Serm. 55.
De materia, forma etc.
ann. 1780

Euntes ergo docete omnes gentes baptizantes eos
in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Math. 28.

        1. Erranik ia bataio sanduaren dignidadea, nezesidade ta fruituak, da preziso orai explikazea zertan dagon bataioaren esenzia edo izatea. Bi modus administrazen da bataioa; solemnekiro, au da, bataiarrian elizako zeremonia sagratueki, ta partikularkiro, au da, zeremonia goriek gabe nezesidade orduan. Ta orgatik bi nonbres adiarasten da diferenzia gau, zerengatik deizen da bataio solemnea administrazen duena obispoak edo sazerdoteak elizako ur konsagratu, aitabutxi ta gañarako solemnidadeeki, zein usatu bear baitire al daiken guzian, ta suplitu bear dire, len etxean bataiatua baitan, barin bada denboraik, bekatu mortalain azpian. Bataio partikulara da nezesidade orduan ematen dena edozeñen eskus, ta oroat da substanzian, solamente da diferenzia moduan. Baña ain balioso da arimain lograzeko ta ain bataiaturik jeldizen da, zerengatik esta falta deus substanziaskorik.

        2. Zer gauza dire substanzialak, esenzialak ta prezisoak izateko bataioaren sakramentua? Zein direlaik, egiten baita sakramentua, naiz deus ia ez izanik; ta zein estirelaik, ezpaita egiten, naiz izanik gañarako guzia? Irur dire sollik ta guzis esenzialak. Attenditu, zerengatik nola baita preziso bataioa sarzekos glorian, ta nola izaten baitire lanze ertxiak, estaien gal arimarik nioiz jakin faltas, konbeni da guziek jakitea; ta emaginak ofizios daude obligatuak jakitera bataioaren administrazen. Irur, bada, dire gauza esenzialak, baitire materia, forma ta intenzioa. Materia, au da ura, ta ures garbitzea edo ures ukizea. Forma, au da, itzak erran bear direnak urain ematean. Ta intenzioa, au da, deseoa egiteko sakramentu.

        3. Bataioaren materiatako disponitu zue Kristo gure Jaunak ura, (zerengatik joan ze bere Majestadea Jordango ugaldera izatera ures bataiatua, ez zerengatik zuen barkazeko bekaturik, baizik usteagatik santifikaturik urak gero bataiatu bear zutenendako, diones San Krisostomok (H. 4 Math. Incert.) eta mantxaturik zeudenak lurraren maldizioareki lurrean dauden urak garbizeko bere ukizeareki Kristok, ta erakusteko bekatariei nora joan, au da, bataiora, garbizeko bekatuetaik, diones San Agustinek (Ap. Lir. in c.2 Math.). Ellegatu ze Kristoren Majestadea Sikarko butzu gartara, ta ellegaturik emasteki bat ur eske eskatu zio Jaun dibinoak eman zezola edatera, okasio goneki konbertizeagatik arima gura Jangoikoagana, ta ala itz batetik berzera erran zio, bazindeki nor den ur eskazen dizuna; zuk berai eska zindezoke ur bizia... Ta nik emain duten ura izain da uresko iturri bat saltatuko dena bizitza sekulakoraño (Joan. 4). Entenda daien ur gartan fedearen edo graziaren donoa, zierto da ezi bataioko urak ematen duela fedearen ta graziaren donoa bizitza sekulakoain.) Ura bear da izan ur berdaderoa, naturala, dela iturrikoa, dela ugalde, butzu edo itsasokoa, dela dulze edo gozo, dela euritik edo elur edo arri urtua, nola den ur naturala, aski da sakramentuaindako. Eta bekatu mortalain azpian barin bagaude ere obligaturik sazerdoteok bataio solemneain konsagrazera ura, alaere bataia bagindez konsagratu gabe, bataioa lizake balioso, ta ala da bataiazen delaik partikularki nezesidade orduan, zeintako ezpaita batere obligaziorik usazeko ur konsagratua, baizik edozein aski da, nola den ur naturala. (Irur modus in daike bataioa, per aspersionem, per immersionem et per infusionem. Per aspersionem nai du erran roziatus hisopo edo berze instrumentu bateki aurra. Per immersionem nai du erran, sartus urean aurra. Per infusionem nai du erran botatus gañetik ura, ta edozein gisas lizake balioso bataioa, baña lijito izateko bear da segitu elizain kostunbrea emen baita botazea gañetik ura, ezperen in leike bataio, baña bekatu mortale ere bai.) Alaber, da obligazio prezeptus bataiazeko buruan, baña nezesidade orduan, peligro delaik ilzeko nion bataiatu gabe, bataiatu bear da daiken mienbroan dela besoan, edo zangoan, edo non den posible.

