Serm. 84.
De correspondenti satisfactione.
ann. 1781

Appensus in statera, et inventus
es minus habens. Danielis 5.

        1. Baltasar errege gura zegolaik afari baten postrean atzendurik Jangoikoas ta bere arimas, brindatzen, orditzen, erokeria egiten, bitarteo zeukate Jangoikoaren justiziaren ministroek pizazen juizioko balanza lotsagarri gartan, ta aurkitu ze arin ta eskas obra onetan, kontrapizazeko bere bekatuei. Eta ala notifikazeko sentenzia, gutienik uste zuenean, agertu zire an paretean kandeleroain aurkasean eri batzuk eskribitzen irur letra, zeintan notifikatu baizizaio mereji zuen sentenzia. Batean zio Thecél, nai baitu erran: Pizatua izan zara Jangoikoaren balanzan ta aurkitu zara eskas obra ones. Balanza gartan guziei adiarasten zaigu justizia dibinoaren igoaldadea emateko bakotxai obraen konforme. Erran gindu azken platikan ezi bekatuak barkaturik ere konfesioan kulpa bezan bates, pena guzia estela barkatzen geien komun, baizik aldazen dela infernuan izan bear zen pena eternoa, pena tenporale edo akabadaiken batean, pagatzeko emen edo purgatorioan. Zenbat pena zor den bekatu mortale bakotxaingatik, daki solamente Jangoikoak, zeiñek baitezake txustoki bere ofensaren pizua neurritu; guk nola ezpaitezakegu konprehendi Jangoikoaren anditasuna, ez dezakegu ere pizatu bere ofensaren grabedadea ta zor zaion pena. Dakiguna da sanduek manazen zutela anitz pagatzeko zor zutena, ta orañik etzirela seguro guziareki. Potamo obispo batek zeren egin zuen akzione gaisto bat sartu ze bera karzel batean bedrazi ilabetes, ta presentaturik Toledoko konzilio batean akusatzera bere burua, ta eskaturik penitenzia, eman ziote obispo sandu gaiek usteko bere obispadoa ta bizitzeko beti ofizio humil despreziatuetan ilartaño. Pedro monjeak, zerengatik erran zuen itz bat adbertitu faltas, baruarazi zue superioreak berrogei egunes ogi ta ur soilleki. Oton enperadore irugarrenak, zeren iras kondenatu zuen eriotzera gizon bat, konfesaturik San Romualdoreki, manatu zio penitenzian zoeiela oin urtuxian San Migel Napolesko erreinuan den tenplu batera, non berrogei egunes baruturik, etzitenze lurrean bestiturik zaku bates, ta egiten zue berze anitz aspereza. Teodosio enperadoreak, zerengatik ilarazi zuen koleran anitz persona Tesalonikan, in gabe diferenziarik errebelatu zirenes ta etzirenes, debekatu zio San Anbrosiok elizan sarzea ta manatu zio zorzi ilabetetako penitenzia lenik. Kapuako prinzesa batek, zeren bere bi semeei akonsejatu zioten il zezatela bere lengusu bat, joanik absoluzioain eske, obispoak manatu zio errezazeko irur aldis asteoro Dabiden psalterioa, baitire egun ta berrogeitamar psalmo, ta ontas landara limosna andi bat. Ez kontentaturik penitenzia goneki, joan ze berze obispo San Nilo deizen zen batengana; onek erran zio kunpli zezala manatu ziona bere obispoak, ta akonsejatu zio eman zezala bere semeetaik bat il zuenaren partes. Ta etzelaik atrebizen egitera au prinzesa, erran zio sanduak: Bada, estu egin nai sazerdoteek manazen diotena, Jangoikoak emanen dio korrespondizen zaion pena: Bere bi semeak ilen zaizkio mala manera ta beroi izain pribatua bere estadoetaik. Ala gertatu ze, zerengatik andiak il zue bere anaia elizan, ta erregek kastigatu zue ilzalea, ta despojatu zue bere estado ta ondasun guzietaik Ama (Andrad. itin gr.20. SS.30).

