Sermo in Dominica 1^ª.
Adventus,
De judicio vitae nostrae

Et tunc videbunt filium hominis venientem etc. Luc. 21

        Egungo ebanjelioan aipatzentigu Jesu Kristok señale izanen direnak iruzkian, ilargian, izarretan, itsasoan ta lurrean azken juizioko egunaren alzinean. (Señale gaietas zerbait erran ze azken ebanjelioan, (dom. 24 post Pent.). Egun erragun juizio egin bear denas gure bizimodu, obra, itz, afekto, pensamentu ta omisionees. Bi aldis in bear da juizio gau, edo bi juizio dire: Bat da juizio partikulara persona bakotxas iltzen denean: Berzea da juizio unibersala mundu guzias azken egunean. Lenbizikoas dio San Pablok, (Hebr. 9.). Statutum est hominibus etc. Dago emanik sentenzia ilzeko gizonak, ta onen atzetik juizioa. Bigarrenas dio Kredoak, inde venturus judicare. Nondik etorko baita azken juizioko egunean onen ta gaixtoen juzgatzera: Edo explikatzen duen bekala mezako Kredoak, et iterum venturus est judicare etc. Eta berriz etorri bear du Jesu Kristok glorioso juzgatzera biziak ta ilak. (Egun gura izanen da azken eguna, egun guzien eguna, zeintara erreduzituko diren gizon guzien egunak, lengoak, presenteak ta urrengoak, Jangoikoaren eguna propioki; iraren eguna, kalamidade, miseria, iluntasun, tenpestade, tronpeta, soñu ta arroituaren eguna, egun andia ta amargoa lazki (Sophon.1).

        Agian juizio gartan aldatuko ote da sentenzia len emana? Agian ongi atra zena len egonen da peligroan, edo gaizki atra zena erremediatuko da orduan? Ez por zierto, baizik konfirmatuko da sentenzia lenbizikoa mundu guziaren presenzian. Zertako da bada juizio unibersala? Zenbait kausa edo motibo dakarte Autoreek: 1^ª. Deklaratzea guziei an, len bakotxai eman zekion sentenziaren justizia ta txuxentasuna. 2^ª. Suplitzea artan faltatu zena lenbizikoan, ezi solamente arima izan ze juzgatua, ez gorputza, zein agian eraman zute honra andiareki obiara emen, zeramatelaik infernura arren arima; orduan, bada, erresuzitaturik guziak inen da juizio ta justizia gorputz ta arimas batean, biak unitu ziren bekala Jangoikoaren zerbitzatzean edo ofensatzean. 3^ª. Juzgatzea ez solamente on eta gaixto bakotxan in duena, baitare arren egunes geros segitu ziren erresultak arren kasos. 4^ª. Paratzea orden onean ta xuxen, paratu zuena munduak makur; ezi askotan munduak honratzen du gaixtoa, ta deshonratzen ona; onak pasatzen dire gaixtotako, gaixtoak ontako; bada, an desengañaturik emanen zaio nori berea. 5^ª. Explikatzea ta ikusiarastea guziei Jangoikoaren probidenziaren juizio sekretoen tela miragarria ta guzis justoa, entendatzeneztuguna orai, nola usten duen gaixtoa luzaro ta fortunoso, ta eramaten duen goizik ona, au trabajutan, ura aisuran etc. ta kontra oroat; guk ezin entenda orai nola den, an entendaraziko digu. 6^ª. Itzulzea Jesu Kristori honra ta gloria dagokiona bera denagatik, tratatu zutena ain gaizki len judioek, gero herejeek ta bekatariek. Orgatik, zegolaik preso Kaifasen etxean, nai zutelaik ilarazi, ta motibo-iduririk ere ezin aurki, galdeginik furioso Pontifizeak ia bera zen Kristo, desengañatzeko, nai bazute, errespondatu zue Jaun dibinoak (Math. 16): Zierto sines erraten diziet, ikusten duzien gau ala emen, ikusiko duziela etorzen Majestade ta podore guziareki Zeruko lañuetan. Orra zerbait motibo juizio unibersalaren. Au bada Jesus ona, zeintas zion San Juan Bautistak etzela bera digno lazatzeko arren oñetakoen lotzakia, ta zeukala eskuan sardea aitzeratzeko bere eulzia, an, bada, agertuko da guzien juez; an aizeratuko du gizagendearen eulzi andia, ta berexiko du granoa bere granerorako, agotza ta ilauna infernuko surako. Emen orai askok eztute ezaundu nai, askok galzen diote amore ta errespeto zor zaiona. Dago beira sufritzen ixil bere Majestadea. Numquid sempér tacebit? Agian beti egonen da ixil? Ez, ezi bere denboran mendekatuko da. Orai dago etxideten, konbidatzen, nai baute akorritu ta in penitenzia, meatxatus ezperen, señalaturik daukala eguna egiteko justizia munduas. (Act. 17). Egun gura noiz ellegatuko den, niori eztio erran nai, ezkaitzen deskuida. Trata zagun solamente juizio in bear duenas gutas len ta gero. Por konsigiente trata zagun ongi bizitzeas ta errespetatzeas ongi bere Majestadea, atrazeko ongi lenbiziko juizioan; orreki ongi atrako gara bigarrenean ere. Nior eztaike eskapa beraren eskuetaik: Inzagun inala al badezakegu logra beraren grazia ezkaitzan kondena; ezi bida, dio, egoin dire alor batean: Bata artu, berzea utziko da. Bida goatze batean: Bat artu, berzea utzi. Bida errota batean: Bat eskojitu, berzea kondenatu. (Math. 24). Logratzeko eskojituen ditxa ta felizidadea da eskojituki bizitzea; ortako da ongi pensatzea juizioan; guzietako da eskatzea Ama Birjinai grazia. Abe Maria.

