Sermo in Dominica 4^a
quadragessimae
De supernaturali
dolore et proposito

Et sequebatur eum multitudo magna,
quia videbant signa, quae faciebat
super his qui infirmabantur. Joan.6.

        Egun kontatzen da ebanjelioan milagro gura, noiz Jesus onak borz ogis ta bi arraies eman zioten jatera abasto borz milla gizonei leku soil batean. Motiboa, zergatik segitzen zuen ainberze jendek Jesus, dio zela zeren ikusten baizuste señale edo milagro iten zituenak sendatzean eri zeudenak. Emendik arzen dut eskaida pasatzeko ikustera milagro ia ta andiago itentuenak Mediku soberano gonek sendatzean arima eriak, iletsiak ta ilak bere odol preziosoaren birtutes penitenziako sakramentuan, nautelaik berek. Nautelaik berek diot, zeren ez sendatzea guziak ta beti, da zeren nai eztuten berek. Doktore on batek erran zio bein sazerdote bati: Fortuna dute oiek arimen doktoreek, baituste erremedioak seguroak ta ziertoak, nolakoak baitire sakramentuak; ez gureak bekala, zein baitire inzierto zenbait aldis, ta ez aski sendatzeko eritasun guziak. Errespondatu zio sazerdoteak dotoreai: Egia da diona, baña ortako dute oiek fortuna, oien eri guziek nai izatea gogotik zierto sendatzea; guk kontra dugu desgrazia, ez nai izatea gure eri guziek gogotik sendatzea (Ala da egia: Gorputzeko eritasunak guziek sines aborrezitzen tugu, ta nai ginduzke sendatu; baña arimaren eritasunak ez guziek naitugu kendu, zeren eztitugun sines aborrezitzen. Penitenziako sakramentuaren erremedioa seguro ziertoa da sendatzeko edozein eritasun espirituale, au da, barkatzeko edozein bekatu dena dela, ezi obratzen du Jesusen odolaren birtutes. Baña zer ai gara, ezpadu aborrezitzen, baizik amatzen eriak bere eritasuna, suberboak bere suberbia, luxuriosoak bere luxuria, biziosoak bere bizioa, bekatariak bere bekatua?) Nola sendatu kontent dagona bere gaitzareki? Orgatik sakramentu penitenziarako disposizio preziso prezisoena da biotzesko dolorea, au da, urrikimentu fin bat ofendituas Jangoikoa, proposito firmeareki ez berriz ofenditzeko. Dolore ta urrikimentu gau da penitenziaren eta konfesioaren arima ta mamia bekala; emendik eman zaio izena ere, penitenzia, baita penatzea edo pena izatea bekatues. Au gabeko konfesioa da arimaik gabeko gorputza, mamirik gabeko azal edo kaskilla, ez sakramentu, bai sakrilejio. Penitentearen aktoen ertean lenbiziko lekua duela dolore gonek, dio Tridentinoak (S.14.c.4.) Eta ori gabe konfesatzea, dio San Gregoriok, dela nola medikuari erakustea bere gaitza edo llaga, ta ez nai izatea sendatu. Askok paratzen dute kuidado guzia examinatzean konzienzia, erratean bekatuak, kunplitzean penitenzia. In bedi ori guzioi ordu onean. Baña lena len, baita dolore sina, aborrezimentua bekatuena biotz guzias. (para zagun konparanza bat adiarasteko. Agi bedi xakitea gordetzen direla oian edo sasidi batean otsoak galtzentiotenak haziendak. Prebenitzen dire armas, ta señalaturik eguna, biltzen dire, ta doaz aien billa erresakan; dabiltza oiana barna batzuk, berze batzuk esperan. Aurkizentute, ikustentute. Ta orreki uste duzu itzulzen direla kontent? Ez, baizik orduan dire ia lasterrak eta tzakurrak, eta oiuak, eta tiroak, eta arroituak akabatu arteo an gaixtofikatu gaiek. Goazen aplikatus: Bekatuak dire arimen otso galgarriak. Eben erresaka ta agertzea da examinatzea ta konfesazea. Obena da falta aborrezitzea damu andiareki akabatu naies. Akabatzea da barkatzea. Ortako len lena eskatzen du Jangoikoak urrikidakigun, ezperen zergatik bear digu barkatu, naiz ezaundu, naiz konfesatu, naiz barkazio eskatu gaizki eginas, ezpagaude penaturik ortas, berriz ez itekotan?) Penatze edo urrikitze gau da bekatuen kontrabeneno lenbizikoa, ta ori gabe eztute balio gañarako erremedioek, ta ori gabe sekulan ezta eman ta ez emanen barkaziorik adin dutenei ezaunzeko gaizki egina. Nisi poenitentiam egeritis, omnes similiter peribitis (Luc.13). Agi daike bear orduan ezin examinatus konzienzia, ezin konfesatus kulpak; ezin deus egin, eta alaere absoluzioareki dolore biotzeskoaren birtutes barkatzea bekatuak. Agi daike examinaik, konfesioik, absoluzioik ta deus gabe barkatzea solamente kontriziosko dolorearen birtutes konfesatzeko intenzioreki. Baña sekula bere bizian eztaike agi barkatzea niori doloreik batere gabe, naiz eman dezon absoluzioa Aita Sanduak berak. Ia, beras, ezten inporta ikastea nola den dolore ta urrikimentu bear den gau konfesazeko! Goazen explikatus (baña lenik estima zagun gloriako Erregina ta gure Ama Santisima Maria. Abe Maria).