        2. Zertako kontatu exenplu partikularak? Aski bear luke kanon penitenzialek señalazen duten penitenzia bekatu bakotxaingatik, zerengatik lenbiziko Aita Sandu gaiek obeki ezaunzen zutelaik bekatuen gaistotasuna, señalatu zute bakotxaindako penitenzia egin bear zutena bekatariek kristiandadeain prinzipioetan ta geroago ere. (Aizagun ta konfundi gaizen. Lenbiziko mandamentuain kontra fedean faltazen zuenai amar urtetako penitenzia. Sorginei solamente konsultatuagatik edo alako zerbait eginagatik borz urte. Judioeki solamente bazkalduagatik amar egun ogi ta ur soilles. Bigarrenain kontra juramentu falsu iten zuenai berrogei egun ogi ta ur soilles, ta gero zazpi urtes penitenzian, ta beñere ez zerbait penitenzia gabe, beñere etzeikela izan admititua testigotako, ta ondorean permitizekiokela komunionea. Bere nausiain manus iten bazue juramentu falsu, irur gariza penitenziatako, ta nausiak berrogei egun ogi ta ur soilles; ta gero zazpi urte penitenzia. Norbaitek botazen bazue blasfemiaren bat publikoki Jangoikoaren, edo Ama Birjinaren, edo sanduen kontra, egon bear zue zazpi igandes txutirik publikoki eliza atarian meza erraten zen bitartean, ta azken egunean kapaik edo gañeko bestimenta gabe ta oin urtuxian, ta soka bateki lepotik; ta bitarte ortako zazpi orzilareetan baru, ogi ta ur soilles, ta igande goietan bizpiru pobre mantenitu al bazezake, ezperen, berze zerbait orren truk, ta elizan ezin sartu denbora gortan; ta etzuena nai kunplitu, etzeike ortzi eliza lurrean. Irugarrenain kontra zerbait lan iten zuenak igande edo jaiegunean, irur egun penitenzia ogi ta ur soilles. Danzazen zena jaiegunean irur urtes penitenzia. Elizan jardukizen egon baze, amar eguntako penitenzia ogi ta ur soilleki. Garizuman nezesidade andia gabe jaten zuenak aragi, Bazkoan etzeike komeka, ta bear zue goardatu bijilia. Barua auxten zuenai egun bakotxaindako zazpi egun penitenzia. Laurgarren mandamentuain kontra maldizio botazen zuenak guratsoei, berrogei egun ogi ta ur soilles penitenzia. Injuria in ziotenak, irur urtes; emanka in ziotenak, zazpi urtes. Despreziatzen zuenak obispoain edo parokoaren manuak, berrogei egun ogi ta ur soilles. Borzgarrenain kontra, sazerdote bat ilzen zuenak, amabi urtetako penitenzia; ilzalea barin baze sazerdote, ogeita zorzi urtetako. Ilzen zuenak bere guratsoa, edo anaia, edo arreba, sekula etzeike komekatu, baizik eriotzeko tranzean. Bizi zen bitarteo etzezake jan aragirik ta ez edan ardorik, ta barutu bear zue astelen, asteazken ta orzilaretan. Emasteki ilzen zuenak bere aurra, amabi urtes egon bear zue penitenzia regulare gartan, ta sekula ez zerbait penitenzia gabe. Gaizki librazen zena bere naies, irur urtes penitenzian; naigabe, irur garizuma. Naigabe deskuidos sofokazen bazue bere humea bataioas geros, berrogei egun penitenzia ogi, ur ta hortaliza, edo elzari soilles, ta apartaturik bere konsorteaganik berze ainberze egunes; ta irur urte penitenzia egun jakin aietan, ta irur garizuma urteoro. Bataiatubañolen barin baze, penitenzia gartas landara, borz urte. Humea ilzen zizaionai bataiorik