        Jangoiko andiak guzien Jaun ta Iabeak, fabrikatu zituenak berze gauzen artean zerua ta infernua, señalaturik dauzki eternidadetik nor ta nor naituen eraman zerura, nor ta nor utzi infernura; ortako emengo plazoa akabatzen duen instantean deitzen du bakotxa bere juiziora kontuen artzera, ta notifikatzera sentenzia dagokiona bere obren konforme. Lan gau brebekiro iten da, baña guk pinta zagun imajinazioan espazioreki; ta ojala pensa bagindez maiz ta kontino. Egon erne, dio Jesu Kristok, eta prest, zeren ezi uste eztuzien orduan etorriko da. (Luc. 12). Ellegaturik bada plazoa, ezin exkusa ezin luza daikena, despeitzeareki arima, gorputza gelditzen da ilik. (soñatzen dire ilezkilak. Galdegiten da: Nor il da? errespondatzen dute: Urlia il da. O ditxosoa, diote; alzinatzea in digu: Guziek in bear dugun bidea, ezta berze erremediorik. Batek enkomendatuko du, berzeak kasorik ez, ta guziek segi bere bideas. Mortaxatzen da gorputz miserablea; tratatzen da orzitzeas, ezperen urrindu lezake guzia, eta ia ezta baizik estorbutako munduan. Prestaturik ilaria, eramaten dute lauren ertean akonpañatus gurutze, argi ta kantueki. Ortzitzen dute lur-barnean; ta doaz guziak jatera, edatera ta beren joanetorrietara, utzirik ura an or konpon, nola ezpalitz sekula izan alako personarik munduan. Zoaz ikustera gero, ta ikusikouzu lenik ustel korronpiturik, geroxago ar likitsen bazkari; geroxago guzia auts ta inmundizia. Onen amores daikela egin ainberze ofensa Jangoikoai, eta galdu sekulakos ainberze arima? Zoaz andik urte bat edo gutiago ere, ta ikuskouzu guzia deseginik, emen kalabera, an kanillak, ta berze ezurrak. Non dago orai lengo presunzio ta konpontze gura iduritzeagatik ongi? Auda zebilan gura burua gora, guzia antuste ta arroitu zena? Ia diferenzia guti du zamari il batenganik. (Jezabel erreginak persegitu zue Elias profeta sandua; baña Jangoikoaren permisios laster ellegatu zekio kastigoa. Errege berri bat eginik, baize Jehu, sarzerakoan au ziudadean, zego ura bere balkonean bera guzia beterik galas ta adornus. Galdetu zue Jehuk nor zen, ta aiturik zela Jezabel, botarazi zue balkonetik bera; an ixtikatu zute zaldiek, ta jan zute zakurrek, utzirik solamente kalabera ta zenbait ezur-puska. Gero ikusteareki ala jendeek galdeiten zute arriturik, haeccine est illa Jezabél? Auda Jezabel gura? Ontan baratu da presunzio ta suberbia gura guzia?).

        Miserablea da estadoa, zeintan erorzen den gorputza. Bai, baña bitartes zer da arimas? Non ote dabila? Emengo ataria ertxirik sekulakos, ez itzulzekotan zer errejionetara eraman ote dute? Eta nork? Aingiru zerukoek edo infernukoek. Ikusi duzu nola eraman duten gorputza elizara akonpañaturik emen; baña ez duzu ikusi arima nork akonpañatu duen eta nora. Jangoikoaren presenziara eraman dute aditzera azken sentenzia betikos. Bara gaitzen guti bat emen. Lanze gontan nolako bizia nailuke batek bizitu? Diolarik berebaitan, emendik guti xakinen dut egon beauten zeruan erreinatzen edo infernuan erretzen kontino beti. Akabatu da Jangoikoaren zerbitzuaren trabajua, baitare banidadeen gustoa. Orai premioa bear da, edo kastigoa. O zerbitzatu banu sollik Jangoikoa, naiz trabaju andieki? Orai akabatuak zire, ta esperanza ona nuke. Baña eztut ala egin, ta erremedia ia ezin! Ai zer izanen da nitas? Goartu gaizen orai lanze gartako.