        Dolorea, urrikimentua, biotzeko pena ta negarrak dire proprioki bekatuendako, dio San Juan Krisostomok (H.5 ad pop.) eta ongi dagokio, gizon balienteenai ere penatzea ta negar egitea motibo gortas. Eta ortako sollik dire protxal, ta ez berzetako. Zoaste ikusis: galdu du batek dirutze andia; tristatzen da, iten du nigar. Ezta orgatik betetzen bolsa (deshonre bat izandu; iten du nigar; ezta orgatik kobratzen honra). Desgrazia du, iten du nigar; gelditzen da ain desgraziatu nola len. Eritzen, edo iltzen zaio amari humea; iten du nigar; orgatik eria eri, ila il gelditzen da. Baña bekatuen kasos galdurik grazia, heriturik ta ilik arima, penatzen bazaio, nigar iten badu bear bekala, guzia erremediatzen da. Bear bekala iten badu, erran dut berarias, zeren ezi ortako ere eztire protxal negar ta dolore mota guziak, ez geienak ere). Abasto dire negarresko balle gontan penak, doloreak, negarrak andik eta emendik ontas ta artas; baña bekatuen kasos ain txur, eskas aurkitzen dire, nola urrea lurraren aldean. Goazen urre gau berexis lurretik. Beñik bein barkazeko bekatuak edo konfesazeko eztute deus balio pena, dolore ta urrikimentu naturaleek. Zein dire natural? Direnak motibo naturales, ala nola galduagatik ondasuna, konbenienzia, honra ta edozein gauza lurreko penatzea bekatues eztu deus balio; natural da; naiz orgatik urtu daien negarres, etzaio barkatzen bekaturik. Bekatuetaik asko aldis segitzen dire kalte goiek; asko aldis darraizkio damuak, urrikiak eta negarrak. Eztaike fia eztiren negar bortak, banoak, inutilak. Zertas da penagoi? Da Jangoikoaren ofensas, edo bere kalte ikusten denas? Ontas barin bada, debalde da; Jangoikoagatik barin bada, ori da berzerik.

        Dolorea, bada, bear da izan sobrenatural. Da sobrenatural dena motibo sobrenaturales, au da, solamente fedes dakizkigun motibo gaietas, ala nola bekatuaren gaizkiagatik, grazia ta gloria galduagatik, Jangoikoa ain ona ofendituagatik; ezi motibo gebek solamente fedeak erakustentu, orgatik deitzen dire sobrenaturalak, ta eben kasos penatzea bekatues deitzen da pena edo dolore sobrenaturala. Dolore gau bear da izan biotzean edo ariman, baña ezta preziso sentitzea, edo mostratzea suspiro, negar ta alakoetan. Alakorik gabe agi daike izatea ainberze ta ia dolore an biotz barnean. Suspiro, negar ta alako mostrak batzutan dire etsaiaren astuzias, engañatzeko dituena. Berze batzutan dire hipokriten injenios ta itxurapenes. Geienetan dire naturale, zamur, beratx, negartis. Zenbaitetan dire Jangoikoaren donos ta mertxedes. Nori ematen dion, da fortunoso; estima bez anitz, nola prenda bat Jangoikoaren amorearena, Jangoikoak maite duelako bera, ta berak ere bai Jangoikoa. Deitzen da negarren donoa. Baña ori ez izanik ere, naiz seko ta gogor, daike izan biotzean urrikimentu ta dolore sin ta sendoa deitzen dena apreziatiboa, noiz ta errealki aborrezitzen duen bere gaizki egina. Nola adiaraziko dut diferenzia gau? Kontu inzagun il dutela puñaladaka mutil prestu bat maite zutena ala aitak nola amak. Ama guzia da oiu, negar ta marraka sentimenturas! Aita arriturik bekala negar txortarik gabe dago mutu, geldi, beira beira leku batera; badu orgatik amak adiña pena biotzean. Ario gartara ilik arima bekatueki, batek du sentimentura ta negargale; berzeak ori gabe du biotzean urriki sines ta sendoki, naiz ezin mostra. Balioso da dolore gau ain nola ura. Baña entenda, ezi dela bata dela berzea, bear dela juntatu bekatuen aborrezimentu egiaskoareki ta barkazioaren esperanzareki.