        4. Zerengatik disponitu zuen ura ta ez berze elementu bat bataiazeko Kristo gure Jaunak, berak daki; baña alaere diskurrizeunte zenbait motibo teologoek. Bata da ezi nola baita ain preziso bataioa, etzeien nior il bataiatu gabe, utzi zue materiatako ura ain komun ain usual, ain nonnai dena. Berzea da nola ures garbizen baita edozein gauza, signifikazeko ariman iten duen efektoa bataioak, disponitu zue ures bataiatzea, adiarasteko garbizen dela bekatuetaik arima. Orai, bada, bataiatzea nai du erran garbitzea, ta ortako bear da ura kantidade alakoan, erran daiken garbitzen dela, ta ortako esta anitz bear. Esta deus inport den bero edo otz, klaro edo turbio, nola geldi daien ur naturala. Zukua esta on bataiazeko, zerengatik esta ur ia. Loia ere ez, zerengatik estu garbitzen; ain guti ardoa, esnea, olioa, aguardientea ta alako likorrak, ezpaitire ur naturalak. Franzian gertatu omen ze zoeielaik obispo jaun bat funzione andi batean, ikusirik atso on batek ta joanik beragana erran omen zio: O nere seme maitea, zenbat alegrazen naizen ikusteas, zerengatik jakin bear du ezi nik bataitunuela berori nere esku gebetas, ta seña iagotako bataitu bainue aingiru ures. Turbatu ze txoil obispoa, ta erran zio: Andrea, betor nere palaziora arratsaldean. Etorri ondoan examinatu zue ia zer gisas bataiatu zuen, ta beti zio atsoak ezi aingiruen uras, edo loreen uras. Egin zitue obispoak berze anitz dilijenzia ta aurkitu zue etzegola bataiaturik baliosoki. Bataiarazi ze, konfirmarazi ta ordenarazi ze berriz obispo zena ustes primatik asi ta grados, epistolas, ebanjelios ta mezas, ta berriz konsagratu ze obispo, ta len ordenatu zituen guziak itzuliarazirik berriz gero ordenatu zitue, zerengatik bataiorik gabe etzire balioso gañarako guziak. Zenbat dañu ignoranzia batetik. (Parr. Pl. 2 de Baptism.)