        Presentatu bear da arima Jangoikoaren tribunalean, nai badu ezpadu. Presentatu bear dire an bere on eta gaixto guziak. Gaixtoak nai luzke utzi emen; baña opera illorum sequuntur illos, dio Espiritu Sainduak. Beren obrak darraizkiote atzetik; eta San Pablok, unusquisque onus suum portabit, bakotxak eramako du bere karga, ta azaroain konforme izanen du eraizioa. Emen geldituko dire mundua, munduko ondasunak; gauzak ta gorputza, baña ez obraik, ez itzik, ez afekto, pensamentu ta deskuidorik ezta geldituko agertu gabe an. Nailuke bakotxak utzi edo altxatu bekatuen kontrabandoa, baña agertuko da an nai eztuela, bortxa. Zein gaitz zaion agertzea an gauza gura ta berze gura emen altxatzen duena guziei, aun konfesoreai ere; baña an eztu erremediorik, iruzki justiziaskoaren argira atrako da klaro patente, ala nola gaizkiegillea arrapatu dutena gaixtakerian atratzen dutelaik bere ladronkeriain instrumentueki dilindaka lepotik guziek ikus dezaten. Nola beiratuko duten an hipokrita engañazalea, ta desengañaturik erranen duten, auda ain ongi iduri zuen gura? Zenbat abominazio zeukan altxaturik? Nork pensatuko zue?

        Emengo tribunaleetan daike agian disimula deliktoa ta engaña jueza, abogatu, prokuradore, testigo ta ajenteen mañaeki; agian erregalo, enpeñu, promesa, nigar ta alakoeki beraxtu justizia. An ezta protxal batere alakorik. Guzia dago juez soberanoaren menean, ezpaitu deusen bearrik. Gauza lotsagarria da gizon aragisko miserablea presentatzea Jangoiko andiaren begietan, zeñen presenzian izarrak ere ezpaitire garbi, ta ikaratzen baitire zeruko kolumnak, dagolarik akonpañaturik aingiruen millare ta millareeki! Nola, nola bear dut agertu alako Majestadeen presenzian? Ta ezin exkusa. Lanze ikaragarria da ura sines! Plazoa ertxirik, ia erremediorik ez; pleitua da, sekulakos ongi edo gaizki paratzeko gizon ta nola daike segura bere kausas? Goiti juez soberanoa, beiti prestaturik infernua; alde batetik bekatuak, berze aldetik deabruak kontra, barnetik konzienziak akusatzen, kanpotik Jangoikoaren argiak guzia manifestatzen, ta niolatere ezin eskapa!

        Scrutabor Jerusalem in lucernis, dio Jangoikoak, inen dut eskudriña Jerusalenen antortxaeki. Zer izanen da Babilonian, egiten delaik alako eskudriña Jerusalenen? atrako da librua, non dauden asentaturik gure on eta gaixtoak azken punturaño; libru gau da Jangoikoaren xakintasun infinitoa, zeñek ala nola iruzkiaren argi klaroak ikusiaraziko du guzia batean. Eskudriña ta examinatuko dire gure obrak, agerriak ta sekretoak beren zirkunstanzia guzieki, nola eskudriña ta examinatuko dire gure omisioneak obligazioen kunplitzean. Eskudriña ta examinatuko dire gure itzak, ez solamente gaixtoak, baitaere oziosoak. Eskudriña ta examinatuko dire gure biotz barnekoak, deseoak, intenzioak, afektoak, hipokresia ta falsedade guziak. Eskudriña ta examinatuko dire bekatu oroitzenezkinanak ere, ta uste ezkinduzanak, eta ia dena, berzeren bekatuak gure gain, ez solamente egintustenak guk inzitatus klaroki, baitare gure deskuidos ta gure okasios intuztenak, naiz guk ez uste, ta ez memoriaik ere ortas. Alaber, eskudriña ta examinatuko dire gure obra onak nola in ziren edo Jangoikoaren amores edo banidades, edo berze fin makurres, edo floxoki, epelki ta faltaeki. Guzia pizatuko da Jangoikoaren balanzan urrea bezanbat tentureki. Alaber, inentigu karguak bakotxai ia edo gutiago emandigunaren ariora, bere kriazioas, konserbazioas, erredenpzioneas, kristiatuas, emantigun inspirazioes onerako, doktrines, predikues, sakramentues, konfesioes, komunionees ta gañarako medioes ta erremedioes. Ezpagara ongi baliatu, zer atxekia atrako dugu? Nork dezoke errespondatu millaetaik batera ere?

