Serm. 15.
De modo, consequendi.
1778

Quae enim seminaverit homo,
haec et metet. Galat. 6.

        1. Explikaturik ia nola den Jangoikoa gizonaren azken fina, edo gizona dela kriatua maitazeko ta zerbitzazeko Jangoikoa mundu ontan, ta alabazeko ta gozazeko glorian, orai erranai dut nola bear garen portatu mundu gontan zerbitzazen Jangoikoa, gozazeko gero; au erdexten duenaren ditxa ta estuenaren desditxa, bitarteko peligro andia; ta por konsigiente beldurtasun, dilijenzia, ta gañarako beartugunak. Atenzio, otoi, zerengatik tratazen da negozio guzien negozioa, sekulako salbazio edo kondenazioaren suertea. Ikasi dugu ia, Jangoikoaren probidenziak bota gaituen bekala mundu gontara, utzi digula libertade; (libertade diot, ez lizenzia, baizik libertade edo posibilidade obrazeko ongi edo gaizki mundu gontan: Appono tibi ignem et aquam, ad quod volueris porrige manum. Ezarzen dizut, dio, alzinean sua ta ura, zeintara nauzun bota zazu eskua; erran balez bekala: Zure eskura daude ona ta gaistoa; obrazeko ongi, ematen dizut grazia; obrazeko gaizki, estizut kenzen posibilidadea; orreki obrazen bauzu ongi, nik nai nuken bekala, iragazi dezazun nere graziaren medios gloria ta obrazen bauzu gaizki nere borondatearen kontra, gal zaizen zeure kulpas. Bear dugu ontas landara konsideratu señalaturik daukagula ta neurturik bakotxak onenberze denbora, bazuek ia, berzebazuek gutiago, egoteko mundu ontan Jangoikoaren juizioen konforme; ta utzidigulaik seguridadea ilzeko noizbait, inzierto ta okulto utzi digu guri noiz; orreki ezkaizen nioiz deskuida. (Jangoikoak daki zein egunes edo zein gaues den gure bakotxain azken ordua, zeintan erxten baita plazoa ta in bear baitigu emendik despedida; ta ez dezake niork jakin, ezpadio errebelazen Jangoikoak. Guziei jeneralki errebelatu diguna bere ebanjelioan da, izain dela uste estugun orduan: Qua hora non putatis. Deklaratu bazigu zein den azken ordu gura señalaturik daukana gure bakotxaindako, akaso franko deskuidatuko zire an urbil ellegatuartaño, esperanzareki emendazeko gaizki bizitua ilze on bateki. Orai, estaien nior balia esperanza temerario indigno gortas, estaien nior eskusa deustas, gastea dela gaste, aurra dela aur, edo berze edozein gisas, ta kunpli dezagungatik zarrek, gasteek, aurrek ta guziek dugun obligazio ertxia ongi bizizeko denbora guzietan, estigu erran nai noiz arteo bizi bear dugun emen. Franko gaizki bizi direnak ustentu luzaro; franko bulkazentu emendik lenbiziko bekatuetan; franko anitz ta ongi bizitu ondoan, bekatu bat in ta berla saltarastentu eternidadera; ustentueneki emendazeko iten du miserikordia; estitueneki usten iten du justizia; aiek dute ditxa ezin andiagoa, ez berei, baizik Jangoikoari eskerrak; ebek dute petardo irremediablea, ez Jangoikoaren, baizik beren kulpas. Magdalena ta berze anitz, gaisto izanik, onzentu ta salbazentu; Judas ta berze anitz on izanak, ustentu gaistazera beren naies ta kondenazentu; guzieki iten du ongi Jangoikoak, aieki grazia, ebeki justizia. Ta zer zaio Judasi ta bere lagunei, nai badu Jangoikoak salbatu Magdalena ta berze gaisto izanak? Kondenazen barin badire, mereji zute, tolle quod tuum est et vade: ar bezate beren pagua ta bidoezi infernura). Estaiela nior fia bekatari salbatu direnetan, atrebizeko egitera bekatu soil bat, ezi instante gartan bota dezake infernura, ta mereji du; ta a Dios, botazen badu, etzaiko deus inportako utzi baitu millaka ta millaka intustenak.