        Dolore sobrenaturale gau da bi gisatara, bat deizen dena kontrizio perfektoa, berzea kontrizio inperfektoa edo atrizioa. Kontrizioa da amoresko dolore ta urrikimentu andi bat ofendituas Jangoikoa bera nor denagatik, zeren ofenditu duen jaun bat ain ona ta amablea, intenzioreki konfesazeko ta emendazeko. Atrizioa da beldurresko dolore ta urrikimentu andi bat Jangoikoa ofendituas, zeren bekatu gaixtoen medios galdu baitu grazia, zerurako dretxoa, ta bota baizuke infernuko penetara. Kontrizioaren motiboa da Jangoiko maitearen ontasun infinitoa ofenditua. Atrizioaren motiboa da bekatuaren itsustasuna, graziaren ta gloriaren galdua, ta infernuko penak merejitua. Klaroago: Bi gaitz itentu iten duenak bekatu mortale bat: Bata, Jangoikoa amatu bearrean agrabiatzea; berzea, bere burua pribatzea graziatik ta gloriatik, ta kondenatzea infernura. Orai, bada, azken motibo gebetaik mogitzen bada urrikitzera ofendituas Jangoikoa, ark du atrizio. Baña Jangoikoaren amore solles mogitzen bada, du kontrizio. Kontrizio gau, klaro-aski da dela obeago zeren amore noblearen humea baita, baitare zeren bakarrik barkatzentuen bekatuak konfesatubañolen konfesazeko intenzioareki ta obligazioareki. Eta ain bizi, fin ta fuertea izan daike, ezi barka dezan kulpa ta pena guziak arras, igateko istantean zerura purgatorioik gabe. Ala kontatzen du San Bizente Ferrerek emasteki galdu bat zegolaik aditzen predikari bat, baize sandua bera, alako dolore kontrizioskoak prensatu ziola biotza, ezi gelditu baize ilik zegon lekuan. Ta predikariak erran zue il zela kontrizioaren utses, eta bereala aitu ze boza bat zerutik ziola: Eztuzie zer eskatu orren arimagatik, zeurok bai enkomendazaiste berai, ezi dago ia zeruan. (Parra pl. 19 de poenit.) berze bates kontatzen du Aita Parrak, bi itz gebek erratean, Aita gurea, suspiro bateki il zela konfesorearen oñetan, ta bolatu zela arima zerura. (Ib.pl.10). Fr. Raimundo de Kapuak Santa Katalina Senakoaren konfesoreak eskatu zio sanda goni, erdetxi zezola Jangoikoaganik induljenzia bat plenaria. Sandak in ondoan orazio, mintzatu zio biramonean konfesoreai ponderatus Jangoikoaren ona ta gure gaixtoa alako maneran, ezi desegiten ze gizona kontriziosko dolores eta negarres. Sandak orduan orra non duen Jangoikoaren induljenzia plenaria. Emandezozke graziak (Ib.pl.11). Kontrizio gau, dolore amoresko gau, ta amore doloresko gau da preziso prokuratzea eriotzeko orduan. Gañarakoan anitz aldis bizian ere bai. Eta konfesazeko ere da konbeni prokuratzea; baña naiz ezten ain on, aski da atrizioa ere sakramentuareki bateo, nola duen bekatuen aborrezimentu fina ta barkazioaren esperanza.

