Serm. 21.
De signo christiani, cruce.
Anno 1778

Mihi autém absit gloriari nisi in cruce
Domini nostri Jesu Christi. Ad Galat. 6.

        1. Explikaturik ia kristioaren izena, ditxa, dignidadea ta obligazioa, orai explikatu bear da kristioaren señalea. Zein da kristioaren señalea? Guruze sandua. Zerengatik? Zerengatik baita Kristo guruzifikatuaren figura, zeintan berak erredimitu baikinduzan. Jakin bear da ezi guruzea len zela oraiko urkabearen ariora, zeintan justiziatuak ilarasten baizituste ignominia ta dolore andiareki. Ze bi palos edo zures egina. Alakoan paratu zute Judioek josirik itzeeki Jesu Kristo, ta orduan konsagratu ta santifikatu ze gorputz dibino garren ukizeareki guruzea; ta len madarikatua zena, andik alzina izan ze bedeikatua, ta lenbiziko kristio gaiek zeukate benerazio ta debozio andian, beren Maestru dibinoaren trono erreala ta katedra zerukoa bekala. Orgatik San Pedro sentenziaturik ilzera guruzifikaturik guruzean, alegre ilzeas bere Maestruaren erioze jeneroareki, baña berain erreberenzias ez atrebiturik ilzera modu edo forma berean, eskatu ziote berdugoei guruzifika zezaten burus bera; ta ala inziote, ta ala ilze apostoluen buru ta prinzipe humil jenerosoa. Orgatik San Andres apostoluak, eman ziotelaik sentenzia bera, estaike ponderatu nolako alegria izan zuen solamente aizeas. Bada, joaterakoan ikusi zuelaik urrutitik guruze prebeniturik zegokiona, asi ze kontentus guruzeari saloa egiten gisaontan: O guruze ona ta preziosoa, errezibitu duzuna nere Jaunaren gorputzetik anitz edertasun ta honra, anitz denboras deseatu, beti maitatu ta bilatu, ta orai noizbait ia nere biotzeko deseoain konforme prebeniturik aurkitu zaitutena, errezibi nazazu gizonetaik ta itzuli nazazu nere Maestruagana, admiti nazan zure medios zure medios erredimitu ninduenak. Errezibi nazazu ni ere, zurebaitan egon zen Kristo nere Maestruaren diszipuloa. Guruzifikatu zute por fin ta bi egunes egon ze guruzean alegre predikazen Kristoren alabanzak, ta solamente beldurrak jautsiarazi zezaten artaik il gabe; ilze gero ere artan kontentago ezi ez goaze delikatuenean. Berze frankok il zirenak guruzean, au zeukate beren ditxa honratuena bekala, ta guziek deseazen zute ilzea besarkaturik guruzeareki. Alako debozioa ziote guruzeai Kristo guruzifikatuarengatik.

        2. Gero, ellegatu zelaik denbora ikusteko munduan enperadore kristioak, lenbiziko (benzait publikoan) izan zenak, Konstantino andiak paratu zue lege, etzeiela nior justiziatu guruzean Kristo gure Jaunaren erreberenzias, motibo gonen kasos. Iragazi ondoan enperadoreak biktoria insigne bat Maxenzioren kontra, beraren ama Santa Elena Jangoikoaren errebelazios joan ze Jerusalena bilazera Jesu Kristoren guruze proprioa, zein altxatu ta orzi baizute jendeek, paraturik arren lekuan Benus desonestaren estatua, borrazeko Kristoren pasioaren memoria. Sanda, destruitu ondoan estatua gura, asi ze bilazen guruzea, ta zulatu ondoan lurra aurkitu zire irur guruzeak, bi ladron gaienak ta Kristorena, ta berex titulo Kristorenean paratu zena; ta orgatik, etxakines zein norena zen, aplikatu zizkiote irurak eri bati; ta lenbiziko biek deus protxatu ez ta irugarrenak ukitu orduko eman zio osasuna. Ontan ezaun duze ura zela Kristo gure Salbadoreain guruze proprioa. Ta ala arturik errelikia preziosoena bekala arren zati bat ta engastaturik zillarresko kaja batean ekarri zio bere seme enperadoreari, ta gañarakoa utzi zue an kalbarioan berean fundatu zuen tenplu eder batean. Ta au da Maiatzain irugarrenean zelebrazen den festibidadea, deizen baitugu guruzearen inbenzionea edo aurkizea; ta au okasioa parazeko lege gura.