gabe deskuidos, irur urte penitenzia ta bat ogi ta ur soilles. Zerbait dilijenzia iten zuenai ez izateko humerik matrimonioan edo gabe, ilzalea bekala kastigazen ze. Ilzen zuenak bere konsortea nolapait, bear zue sartu konbentu batean, etzeike ezkondu sekula, ez jan aragirik, ez edan ardogendeik Bazkoa ta Egerriegunas landara, ta ez komekatu sekula baizik eriotzeko peligroan. Ilzen zena bere eskus etzeike in memoriarik artas mezan, estare orzi elizako sufrajioeki. Il zen zuenak edozein bere naies, beti elizaatarian, ta solamente komekatu eriotzeko orduan; kasualidades ilzen bazue, zazpi urtes penitenzia. Koleran ta diskordian ilzen bazue irur urtes. Nork erizen zuen norbait, urte bat penitenzia egun jakinetan; itsusten bazue, berrogei egun ia ogi ta ur soilles. Golpazen zuenak norbait heridaik gabe, irur egun ogi ta ur soilles. Sazerdotea barin baze golpea eman zuena, urte bat eta erdi. Etzuenak nai baketu bere etsaiareki, ogi ta ur soilles barutu bear zue aliketa baketuartaño. Seigarren mandamentuain kontra bekatu iten zuenak libreareki, irur urtes penitenzia, ta añadizen baze kulpa, añadizen ze penitenzia. Emasteki ezkonduak adulterazen bazue, konsient izanik senarra, ezeike komekatu ilzeko orduan ere; eta baldin iten bazue penitenzia korrespondientea, permitizen ziote amar urteen buruan. Gizon libreak izaten bazue ezkonduareki, zazpi urte penitenzia; emastekiak, borz. Emasteki libreak izaten bazue ezkonduareki, amar urte penitenzia; senarra izan baze adultero, borz urte penitenzia. Aideareki izan zuenak, batzuek amabi, berze batzuek amaborz, berzebazuek amar, berzebazuek zazpi urte penitenzia señalazen ziote. Akzione zerbait indezente iten zuenak ogeitamar egun, ta desonesto barin baze irur ilabete. Solamente itz desonesto edo beiratze gaistoagatik ogei egun. Eta nor zen alkahuete gaistakeriaindako, bi urte penitenzia, eta ez komekatu, baizik eriotzeko orduan. Zazpigarrenain kontra ebasten zuenak deus elizakorik, laur aldis ia itzuli bear zue, ta zazpi urte penitenzia. Amarrenetik fraude iten zuenak, alaber, laur aldis ia eman bear zue, ta ogei egun penitenzia ogi ta ur soilles. Bein edo bi aldis ladronkeria ez andia iten zuenak, errestituzioa in ta urte bat penitenzia. Aurkitzen zuenak gauzaren bat ta ez itzulzen, oroat nola ebasten zuenak. Usura iten zuenak errestituzioas landara irur urte penitenzia, bat ogi ta ur soilles. Zorzigarren mandamentuain kontra testigo falsuak bear zue egin penitenzia oroat nola adulteroak ta gizonilzaleak. Murmurazen zuenak ala fazilidades, gezur erran bazue, zazpi egun penitenzia ogi ta ur soilles. En fin, solamente deseazeas desonestidadea, sazerdoteai ematen ziote borz urte penitenzia. Lotan deseo desonestoain kasos mantxazen zenai, jaiki ta errezatu psalmo penitenzialak, ta gero egunas ogei ta amar psalmo. Sazerdote bat garaizen bazue ardoak ustekabetzean zazpi egun penitenzia, deskuidos, amaborz egun, ta desprezios, berrogei egun. Lego ordizen zena ze lazki erreprehenditua ta obligatua egitera penitenzia) (Haec excerpta sunt ex catechismo, Lipsin tom.2. in fine).