        2. Dolore, urrikimentu ta aborrezimentu gau bekatu mortale guzies bear da izan proposito firmeareki ez admititzeko berriz sekulan. In kontu an iltzen ta orzitzen tugula madarikatu gaiek gaizki agertuak, eztaien bizi aien arrazaik ere gure baitan. Iltze, ta ilorzitzeareki konparatzen du San Pablok bataioa (Rom.6). Oroat dezakegu erran penitenzias, baita bigarren bataioa. Edo ezpadugu erraten, nola baita errekonziliazioaren sakramentua, au da baketzeko Jangoikoareki, dela ala nola bakearen eskritura bat Jangoikoaren ta bekatariaren artean; eskribau edo sekretario-gisa konfesorea; Jangoikoak firmazen duela barkazioa, bekataria obligatzen dela ez berriz ofenditzera grabekiro bentzait. Proposito gau bear da izan unibersale, firme ta efikaz. Unibersale nai du erran, bekatu mortale guzietaik goarzeko, ta denbora guzietan. Despeida bat bekala guziei ta betikos. Firme nai du erran, gogoaren erresoluzio sendo fuerteareki, naiago duela il lenago ezi admititu mortalerik. Efikaz nai du erran mostradaiena obraetan artus medioak ta erremedioak emendatzeko, errepugnatus kondizio ta kostunbre gaixtoeri, ta apartatus okasio ta peligro proximoetaik. Barin bada kontrizio edo atrizio egiaskoa, izain da proposito gau ere; eta au ezpada, ezta ez kontrizio ta ez atrizio egiaskorik. Dolore ta proposito gau preziso da aurkitzea ariman absoluzioa baño len; orgatik da konbeni prokuratzea konfesiora baño len. Nola inen dugu? Jauna. Nola izan dolore?

        Orixe da itekoa, ta orren erakustea ere bai, ezi bear dela izan errateak zer balio du, ezpadugu erakusten nola logratu izatea dolore goiek? Bekatu guti edo batereztutenek, sanduek, dute anitz dolore, pena ta negar berenes ta berzerenes; eta bekatari daudenek beterik bekatus, nola sagarroiak punzikes, (ta nola pozios larrapoak) eta ezin penatu! Zertan dago au, jaunak eta andreak? Ez ikustean bekatuen gaizkia ongi arimaren itsutasunes. Garade lurreko animalettoak, eta nola baitugu lurreko gauza ageri direnetara afizione ta amore, ala eben galzeas dugu dolore. Baña Jangoikoaren ta arimaren gauzetara ez amore ta ez dolore, nola ezpaitugu ikusten begis. Begiek ez ikusi, gogoak ezin senti; da errefrana. Gal daiela dirua, hazienda, humea, osasuna etc. Orduan asko pena ta negar: Idia, edo mandoa, edo gauzaren bat galdurik, berla pena ta negar. Eta galdurik Jangoikoaren grazia ta gloria, galdurik Jangoikoa bera bekatu mortalaren kasos, irri alaere, ta penarik ez, negarrik ez. Bada, abasto izain dire noizbait penak eta nigarrak oraiko partes. Vae vobis, qui ridetis nunc, quia lugebitis.