        2. Ontas landara paratu du Jangoikoak ordena ta dekreto dibinoa, ta pregonatu du San Pabloren agos ezi bein solamente il bear dugula, statutum est hominibus semel mori, ezdezangatik niork esperatu il ondoan erremediazea utsegina. Bi edo ia aldis ilbagindeizke, atrebituko zire zenbait esperazera bigarren aldian ongi atrako zirela, lenbizikoan gaizki atra zirenak. Esta lekurik, dio dekretoak. Salto bat sollik in bear da eternidadera, begira nola iten den ura: Estaike itzuli gibela, in ondoan saltoa; nora erorzen den, an egoin da; barin bada zerura, zeruan sekulakos, barin bada infernura, infernuan sekulakos. Ala gertatu da len, ala gertazen da orai ta ala gertatuko da emendik alzina. (joan dire ta doazi kunplitus plazoak; il dire ta ilzen dire gizonak; apartazen dire gorputzetaik arimak ta zein doaie zerura, zein infernura, nola mereji duen, bakotxa. Itzuli dire zenbait Jangoikoaren permisios ematera notizia bere suerteas, baña orgatik bakotxak prosegitu du bere lekuan. Eta zenbait erresuzitatu barin badu Jangoikoak bizizeko ta emendazeko, estakit zer erran Jangoikoaren juizio profundo gontas; edo zen etziotela eman oraño sentenzia ta lekua berze munduan, edo zen dispensatus Jangoikoak admirableki bere legean, edo berze gisas. Dakitena da Jangoikoaren dekreto unibersala, bein ilzeko guziok, ta por konsigiente niork ez dezakela berzerik espera, baizik ilbaño len in bear dela in bear dena).

        3. Konsideratu bear gara bada, mundu ontara jaio garenok gaudela zeruain ta infernuain ertean; goitian dugula zerua, beitian infernua; batera edo berzera joan bear dugula falta gabe il ondoan, ta bitarteo dela mundu gau batallako kanpo bat bekala, zeintan baikaude peleazen munduaren, demonioaren ta aragiaren kontra, ta Jangoikoaren alde berain soldadoak bekala; beira daudela Jangoikoa ta bere kortea alde batetik, demonioa ta bere lagunak berzetik, ia nola peleazen dugun; Jangoikoa animazen ta lagunzen peleazeko ta erdexteko biktoria; Demonioa ta berze etsaiak indar ta mañareki persegizen eroriarasteko; Jangoikoa ofrezizen ta emanaiak prebeniturik daukagun gloriako korona; demonioa ermanaiak bere infernuko kalabozo lotsagarri sekulakora; ta gu biktoriain erdexteko edo galzeko peligroan, Jangoikoak nai duen bitartaño. Pensa gaudela mundu ontan nobiziado batean bekala, egiteko progu gutas, gauza garen edo ezkaren profesazeko zeruko sanduen konpañian, ta estugula denbora jakinik akabazeko nobiziado gau, baizik noiz ere nai gaituen deitu Jangoikoak examinara, orduan joan bear dugula; ezin eskusa, ezin luzatu; ta nor ere orduan aurkizen duen bekaturik gabe, ura admitituko duela; ta nor ere bekaturen bateki, ura desetxatuko duela. Pensa gaudela emen ez egotes, baizik biajes gabilzanok peregrinazioan. Nora goaz? Zerurat. Nondik? Mandamentuen bidetik. Nolako bidea da? Aldapa gora, ertxia ta latza geuren pasione gaistoendako. Bada peligrorik? Inguraturik dago etsaies, okasio gaistos, tropezus ta peligros. Utsik edo kargaturik goaz? Kargaturik aragiaren pizu gaizera inklinazen gaituen gontas. Eta bada nork lagundu? Bai ta anitz: Jangoikoa bere graziareki, aingiru goardakoa bere inspirazioeki, Ama Birjina ta sanduak beren interzesioareki. Bada armarik ta erremediorik ez erorzeko edo erori ondoan jaikizeko? Bai ta abasto Eliza Ama Sanduan, ezpada erxten bidea. Beras, espera daike ellegazea zerura? Bai ta bear da. Beldur ere daike ordea? Baitare ta anitz. Eta noiz arteo erabili bear da? Noiz ellegazen da? Noiz nai duen Jangoikoak. Kuidado, ez makurtu beñere. Pensa gara dela nabenganteak, gorputz eben aragisko onzi frajil ebetan daramaguna arimen tesoro ta flota Jesu Kristoren odolas erosia, habemus thesaurum istum in vasis fictilibus. O zer onzi gaistoak! Zein tesoro delikatua! Munduaren itsaso gontas goaz zeruko porturat, o zer itsaso nasia! Zer aize ta kontrario fuerteak! Baña piloto ona dugu Jangoikoa, ta monstrazen daude bidea deies ta konbidazen portutik sanduak edaturik eskuak, goazela segido ta zuzen; goazen bada errematus al guzia.

        4. Pensa gaudela mundu ontan eraikizen, bilzeko gero eraikizendugunain ariora. Orai da azaroa, gero da eraizioa; guziok gara nekazari jenero gontan; trabaja gaizen fielki guziok; aizagun San Pablo sobrestantearen boza erraten diguna: Opus suum probet unusquisque etc. Uskaras: Bakotxak ikus bez zer obra iten duen, zerengatik bakotxak ermako du bere karga. Etzaistela engañatu, Jangoikoari esta irririk. Zer ere eraikizen duen gizonak, ura bilduko du; eraikizen duenak aragiain konforme, artaik bilduko du sekulako korrupzionea; eraikizen duenak espirituain konforme, artaik bilduko du bizitza sekulakoa. Ezkaizela, bada, neka beñere ta ez atertu obra on itetik, zerengatik bere denboran bilduko dugu faltarik gabe. Beras, denbora dugularik inzagun ongi. Guziok dire San Pabloren itzak (Galat. 6). Pensa en fin errealki dena, gara dela kriatuak izateko errege zeruan, solamente kondizioareki maitazen ta zerbitzazen dugulaik Jangoikoa mundu ontan.

