Serm. 24.
De 2^o modo signandi et virtute.
ann. 1778

Accipite armaturam Dei, ut possitis
resistere in die malo. Ad Ephes. 6.

        1. Explikaturik zer den zeñazea, orai explikatu bear da zer den santiguazea. Zer da santiguazea? Eskuieko bi eri andienes guruze baten egitea, kopetatik asi ta bularretaraño, ezkerreko soñetik eskuiekoraño, inbokazen dugularik Trintate Jaun poderosoa. Ia nola? Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean. Amen. Santiguazean klaroki signifikazen da Trintateko misterioa, irur persona ta jangoiko bat bakarra; baitare Kristoren enkarnazioa ta pasio sandua. Inbokazen da Trintate erranes Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean, zerengatik Trintate da Aita ta Semea ta Espiritu Sandua. Erraten da izenean ta ez izenetan, signifikazeko irur persona dibinoak direla jangoiko bat bakarra, dutela podorio, jakinduria, majestade ta esenzia bat ber bera. Kopetan erraten da Aitaren, signifikazeko dela Seme ta Espiritu Sanduaren prinzipio Aita; baitare dagola beti bere tronoaren goratasunean ta estela jautsi egitera gizon. Berla, jautsis eskua kopetatik bularrera erraten da ta Semearen, signifikazeko Seme dibinoa Aita eternoagandik enjendratua jautsi zela lurrera guregatik ta enkarnatu edo gizon egin zela Ama Birjinaren sabelean. Berla, ezkerreko soñetik eskuiera atrabesatus erraten dugu ta Espiritu Sanduaren izenean, signifikazeko ez solamente Espiritu Sandua dela Aita ta Semearen amorio ta unione esenziala, baitare arren obras ta medios enkarnatu zela Semea Ama Birjinaren sabelean. Bi eries formazean guruzea signifikazentugu Kristoren bi naturale zak, dibinoa ta humanoa, edo dela Kristo Jangoiko ta Gizon batean. Guruzeain formazioan signifikazen dugu Kristoren pasio ta eriotzea. Ta ezkerretik eskuierat akabazean signifikazen dugu, ezi pasio ta erioze garren medios berexi gaituela kondenazioko estadotik salbaziokora, bekatutik graziara, sekulako infernu merejiginduenetik sekulako gloria iragazidigunera. Begira ia mereji duen formazea guruzeak atenzio, erreberenzia ta espazioreki, enzerrazentuelaik ainberzeko misterioak bere baitan.

        2. Bai ta noiz usatu bear dugu señale gau? Edozein lanen astean, kausten garelaik nezesidade, tentazio edo peligrotan; partikularki goatzetik jaikitzean, etxetik atrazean, elizan sarzean, jatean ta etzitean. Lenik edozein lanen astean formatu bear da guruzea kunplizeko obeki San Pabloren mandamentu gura, baitio: iten duzien guzia edo itzes edo obras, guzia egin zazie Jesu Kristo gure Jaunaren izenean. (Ad Coloss. 3.) Nola utziko du bedeikazeko ta fortunazeko Jangoikoak zure lan gura gisaontan asten duzuna? Ikasazu Elizagandik, erakusten baitu asterakoan predikua, edozein bedeizio ta ofizio dibinoa formazen guruzea lenbizikoa. Ala zuk asterakoan laian, alzurrean, josten, errokan ta edozein lanetan, lenik santigua zaite. Santa Edita, edozein gauza erran edo egin bear bazue, lenik asten ze guruze sanduas. Erreparaturik San Dunstano arzobispoak ta ukiturik eri gura zeñeki zeñazen baize, erran zio: Ezdezala permiti Jangoikoak beñere ustel daien eri gau guruze sanduaren erreberenzias. Ala gertatu ze, il ondoan sanda, usteldurik gañarako mienbro guziak sepulkroan, solamente eri gura konserbatu ze oso ta sano, deklarazen zuelaik ontan Jangoikoak, zenbat kuadrazen zaion guruzearen formazea edozein lanen astean (Ribad. in vit. S. Editae). Formatu ere bear da edozein nezesidadeetan, dela eritasun, dela desgrazia, dela berze edozein, Jangoikoak erremedia dezan edo benzait konsola gaizan. San Roke jaio ze markaturik guruze gorri bateki ta pestes erizen ziren guziak sendazen zitue guruzearen señaleas. San Franzisko Xabierrek bere nezesidade guzietan guruzeagana. Zue bere errekursoa ta alzinean beti bereki zerama guruzea, ta berak kurazea etzela aski, bialdurik aurrak, sendazen zire aiek zeñazenzusten eriak. Gisa berean usazen zute sandu geienek beren milagroetan. Baña ezpada ere orai milagrorik, usa bedi guruzearen señalea edozein nezesidadeetan.