        5. Baña, Jauna, ura delaik garbitzeko gauza exterioreak, zer ikusteko du arimareki? Nola dezake garbi arima? Ortan dago misterioa, ortan dago sekretoa, ortan dago sakramentua, ukizean gorputza ta garbitzean biotza eta arima. Eta nondik du birtutegoi? Firme erraten denaren medios, itzen kasos. Quae est tanta virtus aquae, ut corpus tangat, et cor abluat, nisi faciente verbo? Dio San Agustinek. Ura da indiferente anitz gauzatako, ta itzen medios Kristoren instituzios da arimain garbitzeko bataioan. Kenzkizu itzak; ia zer da ura baizik ur? Detrahe verbum; et quid aqua nisi aqua? juntazen da urareki itza, ta iten da sakramentua. Accedit verbum ad elementum et fit sacramentum. Au da bigarren gauza esenziala bataioan, forma, baitire itzak, Kristok erakutsiak, bialdu zituelaik diszipuloak mundus mundu, zoaste, erran ziote, erakuskizie jende guziak bataiazen tuziela Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean. Euntes docete omnes gentes baptizantes in nomine Patris et Filii et Spiritus Santi. Au da, bada, forma; ebek dire itzak erran bear direnak ura botazerakoan: Nik bataiazen zaitut Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean, Amen. Forma gontan expresazen dire Trintateko irur personak, Aita ta Semea ta Espiritu Sandua. Konfesazen da Jangoikoaren bakantasuna edo bat izatea errateareki: Izenean, ta ez izenetan, ta alaber bataioaren errealidadea errateareki: Nik bataiazen zaitut, baitare bataiatuzen denaren ta bataizalearen persona. Esta balioso erraten bada: Nik bataiazen zaitut Jangoikoaren izenean, zerengatik ezpaitire expresazen irur personak. Estare erraten bada: Trintateren izenean. Bates kontazen du San Bizente Ferrerek botazerakoan ura erraten zuela bataiazen zaitut Trintateren, Maria Santisimaren ta aingiruen izenean. Añaditu bazue ere zeruko sandu ta sanda guzien izenean etze deustako bataio gura. Berze bates dio Markanziok, beti botazen ziotela ura Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean, erran gabe: Nik bataiazen zaitut. Berze bates dio erraten zuela laur borz aldis forma ia segurazeko. Zer disparateak! berze bates dio, erraten zuela osoki forma, baña botatus berze batek ura. Ta au ere esta bataio baliosoa, zerengatik berzeak botazen badio ura, gezurra diot nik diotelaik: Nik bataizen zaitut. Xerez Andaluziako ziudadean emagin aprobatuetaik batek denbora andian bataiazen omen zitue nezesidade orduetan aurrak forma goneki: Nik bataiazen zaitut. Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren graziaren izenean. O Jauna, itz baten añadizeko batxilleriagatik, zenbat arima peligrazen! Ala pensatu zue arzobispo angoak Don Pedro de Kastro ta Kiñones, zeñek bataiarazi zitue berriz bataiatuak emagin garren eskus. Eta il zirenak! O Jangoikoa! itz bat sollik edeki edo añadi daien pizazen du ain bat nola arima baten salbazioa. Aizazie, bada, batere kendu ta añaditu gabe, Kristok erakutsirikako forma: Nik bataiazen zaitut Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean. Amen.

        6. Irugarren bear dena da intenzioa edo gogoa iteko Elizak iten duena ta Kristok disponitu zuena, au da, kristiazea aurra. Bazuek estute pensazen administrazeuntela sakramentu andi bat, baizik ala zeremonia bat piadosoa; au da errorea. Ain sakramentu iten du gizon edo emasteki edozeñek bataiazen duenak ur ta itz ta intenzio bear direneki, nola San Pedrok, ta edozein aita sandu ta obispok, zerengatik Kristoren merejimentus ta birtutes obrazen du sakramentuak ariman. Orgatik dela on edo dela gaisto administrazalea, beti igoal da bataioaren birtutea, ezpaitago ministroen kalidadearen menean, baizik Kristoren disposizioan; ta ala San Pedrok bataia dezan, edo San Pablok, edo Judasek, beti daike erran Kristo dela bataiazen duena, hic est qui baptizat, San Agustinek diones, zerengatik Kristo da graziaren obrazalea sakramentu garren medios.