        3. Baña neurririk obrena dire sanduen exenpluak. Ikusten dugu Santiago hermitaño bat amar urtes orzirik sepulkro batean bizirik, goratu gabe bururik zerura, alimenta ze an inguruan jaiozen ziren belarres, eta zergatik au? Solamente frajilidadesko bekatu batengatik. Ikusten dugu Santo Domingo de la Loriga, ala deitua zeren zekarran aragiain gaiñetik burriñasko peto bat, zein ezpaizue utzi beñere utzizuenartaño biziak bera, ta asteko egun guzietan barutzen ogi ta ur soilles, ta igandetan erregalos arzen zuela zerbait belar; eta garizumako denboran solamente sei egun milla azote ematen zela, zer izain ze bizi guzian? Eta zer kulpagatik? Zerengatik bere aitak, ez berak, bere aitak egin zion estakit zer erregalo obispoai, emanzezongatik benefizio bat. Ikusten da San Pablo bat egun urtes kueba batean, San Antonio abade bat monasterioan berze ainberze kasi; San Simeon bat pilare baten gaiñean uda ta negu agerrian, ta zirelaik sanduak. San Pedro Alkantara bat bizitza sandu bateki ta penitenzia lotsagarri bateki. Eta estaien pensa solamente gizonak zirela ain penitente, ikusten dugu Santa Maria Ejipziaka, Santa Pelajia ta berze franko pagazen penitenzia miragarrieki lengo libertadea; ikusten dugu Santa Magdalena pakzisko bat bekaturik gabe ta beti mortifikatzen, Santa Rosalia borz urteko aurra kueba batean zatikatzen bere gorputz inozentea azotes, barus, nekes; Santa Rosa, Santa Teresa, Santa Klara ta berze anitz señora prinzipalak ta delikatuak, alare akabaturik penitenzias, izanik sandak. Eta geien admirazen nauena da ezi guziareki ain beldur izatea beren salbazioas, ala nola San Hilarion, zeiñek erraten baizio eriotzeko orduan bere arima beldurres beteai: atra zaite ene arima, zertas duzu beldur? Iruetan ogei ta amar urtes zerbitzatu diozu Jesu Kristoi ta beldur zara ilzeas? Ala nola San Jeronimo bat, zeiñek eginik ainberze zerbitzu Elizai edozeiñek adiña, ta konsumiturik penitenzias bere kueba gartan, ikarazen baize dal-dal-dal iduri zekiola soñazen ziola bearrietan juizioko tronpeta garrek: Zatoste juiziora; ala nola San Luis beltran bat, zein izanik ain sandu ta ainberze arima iragazi zuena Jangoikoaindako, atrazen baze noizbait paseatzera laguneki, aurkizen zute nigarres ziola, guzis beldur zela bere kondenazioas ta kasi kasi etzuela esperanzarik salbatzeas, baizik solamente Jangoikoaren piedade infinitoan. Zer da au, fielak? En fin, ikusten dugu sanduen bidea guzia penitenzia ta nior penitenziarik gabe; Kristorengandik asi ta azken sanduraño estela bat igan denik in gabe penitenzia, nork ia, nork gutixago; eta Kristok bekaturik inezukenak eman zigun exenpluas landara, lenbiziko prediku egin zuena, lenbiziko asi zelaik idiki zen bere ago dibino erakusteko munduai, izan ze itz gebeki: Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum coelorum (Math. 4) egin zazie penitentia, zerengatik urbil duda zeruetako erreinua; eta bere alzindaria San Juan Bautista, bialdu zuenak erakutsirik, asitze itz berbereki predikatzen (Math. 3), eta bera izanik santifikatua ta konfirmatua grazian bere Ama Santa Isabelen sabelean saltoka asi zelaik, bisitatu ta mintzatu zelaik Maria Santisimak, alaere eman zue exenplu penitenziarena bizitus desertuan, bestitus kamelloen bilosko tresena latz bat, ta janes solamente oianetako langosta ta estia. Zerengatik aun inestuenak bekaturik, bear luke egin penitenzia ia ke ta jaio den bekatu orijinalan, ta inklinazio gaistoareki, sujetazeko gorputza ta librazeko bekatuetaik, zerengatik penitenzia da gatza bekala preserbatzen duena gure aragisko gorputz gau bekatuen usteldura, korrupzione ta usai gaistotik.