        3. Tentazioetan ere bai, zerengatik irri iten baute ere erejeek gure zeñaze ta santiguazeas, errateuntelaik ongi iten dugula ulien apartazeko guregandik, errealki señale gorreki botazen dire tentazioen uli molesto diabolikoak. Au da abaniko dibinoa apartazen duena tentazioen aize pestilentea. Eldu ze mutil bat bere guratsoek bialdurik Nikolao de Rupe abadeagana, irur mantekasko bolaeki limosnas konbentuaindako; ikusi zueneko abadeak, urrutitik asi zizaio egiten guruzeain señalea arren alderat. Erreparatuzue mutilak ta ellegaturik erran zio: Zerengatik iten zida ainberze guruze? Akaso naiz ni demonioa? Ez, erran zio abadeak, baña jakin zazu ezi zure gañean eldu zirela uliak bekala demonioak tentazen pensamentu zindeukanera. Bada, zer nindego pensazen ni? Zindeude pensazen ebastean mantekagoi, joatea berla salzera alako lekura; ta nik formazeareki guruzea, kendu zaizu tentazioa. Konfesatu zue klaro baiez ala zela. Peligro guzietan ere bai. Anitz sandu libratu dire prebeniturik zeukaten tormentutik solamente zeñatus eta santiguatus. Eta Santa Tekla apostoluen denborakoa guruzearen señaleas libratu ze hogerain garretaik. Ain alzinekoa da guruzeain usoa ta birtutea. San Martinek erraten zue: Ni estalirik ez brokelas ta morrionas, baizik guruzearen señaleas, pasatuko naiz etsaien eskuadronen erditik seguro. (Brev. in ej. offic.) San Franzisko Xabierrek armarik batere ia gabe, baizik guruze bateki eskuan geldiarazi zue ta itzuliarazi zue gibela barbaroen exerzito bat ososoa. (In ej. vit.). San Konstantinok emasteki torpe bat, tentazera etorria, ilik utzi zue oñetan solo formazeas arrengana guruzearen señalea. San Juan Krisostomok paraturik kanpo batean guruze bat, biramoneko aurkitu ze ilik arren ondoan leon bat kanpoa ta jendeak galzen zituena. (Parr. pl.9. p.1.). San Benitok guruzearen señaleas autxi zue baso bat pozios betea, edateko presentatu ziotena. San Hilariok il zue señale beras dragon bat horrorosoa. San Magnok garbitu zue serpienteetaik errejione guzia. San Liziniok urratu ta lurreratu zitue karzelako atariak. San Biktorinok itzali zue hogera ta su bat andia; ta guziek anitz peligro garaitu dute guruzearen señaleas. (Claus. p.2. cath. c.12.).

