentizea fedeari geuren gogoan, au da, sinestazea misterio fedearenak, ta egitea fedearen aktak. Noiz dugu obligazio egiteko fedearen aktak? Beñik bein ezaumentura ellegatuaskeros berla; eriozeko orduan ere bai, dugulaik tentazio fedeain kontra garaituestaikena egin gabe fedearen akta; ta ebetas landara maiz bizian, oroat nola esperanza ta karidadearenak; ta berze alde, konfesatu edo berze gauza sobrenaturale bat in bear dugulaik, bear da fedearen akta, zerengatik au gabe estaike eman pausurik orden sobrenaturalean. Fedearen akta txoil ona da Kredoa erratea bear bekala, zerengatik an erraten da: Nik sinestazen dut Jangoiko Aita guzis poderosoa baitan etc. ta expresazen dire gure fedearen misterio prinzipalenak. Oroat egin daike fedearen akta expreso misterios misterio, iten dugun bekala jaietan; solamente bear da kuidatu sinestazen duguna sinestazeas biziro, ezi ala sinestazen badugu, kasi da inposible bekatu egitea, barin bada juizio. Orgatik zio diskreto batek, ezi kastigazeko gure bekatuak ez lizakela berze karzelik bear baizik eroena eta inkisizioa; zerengatik edo iten dugu bekatu sinestatu faltas fedeak diona, ta ala inkisizioak bear ginduzke kastigatu hereje bekala; edo iten dugu sinestaturik fedeak diona, ta ala juiziorik estugula erakusten dugu, ta kastigatu bearginduzkete eroak bekala. Da por konsigiente gauza txoil protxugarria ta nezesarioa maiz egitea biziro fedearen akta. Erran zagun, bada, ebanjelioko gizon garrek bekala. Ekarri zue bere seme bat espiritatua Jesu Kristorengana, zerengatik ezpaizukete libratu izandu apostoluek. Erran zue orduan Jesu Kristok: O jenerazio fede gabea, ekarzie neregana; ta aiturik gizonaren otoia librazezangatik bere semea, erran zio: al badezakezu sinestatu, guzia da posible sinestazen duenarendako. Errespondatu zue gizonak klamores ta nigarres debozio andiareki: Sinestazen dut, Jauna, supli bez nere fede falta, credo Domine, adjuva incredulitatem meam. Ta berla sendatu zue Kristoren Majestadeak. Ala guk ere in bear dugu maiz fedearen akta: Credo Domine, sinestazen dut, Jauna, baña oneki bateo eskatu ere bear dugu maiz supli dezala gure fede falta, adjuva incredulitatem meam. Zerengatik barin badugu fede osoa ta bizia, logra dezakegu santidade perfektoa, bizi bat zerukoa, gloria bat andia, ta ebetas landara añaditukozaizkigu emengo gauzak, omnia possibilia sunt credenti: Haec Domina adjuientur vobis.

        6. Irugarren prezeptua fedearena da publikoki konfesazea fedea; ontara obligaturik gaude, galdeitenbaligu juez edo tiranoren batek. Ikus bagindez ultrajazen Kristoren edo sanduen imajinak; ikus bagindez proximo laguna flakeazen fedearen konfesioan; ta en fin, beti ta noiz Jangoikoaren honrak, gure edo proximolagunaren salbazioak grabeki peligrazen duen, ezpadugu konfesazen publikoki fedea, gaude obligaturik konfesazera, naiz biziaren kostus, zerengatik dio Kristo gure Jaunak, ezi nork ere bera konfesazen duen munduaren alzinean, ura berak ere alabatuko duela bere Aita Jangoikoaren alzinean, ta nor ere alkezen den beras, oroat artas alketuko dela Aita dibinoa. Exenplu anitz ta admirableak tugu fedearen konfesio publiko gonenak lengo denbora floritu urresko gaietan, zar, gaste, aur, birjin ainberze ta ainberze gaietan, zeñek firmatu baizute bere odolareki fede katolikoa. Eta guk ere ellegaturik okasiora egin bear ginduke gisa berean. Estugu okasiorik presentean; estakigu ellegatuko den; benzait prebenitu bear dugu, ta erakutsi orduan inen gindukena, orai sufritus persekuzioak, irriak ta burlak segitukozaizkigunak mantenazen bagara Kristiotasunean, omnes qui pié volunt vivere in Christo Jesu, persecutionem patientur, zerengatik debalde diogu sufrituko gindukela ezpata, isuriko gindukela odola Kristorengatik, ezpada arimorik orai sufrizeko punzada txikiebek, desprezio ta burla ebek beragatik.