        4. Baña egun solamente dardukat penitenzia bear denas bekatu in direnengatik. Ezpagindu egin bekaturik, eznezake ertxitu penitenzian, baña eginaskeros bekatu, penitenzia estaike dispensa, zerengatik dion bekala San Agustinek, bekatua estaike pasa kastigatu gabe, peccatum néquit esse impunitum, aut punis, aut punit, edo kastigatu beauzu zeurorrek, edo kastigatuko du ezperen Jangoikoak. Eta bear dire egin penitenziaren fruitu dignoak edo korrespondienteak; bekatu guti in duenak, gutiago, ia in duenak, ia. Esta ia kontentatu bear solamente ez egiteareki bekaturik, bear dire pagatu len eginak, bear dire suplitu lengo faltak, desuerte ezi onenberze obra onen gananzia montiatu bear da penitenziain medios, zenbat ere dañu egin zen kulparen medios, diones San Gregoriok (H. 20 Eva.). Ebatsibaligute gauza bat, ezkinazke kontent solamente ez berriz ebasteareki, nai ginduke itzuli lezaguten len ebatsizigutena. Galdu badu anitz egun nirabeak zerbitzuan, etzarate kontent egin dezan solamente bere zerbitzu erregulara berze egunetan, naiko duzie atra dezkien falta gaiek zerbait gisas; ala, estugunek zerbitzatu Jangoikoa ainberze egunes, orai ia ez solamente in bear diogu zerbitzu erregular, naturale, obligazioskoa guzietan; doble zerbitzatu bear dugu presenteko obligazioagatik ta len faltatudiogunagatik. Zena suberbo, in bedi humil; zena luxurioso, in bedi kasto; zena asarre, sufritu; ez kontentatu ez bilatzeareki okasioak, aparta direlaik; ez solamente utzi gaizki egitea, egin anitz ongi. Paga bez arimak faltatu duena memorian, entendamentuan ta borondatean, oroitus, pensatus ta maitatus orai ia Jangoikoa. Paga bez gorputzak gaizki egina mortifikatus mereji duenaren ariora; paga bezate begiek intusten atrebenziak egoteareki ertxirik edo apaldurik; paga bezate bearriek gaizki aditua ez aizeareki bearestirenak ta aizeareki predikuak, erreprensioak, konsejuak ta Jangoikoaren gauzak; paga bezate eskuek ta oñek beren exzesoak obratus obra onak, limosnak, lanak, penitenziak ta segitus bide sanduak; pagabeza agoak jan edanen exzesoa barutus ta emanes ia desgustazen zaiona; pagabeza miak itz gaistoen kaltea, alabatus Jangoikoa orazio ta konbersazio sanduen medios, ta ukatus lizenzia platikazeko nailukelaik. Zierto da ezi neurtu bear balire rigurosoki zorrak ta satisfazio gureak Jangoikoagana, ezin gindezokela paga sekula, zerengatik alkabo in dezakegun guzia zor diogu beti leneko zorrik kontatu gabe, ta berze alde ia suponitzen du bekatu batek ezi ez in dezokegun zerbitzu guziak, zerengatik bekatua injuria da, ta injuria bearlizake suplitu mertxede zerbaiteki; eta guk deustan ez dezokegu egin mertxederik Jangoikoai, ta iten diogun onkia esta erregalo, esta mertxede iten dioguna, baizik zor pagazen dioguna. Alaere nola Jangoikoa bere ontasun infinitoagatik kontentazen baita gure inalas, in bear dugu ia obra on obra gaisto intugunen ariora, ezpadugu nai aurkitu eskas Baltasar bekala. Ai dutenek anitz kulpa ta guti obra on! Pizaturik balanzan kondenatuak izain dire kontuetan. Eman prisa egiteko anitz penitenzia, obra on, birtute ta oraidanik fede, esperanza ta karidadearen aktak etc.