        4. Peligro andienetaik bat da tenpestade, arrerauntsi, ortots, oñestur, ausnarri ta terremotoarena. Okasio goietan in bear da guruzearen señalea, erakusten digun bekala Elizak bere konjurioetan; zerengatik edo datozin aiek Jangoikoaren partetik edo deabruaren partetik Jangoikoaren permisios, beti edozein gisas guruzea da brokel dibinoa librazeko golpe guzietaik konbeni barin bada. An Ezekielen bedrazigarren kapituloan kontazen da, ezi etorririk sei aingiru, zein bere baso eriozearenareki eskuan Jangoikoaren alzinera beraren mezus, berze bat presentatu zela aien erdian tintero bateki. Erran zio oni Jangoikoak: Zoaz Jerusalengo ziudadea barna zu alzinetik ta marka zazu letra Tau nik erraindizutenen kopetetan. Eta berze seiei erran ziote: Zoaste zuek orren atzetik eritus ta iles jendeak, barkatu gabe niori ta lastimarik gabe guziak. Ilzkizie zar, mutil, donzella, aur ta emasteki guziak arras; solamente ez il Tau letrareki markatuak bere gañean. Ala kunplitu ze. Tau letra hebreoan da guk te deizen duguna, ta da guruzearen figura proprioa, beitirat palo bat luzea ta berze bat goitian atrabesatus formazen dena. Baliazen da Jangoikoa zenbait aldis edo aingiru ones edo gaistoes, kastigazeko Jerusalem kristioa, diot Eliza, plantatus tenpestadea bere iraren demonstrazio on bat bekala, noiz lañuen artilleries, ortotsen tiroes, oñesturen suas ta ausnarrien bala lotsagarries ostenta zen baita errege guzien Errege ta exerzitoen Jaun poderosoa, indignaturik batallan bekatarien kontra. Zer eskudo, zer muralla, edo zer makina izan daike erresisti dezakena Jangoikoaren ira? Esta berzeik baizik Tau guruzearen señalea, zein ikusirik gure gañean libre utzi gaizan Jangoikoak. Dire anitz exenplareak. Aizkigun bat edo bida. Zoezi bein bi lagun bides, forjatu zelaik airean tenpestade bat terriblea ortots ausnarrieki. Bata zeñazen ta santigoazen ze humilki, berzeak irris erraten zio: Zer, ala naituk apartatu sudurretik uliak? Baña pagatu zue burla, zerengatik instante disparatu zio ortots bateki Jangoikoak ausnarri bat utzi baizue ilotzturik lurrean irrigillea; ta berzea aldakan libre gelditurik joan ze kontazera kasoa. (Lips. de usu Cr.). Ain gaizki ez, baña obeki erakutsi zio berze bati Jangoikoak zeñazen alako okasioetan. Irri egiten zue zeñazeas Inglaterrako mutil batek, ta ezin desengañatus lurrekoek, artu zue kargu gau zeruak. Dibertizen zegolaik mutiloi aldi bates kanpoan, ezarri ze goibel bat terriblea gañean soltazen zena ortots, oñestur ta ausnarrietan. Etzue kasorik iten sikiera santiguazeas ta alakoates ausnarri batek inguratu zue bere suas, gelditu zelaik gizonoi, ilik ez, baña iletsiturik lurrean. Akorrizen da ta erreparazen du suak utzizizkiola formaturik anitz guruze kapan ta bestiduran grazia andiareki, ikas zezan grazien ematen Jangoikoari bizi guzian. Ala inzue, ezi sarturik monasterio batean bizitu ta ilze agradeziturik ta deboto guruzearen señaleas. (Parr. pl.X. hoc.) (Lips. ubi supr. illud).