        Nola, bada, izain dugu kontriziosko pena, edo atrizioskoa berere? Dela au ere Jangoikoaren donoa ta Espiritu Sanduaren mogimentua, dio Tridentinoak (s.14.). Zenbat ia kontrizioa, delarik Jangoikoaren amorearen hume propia? Dire dolore sobrenale gebek ala nola zeruko su bat, zeñeki erretzen den biotza penas ofendituagatik Jangoikoa. Su gau ezta aurkitzen, itzalzen bai laster, gure loi gontan. Zer in bear dugu bada? Zer iten da, itzali delarik sua sukaldean? Billatu den lekutik. Bada, zeruko su gau zerutik billatu bear dugu, eskatus gure Jaunari: Jauna, ni bekatu iteko bai, baña ongi iteko ez naiz gauza, ezeta ere ezaunzeko ta sentitzeko gaizki egina. In bezada mertxede emateas su pixka bat biotzera erre dadien penas eta dolores ofendituagatik orren Majestadea. Eskatzea da len, baña ezta in bear ia? Bai, arrimatu materialeak ta sukaiak, eta fu eman itxekitzeko sua. Ezta ala? Emen ario gortara. Eskatuaskeros Jangoikoai. Kontrizioaren sua, arrimatu sukaiak materialak, ta fu eman. Materialak dire dolorearen motiboak. Fu ematea da konsideratzea ongi ebek. Motibo bat, egitea bera bekatua, auda, debekatua; lurreko artto batek desobeditzea, agrabiazea, despreziatzea Jangoikoaren Majestadea! berze bat, fruitu atra duguna malogratus gindukena irabazi, ezpagindu egin. Berze bat galtzea leneko ongi eginen irabazi guziak. Berze bat galzea Jangoikoaren grazia ta oni darraizkion ondasunak, ta gloriarako dretxoa. Berze bat obligatzea bere burua infernuko penaetara. Guzien gañetik da kontrizioaren motiboa, jaun bat ain andia, ain amantea, ain ona ta ongi-egillea amatu bearrean ofenditua malamente! Zorzi dire zirkunstanziak pensa daizkenak ontan: Latines, Quis, Quid, Ubi, Per quae, Quoties, Cur, Quomodo, Quando. Euskaras borz N, ta irur K: Nork, Nor, Non, Noiz, Nola, Zer medios, Zenbat aldis eta Zergatik. Nork? Gizon miserable batek Jangoikoaren faborees inguratuak. Nor? Jangoiko andia, amantea, ona ta ongi-egillea. Non? Bere Majestadearen presenzian beira dagolaik. Noiz? Xakinaskeros asko justizia lotsagarriak bekatuen kasos aingiruetan, gizonetan, Jesus berabaitan. Nola? Ez solamente ignoranzia kulpables, baitaere malizias ta ajolakabes. Zer medios? Jangoikoak emanikako potenzia, sentido, osasun, indar ta gauzen medios. Zenbat aldis? Nork konta obra, pausu, itz, afekto, pensamentu ta mogimentu bear etzirenak prinzipiotik onaraño gau ta egun. Eta zergatik? Auda ia sentizeko, zergatik ofenditzen dugun Jangoikoaren Majestadea. Ez logratzeagatik korona, ondasun ta gauza andiak, baizik lurreko miseriengatik, ta azkenean pena sekulakoetara exponitus geuren buruok. Para zagun forman ikasteko obeki. Examinatuaskeros konzienzia, berze gisas eztakiena bego errepetizen Jesu Kristo ene Jauna etc. Detenitus, pensatus ta penatus itz prinzipaletan.

        Duenak gexago fundamentu, in dezake, ez mias, bai biotz barnean, guti gora bera ario gontara: o ene Jangoiko Jauna, ni bekatu iteko banaiz, ta ez naiz gauza onetako. Eman bezada ezaumentu ta pena anitz gaizki eginas. Zer irabazi atra dut ene bekatuetaik? Nindeike izan sandu ta berorren adiskide maite, goardatus garbi, eder, libre; eta neure kulpas neure kontra nai izan dut ofenditu orren Majestadea, galdu orren grazia ta gloria, ta exponitu pena eternoetara. O desatinoa! Baña guzien gañetik dut pena berorri in dioten agrabioes. Confitebor tibi in cithara, Deus etc. Konfesatuko diot zitaran, ene Jangoiko Jauna, konfesatuko diot berorren ona ta nere gaixtoa, berorren amorea ta nere desamorea, berorren ongi eginak ta nere gaizki korresponditua etc. Quare tristis es, anima mea? etc. Zergatik zaude triste, ene arima? Ta zergatik turbatzen nauzu? Zer in bear du baizik egon triste ofendituaskeros Jaun guzien Jauna? Eta zer motibos? Munduko aize, ta loi, ta farraskeriengatik. Zer irabazis? Emen miseria ta desgrazia, eta an su eternoa. Ia duen asko motibo egoteko triste? Spera in Deo etc. Baña espera zazu oraño, konfesatuko diot dela ene konsolazale ta salbazalea, ta nere Jangoikoa. Esperatzen dut, zeren baita infinitoki ona, ezpaitu eginen nik mereji bekala. Baña emendik doblazen da nere pena, ezpainue ofenditu bear ain ona dena. O edertasun ain antiguaskoa ta ain berria, zein berant ezaundu duten! O amore ta ontasun infinitoa, zein berant onetsi, zein gaizki korresponditu duten! Optimum est ante crucifixum miscere lacrimas cum eius sanguine etc.