        3. Gero, Kosroas persaen erregek iragazirik Jerusalem, erman zue Persiara guruze sandua; baña Eraklio, berze enperadore kristio batek, irur batalla ta irur biktorien kostus erreskatatu zue, amalaur urte Persian pasaturik zegola guruzea; ta nai izan zue enperadore debotoak berak bere soñetan eraman oian bere gartara, nora erman baizue salbadoreak. Baña gertatu ze ontan ere milagro bat. Nola baizoeie enperadorea urres, zillarres ta perlas adornaturik guruzeareki, gelditu ze ezin pasatus alzina atarietan, ta zenbatenas ia indar iten zuen pasazeko, ia iduri zekio tirazen zutela gibelat. Pasmaturik zeudelaik ontas guziak, Zakarias Jerusalengo obispoak erran zio enperadoreari: beira bez, Jauna, ezi traje gorreki guti idurizen zaiola Jesu Kristori eramatean guruzea. Adbertenzia goneki enperadoreak buluxirik gala guzias, oin urtuxian ta bestimenta pobre bazuk arturik, aisa erabili zue bide guzia bere guruzeareki ta kolokatu zue berriz Kalbarioko leku gartan. Au da Urriain amalaurgarrenean zelebrazen den festibidadea, deizen dena guruzearen exaltazioa. Gisaontan Jangoikoak disponitu zue zoeien publikatus ta barratus guruze dibino garren benerazioa munduaren alzineko ere, zerengatik honra substanziala du Kristo artan kruzifikaturik egonas. Onen kasos errepartitu da anitz eta anitz zatitto munduko franko lekutara, zeiñek estimazen baitute tesoro bat bekala.

        4. Guruze dibino arren kasos ta artan guruzifikaturik egon zen Kristo gure Jaunaren kasos edozein figura edo monstra guruzearena edozein materiatan, edo eries solamente forma daien, da honra preziosoa; ta len ignominiatako zena itzuli da gloriatako, ta San Agustinek dion bekala, justiziazeko lekuetaik pasatu da enperadoreen kopeta errealetara. A locis suppliciorum fecit transitum ad frontes imperatorum (In psalm. 36.) Kristo guruzifikatuaren kasos da en fin guruzea kristioen señalea, distingizen gaituena ta insignia honrazen gaituena. Da insignia honrazen gaituena, zerengatik korona ta diadema guziak baño gloriosoago egin da guruzea, ta esta ainberze honrazen burua korona errealas nola guruzeas, dio San Juan Krisostomok; ta len guziek aborrizen zutena, orai guziek bilazen, estimazen ta besarkazen dute solo figura. Orgatik leku guzietan aurkizen da prinzipeen baitan, subditoetan ere bai, gizon, emasteki, birjin, ezkondu, libre, esklabo ta berze gañarakoetan, ta guziak señalazen dire artas inprimitus mienbro noble ta gorenean, baita kopeta. Guruzea usazen da aldareko maian, bataioan, sazerdoteen ordenazean ta gauza espirituale guzietan. Guruzea ikusten da etxeetan, karrikaetan, kanpoetan, oianetan, bideetan, itsasoan onzietan, goazeetan, bestiduretan, armaetan, baso preziosoetan, urre, zillar ta perlaen ertean, pareta ta muralletan, gerran, bakean, gauas, egunas, noiznai ta nonnai, ta nior esta alkezen artas. Guziau dio Krisostomo andiak. (Demonstr. quod Christus sit Deus.) Exerzitoek daramate zeñek beren bandera: Kristoren exerzito ta eskuadronen bandera, kristioen dibisa da guruzea, zeñen pean militazen dugunok gloriabaikaizke gara dela soldado zerukoak. Persona distingituek munduan dute nork bere insignia: Erregeek korona ta zetroa, Aita Sanduek tiara, obispoek mitra, sazerdoteek korona, kaballeroek abitua ta benera, doktoreek borla, alkateek bara, ta ario gontara berzeek; baña guzien gain kristioen insignia dibinoa da guruzea, zeruko erregeek emanikakoa, munduko zetro, tiara, mitra, korona, benera, borla, bara ta gañarako insignia guziek baño ia honrazen gaituena.