        5. Usatu ere bear da arrausia iterakoan. Kostunbre gonen prinzipioa diote izan zela Italian 590 urtean. Iles zoezi jendeak pestes ta lastimosoena ze ezi arrausia iterakoan franko erorzen zire ilik derepente; ortaik asi ze formazea guruzearen señalea agoain gañean arrausia iterakoan defensatako. Usazen ere da guruzea ilzerakoan, peligro andiena delaik, bear baita defensa andiena lograzeko ilzea Kristoreki ta Kristoren besoetan. Exenplareak estaizke konta zerengatik zenbat sandu ta sanda baita, berze ainberze exenplare dire gauza gonenak, guziek deseatu baizute ilzea besarkaturik ta armaturik guruzeareki. Begira guzien ertean San Franzisko Xabier, pasatu ondoan infinizio bat trabaju, il zen Santxoango islan, oian desertu batean ta etxola pobre batean, desanparaturik munduko guzietaik, solo akonpañatu ta anparaturik Kristo guruzifikatuas, beti bereki zeramanas; oneki besarkaturik ilze konsolu ezin iagokoareki ta ala aurkitu ze il ondoan ere zeukala kruzifixoa bi eskus besarkaturik petxoain gañean. O nor il leiken gisaontan!

        6. Bear da ere usatu guruzearen señalea, partikularki goatzetik jaikizean, etxetik atrazean, elizan sarzean, jatean ta etzitean; kostunbre gau apostoluen tradizio bekala kontazen du Tertulianok. (Lips. ib.). Goatzetik jaikizean lenik, asten dugulaik eguna guruzearen señaletik, Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean, bestizen garela Kristo guruzifikatuas, berain konforme egiteko obra, itz, pensamentu ta pausu guziak, ta sellazen dugula kopeta, agoa, bularra ta sentidoak guruzeas, ajustaturik enplea daizen Jangoikoren legean. Etxetik atrazean ere bai santiguatu bear da, Jangoikoak señale gorren medios libra gaizan tropezu ta peligro guzietaik bereak bekala Babilonia gontan; ala nola kanpañara atrazen den soldadoa ezpaita atzenzen parazeas gerrian ezpata. Elizan sarzean ere bai, asistizeko dignokiro Jangoikoaren presenzian, parazentugulaik preso bekala guruzeas sentidoak ta potenziak, estaizen enplea baizik Jangoikoaren gauzetan, ta en fin insignia garreki estalirik persona beira dezan Jangoikoak berea bekala; ta apartaturik gure bekatuetaik bere atenzioa, atendi dezan gure baitan bere Seme Jesu Kristo, zeñen insignia baitamagu. Jatean ere bai, astean ta akabazean, protxa dezan gorputz arimei ta izan daien Kristioen jatea ta ez animaleena bekala; zeñek ez izanes diskreziorik, jaten ta edaten baitute deus erran ta in gabe. Ez ala kristioak, baizik Kristoren konforme, zeintas baitio ebanjelioak, ezi lenik bedeikatu ta ebaki zuela ogia, lenik bedeikatu ta eman ziotela edaria, benedixit, fregit; benedixit, deditque ta akabazean ematen zituela graziak, et hymno dicto. Desuerte ezi erresuzitatu ondoan ezaundu zute bi diszipuloek bera zela ogiain ebakizean. Erran nue len ta orai erra nai dut nola asi ta akabatu bear den jatea. (Prinzipioan, Aitaren ta Semearen ta Espiritu Sanduaren izenean. Amen. Jauna, bedeika gaizazu gu ta zure erregaloebek zure eskuetaik errezibizera goazinok, Kristo gure Jaunagatik. Amen. Aitagurea, Abe Maria ta gloria Patri etc., ta berla, Jangoikoak egin gaizala zeruko maiaren partizipante. Amen. Akabanzan arla, Aitaren etc. Ematentizugu graziak zure mertxede guziengatik Jaun dibinoa, sekulako bizi ta erreinazen zaudena. Amen. Aita gurea. Ama Birjinari Abe Maria. Ilze on batengatik Aita gurea ta Abe Maria. Arima purgatoriokoengatik Aita gurea ta Abe Maria ta gloria, ta azkenean: Mantenazen gaituenak lurrean bedeika gaizala zeruan. Amen.).