        Anitz exenplu kontatzen dire juizio garren justoas. Bat kontatzen du Aita Alonso Andradek, (itin gr. 31 s v) Inglaterrako mutil gaste on bates, zein sartuzen Santo Domingoren errelijionean, eta len barin baze birtuosoa munduan, ia ta ia aumentatu ze errelijionean; prinzipalki ze Ama Birjinaren deboto biotzes, maite zue Ama amorosa bekala. Pasaturik nobizio-denbora, eman ziote profesioa gogotik, ikusirik zela sanduaren imajina bizi bat ain ona. Baña guti iraundu ziote gozoak, ezi alako loreak eta perlak tiratzentu goizik beretako zeruak. Biali zute biajes, ta eritu ze bidean erri batean, non baize San Franziskoren konbentu bat; errelijiosoek kuidatu zute al guzia, baña Jangoikoak eraman nai duena, niork ezin iduki; ellegatu ze azken tranzera errezibiturik sakramentu guziak debozio andiareki; ta zeudelaik errelijiosoak asistitzen ta egiten arimaren errekomendazioa, idiki zitue begiak, egin zue erreberenzia buruas mostratus anitz alegria. Galdegin ziote nori egiten zion erreberenzia, erranzioe ezi ta Errejinaldori, etorri baizaida anitz aingirueki laguntzera. Andik guti egin zue erreberenzia andiago alegria iagoreki ziola: etorri da gure erregina, saluta zagun. Bete ze leku gura zeruko fragranzias, ta errelijiosoek debozio ta gozo andiareki kantatu zute Salbea; eriak erran zue, o zenbat kuadratu zaion Ama Santisimari zuen orazioa! Eze guti konsolu sentitzen zutena errelijiosoek aditzeas ta progatzeas gauza gaiek eri ditxoso garreki; baña laster akabatu zekiote; zeren eria andik guti asi ze mudatzen guzia turbaturik, begiak armatzen zituela lotsamenturas, ta izerdia zeriola agoniain utses; batzuetan zio: Gezurra diote, eztut in alakorik; berze batzuetan: Ori egia da, baña konfesatu dut, ta egin penitenzia. Berze batzuetan negarra zeriola erraten zue: O Maria, anpara benaza; berze batzuetan, Jesus Jesus, miserikordia nitas. Ai ene tristea; ai nitas, zori gaixtoan jaioas! Errelijiosoak zeude arriturik aitzen ta ikusten pasatzen zena, batzuk ikar ikar beldurres, berze batzuek negar iten zutela konpasiones, berze batzuek orazio egiten, ta erraten konfia zezala gure Jaunaren miserikordian, eska zezola grazia, bazela oraño denbora. Bitarteo asi ze sosegatzen, ta galdeginik zer ikusi zuen, errespondatu zue: Lenbiziko aldian ikusi nue Rejinaldo akonpañaturik serafines; bigarrenean gure Ama Santisima akonpañaturik birjines; ta ezin dezaket explika gozo izan nuena ikusteas; baña irugarrenean etorri da Jesu Kristo juez bekala eskatzera kontu ene bizias ain ertxiki, ezi ia ematen nitza kondenatutako. Zego jarririk Majestade guziareki, aingiruek akonpañatzen zute; agertu dire deabruak ere, ta akusatzen nindute asko kulpa ineztudanes, baitare nik egines ta konfesatues, eta nik lebetako neuzkienak ponderatzenzuste ainberze, ezi eznue zer errespondatu. Baña mintzatzeareki ene fabore Ama Birjina ta ene aingiru goardiakoa juez dibinoak eman du ene fabore sentenzia. Zuei ematen diziet anitz grazia eginduzienagatik eneki; Geldizaiste Jangoikoareki, ezi ni banoaie gozatzera bere Majestadea. Au erran ta iltzen utzirik errelijiosoak konsolaturik bere salbazioaren prenda gaieki. Eta gu ezkaitzela atzen juizio pasatu beardugunas, nai badugu ezpadugu, oroitzen bagara ezpagara. Ezkaitzela deskuida admititzean kulpak; eta admitituak konfesa dolore ta proposito sinareki, alzinatus berratzera axuri dibinoaren birtutes penitenziako tribunalean emen, ezkaitzan kondenatu an. Beti enpeña Maria Santisima fabora gaitzan amatus ta estimatus Ama obena bekala. Guzien gañetik paratu Jesu Kristo gure partes fiadore ta pagadore, beraren merejimentus indakigun grazia merejieztuguna, ta betiko gloria. Amen.