        5. Gloriazen dire mundukoak beren blason ta noblezas, ta orren monstratako ostentazentuste beren armaetan agilak, leonak, kateak, kasteluak, lirioak ta alako itxurak; baña kristioen eskudo ta arma da guruzea, pregonazen gaituena noble, Kristoren odol jenerosotik etorkia dugula, Jangoikoaren seme ta zeruko erreinuain heredero. Orgatik señalazen dugu gorputzaren leku patenteenean, kopetan. Ofrezitu zue Jangoikoak Isaiasen medios, paratu bear ziotela bere kristioei insignia edo dibisa bat: Ponam in eis signum. Ta ontas dio emen San Jeronimok: Au da insignia utziziguna ta paratuziguna kopetaetan Kristok igan zelaik zerura, errandezakegungatik: Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine. Señalatutik daude, Jauna, gure baitan orren aurpegi dibinoaren errañu brillanteak. (Isai. 66. ib. S. Hyeron. ap. Parra. plat.6. p.1.) Emendik duela prinzipio zeñazeak, diote zenbait autore grabeek, zerengatik Kristo gure Jaunak despeizerakoan munduontaik zerura, eman ziote lenbiziko kristio gaiei bere bedeizioa formatus aien gañean guruzearen señalea bere esku sagratuas. (Parr. ib.) Gure Aita dibino garrek utzi zigu bere humei bere noble zaren blasona guruzearen señalean. Mundukoetan bat izaten da iragazten duena noble zaren distintiboa zerbait hazañaren medios, ta arrengandik segizen diren guziek linea txuxenean lograzen dute pribilejio bera, pasazen dela humes hume guzietara. Jangoikoaren Seme Jesu Kristok humillatus bere majestadea, eginik obediente eriozeraño ta guruzeko eriozeraño, logratuzue gloria bat gorakoa ta izen bat izen guzien gañekoa, diones San Pablok. (Ad Philippens. 2.) Bere herederoei, kristioei, komunikatu digu bere testamentu berriko odol prezioso ixuri zuenaren birtutes bere izen dibinoa gure merejimenturik gabe; berak eraman ignominia ta guri eman digu gloria; berak egin guruzeko hazaña pasmoso gura ta guri utzi digu probetxua, honra ta insignia gloriosoa, baña ain gloriosoa, ezi baitio San Pablok: Ezdezala permiti Jangoikoak gloria naien in deustan, baizik Kristo nere Jaunaren guruzean. Mihi autém absit gloriari nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi. Aingiruek berek gala iten dute insignia gontas, zerengatik diones Agredako Serore Maria benerableak (P. 1. c.23. n.372), aparezizen zizaizkio Maria Santisimari bere aingiru goardakoak zeramatela guruze bat petxoan, berze bat besoan, edertasun ta erresplandore anditakoak.

        6. Gloria gaizen kristiok espezialki guruzean, zein baita kristioen señalea ta insignia, ta onetsi zagun Kristo guregatik guruzifikatua. Gloria gaizen, baña ala nola San Pablo portazen garela, balego bekala guretako Kristoren medios guruzifikaturik mundua ta gu munduaindako; ta en fin, delarik sollik Kristo gure bizitzea. Mihi vivere Cristus est. Kopetan parazen dugu ta andik asten dugu guruzearen señalea; andik berako guzia Kristorena da: Pensamentuak, itzak, obrak, bearriak, begiak, agoa, eskuak, oñak, gorputza, arima ta biotza guzia; ta arren amorio ta zerbitzuan enpleatu bear dire guziak, ta guzien lenetik biotza, baita biziaren prinzipioa. Ala enpleazen zue Erromako sazerdote exenplare batek ta ala ilze. Il ondoan nai izandu zute enbalsamatu arren gorputza ta ortako idiki zute barberek, ta errejistraturik entrañak etziokete aurkitu biotza. Zer da au? Non dago sazerdote gonen biotza? Bada biotzik gabe etzeike bizi. Guzia ze admirazioa, guzia pasmazea barberak. Juntazen dire etxekoak, berriz errekonozizeunte ta estute aurkizen biotzain errestorik ere. Guziak suspenso daudelaik, gorazentu batek begiak Kristo guruzifikatu batengana ta erreparazen du arren oñetan zegola biotz bat pegaturik. Ona non dagon sazerdote orren biotza, oiuiten du. Beirazeunte guziek ta ikusteunte milagroa, zeñeki Jangoikoak nai izan baizue monstratu bere sazerdote garren amorioa Kristogana. Ah balego nere biotza, baleude zuenak ain uniturik Kristoreki! bear lukete. Ainberze obligazio dugu, bada, Kristoren guruzea daramagu insigniatako agerrian, bizi gaizen uniturik Kristoreki biotzean. Bai, otoi, ta deseo goneki inzkigun fede esperanza ta karidadearen aktak. Nik sin.