        7. Bear da ere usatu guruzearen señalea etzitean, ta espezialki, zerengatik dion bekala San Maximok, nork baizik Jangoikoak goardazen du gizona lo dagolaik? Zein bere loan ain estago bere baitan, ezi ezpaitaki orduan zer den bera, non dagon, ta por konsigiente estaike deustaik defenda. Prezisoki, bada, asistizen dio Jangoikoak, zerengatik ezpaitaike asisti bere buruai berak, ta goardazen du gauasko peligroetaik linaje humanoa. Jangoikoa, bada, nik lo indezatengatik seguro dago idatzarririk zentinelan. (Hom. de grat. post cib. agendis.). Eta nork konta gauas izan daizken peligro korporalak? Eta nork espiritualak? Ia amets gaistoes, ia berze gisas, kausa baitezazkete naturaleza berak, demonioak ta arren diszipulo sorginek? Nor, bada, esta oroituko etziterakoan, belauriko bearlizake baña, benzait bidanabar ur bedeikatuas egitea bere gañean ta goatzean guruzearen señalea, kontriziosko aktareki bateo, eskatus Jangoikoari ar dezan arren kuidadoa? Zeñatu ta santiguatu, alaber, aurrak etziterakoan, zerengatik gu lo gaudelaik, idatzarririk egoten dire gure enemigoak. Orgatik enkargazen du anitz Fr. Bartolome Espinak zeñatu ta santigoazeko aurrak etzitean, zerengatik sorgin batek deklaratu omen zue, ezi joanik gauas ia ezi berrogeita amar aldis ilzera bere aldameneko bati aurra, beñere ezin logratu zuela zeren beti aurkizen baizue defendaturik guruzearen señaleas, zein iten baizio gauoro bere amak. Akaba zagun exenplu goneki, zein gertaturik Murzian estuela anitz denbora, kontazen baitu aita Alonso Andradek (Itiner. gr. 4. ss. 8). Preso sorgin bazuek inkisizioan konfesatu omen zute inkisidorei, berze anitz gauzen ertean lanze gau. Zebilzalaik bere tratu gaistoan granja baten ondoan gau bates, aurkituomen zitue errelijioso batek ta erreprenditu omen zitue zeren baizebilza bakarrik kanpoan garai gartan. Asarraturik ontas sorginak, erresolbitu zire joatea gau bates arren aposentura maltratazera errelijiosoa. Joan zire demonioaren birtutes arren zeldara, baña ez omen zire atrebitu sarzera zeren ikusi baizute arren gañean susko guruze bat txoil resplandezientea, ta ala itzuli omen zire lotsaturik señale dibino garren ikusteas. Deitu zute inkisidoreek errelijiosoa, ta galdeinik, egia zela erran zue, eman ziotela erreprehensioa. Galdein ziote ia, ia zer debozio usazen zuen etziterakoan. Errespondatu zue zuela debozio formazeas ur bedeikatus irur guruze bere gañean, enkomendazen zelaik Jangoiko Aita ta Seme ta Espiritu Sanduari, Maria Santisimari ta aingiru goardakoai goardatzezatengatik gauartan, ta oneki botazen zela lo egitera ilzera bekala. Orduan deklaratu ziote inkisidoreek pasatu zena ta nola baliatu zizaion bere debozioa, zeintan konfirmatu baize. Aski iduri zaida errana, estimarasteko guruze sanduainganako debozioa; zer falta da orai, baizik exortazea San Pabloren itzaieki: Accipite armaturam Dei, ut possitis resistere in die malo. Ar zazie Jangoikoaren armamenta, dezakeziengatik erresisti gaiz guzietan. Usatu guruzearen señalea edozein lanen astean, nezesidade, tentazio ta peligro guzietan, partikularki goatzetik jaikizean, etxetik atrazean, elizan sarzean, jatean ta etzitean, portatus beti Jangoikoaren sierbo onak bekala; intenzio goneki inzkigun fede, esperanza ta karidadearen aktak, etc.