        7. Laurgarren prezeptua fedearena da ez ukazea bere gogoan ta ez dudazea fedeas. Borzgarrena, ez publikoki ukazea fedearen artikulorik batere. Dudazea positiboki eta ukazea fedearen edozein artikulo da herejia, ta alakoa da hereje; ukazea artikulo guziak edo geienak deizen da apostasia, ta alakoa apostata. Bataiaturik esta gonak ez sinestazea gure fedean deizen da infidelidadea, ta alakoa infiela; lege zarra goardazea ta ez admitizea berria deizen da judaismo, ta alakoa judio. Entendatu bada, judioak dire bataiatu gabe goardazen dutenak Moisesen legea, ta eztutenek sinestazen etorri dela Kristo ta lege berria; alakoak dire Kristo gure Jauna guruzifikatu zutenak, ta aien arraza gaistoak erreinu berexik gabe munduan nasteka bizi direnak or Baionako Sankti Spiritusen bekala. Infielak dire ez bataiatuak, ez lege zarra ta ez berria goardazen estutenak, anitz Jangoiko falsu adorazen dutenak; alakoak dire turkoak, moroak ta indietako franko jende legerik gabekoak. Apostatak dire bataiatuaskeros apartatu direnak gure fedetik, ala nola berberian ernegazen dutenak Jesu Kristos. Erejeak dire bataiatuaskeros dudazen edo ukazen dutenak artikulo bat edo ia gure fedearena; alakoak dire luteranoak, kalbinistak ta berze sekta gaistoak Eliza Ama Sandu Katoliko Erromakoaren fedea osoki sinestazen estutenak. Orai herejia edo fedearen ukazea publikoki egiten bada, da bekatu txoil andia, zeintako ezpaitugu fakultaderik konfesoreek. Au da brebeki fedearen birtutearen gaiñean errain bear zena. Baze anitz ia errateko, baña aski da au, entendazeko zerbait.

        8. Orai geldizen zaigu betiko obligazioa, emateko Jangoikoari graziak, zeren Jangoikoaren grazias baikara kristio gu, berze franko ez bekala; zeren beresi baikaitu gu jende guzien ertean, utzirik infidelidadean infinito akaso guk baño obeki zerbitzatuko zutenak. Zeren daudelaik guziendako ertxirik zeruko atariak, guri soillik eman digu gilza sarzeko, nai dugulaik, gloriako palazio gartan; zeren ustentuelaik jende guziak galzera infernuko itsaso susko gartan, gu sartu gaitu Elizako arka Noen gura bekalako gontan, zeintan libra gaizen nai badugu. Ziertoki erran dezakegu Salomoneki: Non est alia natio tam grandis, esta alako nazionerik munduan nola kristioena. Ta Dabideki: Non fecit taliter omni nationi, estu Jangoikoak egin guzieki gureki bekala. Gloria gaizke, bada, fede dugunas. Galdeiten badigu edozeñek ia kristioak garen, erran dezakegu glorioso: Bai, Jauna, kristioa naiz Jangoikoaren grazias; ta au da nere dignidade ta ditxarik andiena. Errege intitulazen da Don Karlos, Jangoikoaren grazias, errege Kastelako, Leongo, Araguako, Nafarroko etc.; obispo Jauna ere bai, Jangoikoaren grazias, Iruñeko obispo etc., baña titulo guzien lena ta andiena da kristio izatea Jangoikoaren grazias. Ontas gloriazen ze diakono sandu gura, zeñi galdin ziolaik tiranoak: Nor zara? erran zue: Ni naiz kristio. Nongoa zara? Kristio. Nola deizen zara? Kristio. Zer ofizio duzu? Kristio: Ta beti zego itz gontan, zatikaturik akabatu zuten arteo. Baña barin badugu honra ta kuadrazen bazaigu, ikasagun obligazioa ta kunpli zagun. Zer nai du erran kristio? Kristoren gizona, gizon bat duena Kristoren fedea bataio sanduan profesatua ta ala dago ofreziturik arren zerbitzu sandura. Bizi bear dugu, bada, kristioek Kristoren ariora; zerengatik zer balio du dugun fedeak ta izenak, ezpaitugu obra korrespondienteak? Gure obrek erakutsi bear dute nor garen, zerengatik izenean kristio ta obretan antikristo da kimera ta monstruo indignoa. Izan gaizen deizen garena, ta erakutsagun zeruaren ta lurraren alzinean dugun fedea, ta asi gaizen erranes irur birtuteen aktak: Nic sin, etc.