        7. Eta nor dire bataioaren ministroak? Bataio solemnearenak dire solamente obispo jaunak, ta sazerdote arimen kargudunak potestade ordinarioas, ta aien komisio edo presenziareki edozein sazerdote libre ta aun diakonak. Au entendazen da, lijito izateko bataioa, ezi edozeñek administra dezan noiz nai bear den materia, forma ta intenzioreki, beti da balioso, baña ez lijito, ezpada nezesidade orduan. Nezesidadeain lanzean, ia ilzen dela aurra, estelaik elizara esperazeko denboraik, balioso ta lijito da bataio edozein edo gizon edo emastekik administrazen duena bear bekala. Baña aun orduan al badaike goardatu bear da ordena bataiazean; presente barin badago sazerdotea, len da nior baño; diakona presente badago len da legoak baño, ta lizake bekatu mortale diakonak sazerdotearen presenzian, edo legoak sazerdote edo diakonaren aurkinzean bataiazea; alaber, presente barin badago gizona len da emastekia baño; baña ontan esta agrabio andirik egiten naiz bataia dezan emastekiak legoain aurkinzean; ta emastekiak obeki barin badaki bataiazeko modua, edo barin bada lekuan non esten dezente aurkizea, edo solamente aurrain aitain aurkinzean, orduan len da emastekia bataizeko aur gura. Ta begira orai Kristoren probidenzia bataioain administrazioan, estakion niori falta edozein lanzeetan. Ezpazaude konfirmaturik, niork etzaizke konfirma, baizik obispoak, naiz presente baleude ere egun sazerdote, naiz ilzen bazara ere gabe. Konfesioan alaber ezpada sazerdoterik niork etzaizke absolbi, naiz ilzen bazaude ere, joan bearkouzu absoluziorik gabe, baliatu bearko dizu kontrizioak. Komekadura ez dezakezu niork eman, ezpada sazerdoterik, ain guti oliadura. Matrimonioa estaike errezibi ezpadago presente sazerdote proprioa arimen karguduna, edo berze bat arren komisios. Ordena estu niork emanen, ta ez dezake baizik obispoak. Ta solamente bataioa nornaiek noiznai eman dezan bear den zirkunstanzieki, beti da balioso, ta nezesidade orduan lijito ere bai. Orai adbertitu bear da ezi dela obligazio bataiarasteko aurra len baño len, ta anitz luzazea, au da, zorzi egun eta ia dela bekatu mortala, anitz peligro direnen kasos. Alaber, jaio ondoan aurra erikor ta biziaren peligroan barin badago, estaike luzatu elizara eramatea bataiazera al badaike len baño len, ta estaike deteni konpadreja edo komadreja señalatuen beira anitz denbora, ta ala lanze goietan alde bat estakioke falta elizako solemnidadea, ta berze alde señalatuak ezpa daizke ain fite, señalatu berze norbait atrazeko bataiarritik. Alaber, jaio ondoan aurra laur sei edo ia ordus irauten duena bizirik ia ke ta estaiken erman elizara, bear da deitu sazerdotea errian dagona delaik denbora, edo bataia dezan, edo supli dezan ezpadago ongi bataiaturik; eta beti bataiatu ondoan nezesidadeain lanzean, gero bizi barin bada deitu bear da sazerdotea informazeko nola bataiatu den, estaien malogra arima zuen ignoranzias, edo turbazioain edo prisain kasos. Baña ala nola peligroik estelaik, ezpaitezake niork bataia lijitoki, ala peligro delaik, esta bear deskuidatu, baizik eman ura bear den forma ta intenzioreki edozein dakienak ongi. Eta, Jauna, peligro delaik il daien aurra jaio gabe guzis? Orduan zertan jaio den, edo besoan edo zangoan, ezpadaike buruan, eman ur kondizioreki: balia al badezake, nik bataiazen zaitut Aitaren etc. Ta gero jaiozen delaik guzis? Peligroan barin badago, berriz bataiatu kondiko goneki: Ezpazaude bataiaturik, nik bataiazen zaitut etc. Eta duda delaik, dagon edo estagon bizirik? Orduan alaber kondizioreki: balia al badezake, nik bataizen zaitut etc. Alde bat, bear da prokuratu ez egitea irreberenziarik sakramentuari emateas banoan, estuelaik izan bear balioso; ta irreberenzia gau kenzen da paratus kondizio gaiek. Ta berze alde, bear da dilijenzia guziareki prokuratu salbazea arima, ezi balio du ainberze nola Kristoren odolak, ezi Kristoren odolas erosia da edozein aurren arima. Zer dañua arima garrendako ,ta zer kargua zure edo neretako galzen barin bada sekulakos zure edo nere faltas! Zer faborea arrendako, ta zer probetxua zuretako, lograzen bada sekulakos zure dilijenzias. San Franzisko Xabierrek ongi enpleatutako emanten zitue bere Indietako trabaju gaiek, solamente iragazias bataioaren medios ainberze aur il zirenen arimak, ta aien orazioetan enkomendazen ze sandua bere biotz guzias etc.