        5. Zerbitzazera bada. Eta zer da Jangoikoaren zerbitzatzea? Egitea beraren borondatea, berak manazen ta akonsejazen duena ebanjelioan. Gorputz ta arima duzu, esta ala? Ariman irur potenzia: memoria, entendamentua ta borondatea; gorputzean borz sentido: Begiok, bearriok, agoa ta gañarakoak. Bada, Jangoikoaren zerbitzazea da potenzia ta sentido goiek enpleazea berain borondatearen konforme. Zerbitzu gonen zimendua, zaña ta prinzipioa dago biotzean. Zein da? Jangoikoaren amorioa. Onen kasos garaitu pasioneak, goardatu mandamentuak ta konseju ebanjeliokoak, sufritu trabajuak ta montiatu obra onak. Au da Jangoikoain zerbitzazea. (O! Estago burua makurturik egotean, dilin dilin errosarioa eramatean, atsanka egitean, listu botazean, zeñu-meñu ta alako exterioridadeetan). Eta Jauna, gorputz-lanak geuren ofizio ta obligazioskoak, laiazea, jostea ta alako obra bere izates gaisto estirenak egitea da Jangoikoain zerbitzazea? errain dut, barin baute obra goiek arima, bai. Zein da obra goien arima? Intenzio ona, Jangoikoari agradazeko intenzioa. Ta ala ofrezitu maiz Jangoikoari trabaju goiek, ta artu arren izenean ta fin ones, ta ala zerbitzazen da Jangoikoa oietan ere, sazerdote ta errelijiosoen ofizioen ariora; berze gisas gaizki leudezke, nekazariak ta ofiziale berzeak, ezpaitezakete akuditu obra espiritualeetara berze gaiek bekala. Emozie arima beautena lan goiei, diot, inzkizie fin edo intenzio ones, zerbitzatu naies Jangoikoa beraren agradoan, ta zerbitzatu ta agradatukouzie oietan. (Baña fin gaistos, kodizias edo nastekatus bekatueki itenbaituzie, fabrikazen duzie zeuren infernua. Eta in barin bezkite lan goiek ez fin gaistos, ez fin ones ere, baizik ala baleke bale, erraten den gisa, orduan ezlizake ain gaisto; baña zerbait gaisto dire, akto oziosoak bekala, falta dutenak bear den intenzioa, zeintara obligazio baita jaioak garenas geros. Zerbitzazeko Jangoikoa ta intenzio ones jatea, edatea, paseazea, dibertizea ta alakoak, faltatu gabe obligazioetan, dire gauza onak). Eta zer diot trabajues? Trabaju Jangoikoagatik ta arimengatik soportazen direnes diot direla Jangoikoain zerbitzuain parterik obrena; eta trabaju korporale, pobreza, eritasun, desgrazia ta alakoes, guk bilatu gabe Jangoikoagandik eldu zaizkigunes, diot direla tesoro bat altxaturik dagona alor gontan, barin badakigu eramaten. Diot direla zerurako bide erreala ta medio propioa; zerbaitengatik eskojitu zituste berendako Jesu Kristok ta Ama Birjinak, zeizkelaik eskusa, izanik gauza guzien jabeak. Baña bear da trabaju goietan ere zirkunstanzia prezisoa, konformidadea ta Jangoikoari agradatu naia; ta al baleike alegria trabajues. Ah zer urresko fabrika ta mina! Baña galzen bada oieki pazienzia, añadizen da trabajua, ta itzulzen da zerurako zen eskalera, infernurako. Eta zer diot errezu ta debozioes? Gaisto dire? Ez por zierto, baña estire aski; ia bear da aieki bateo Jangoikoaren grazia. Nola pintatuko dut? iduri zaida ala nola edifizio batean puntaleak, tellatua ta errebokazea direla Jangoikoaren zerbitzuan debozioak. Planta zazu edifizio espirituala: Zimendua, amorio dibinoa, biotzain barren barrenean; pareteak goardazeareki mandamentuak; Goapoki eldu dire orai debozioen puntalak, tellatua ta errebokazea, konserbazeko edifiziogoi. Baña erreza ta erreza, ta egin bekatu, ta eznai emendatu, da engañaturik bizitzea ta errosarios kargaturik infernura joatea. Bai ta grazian zaudelaik ere, beauzu intenzio ona, ezi balire gabe, lirazke itxureriak. Obrak ta trabajuak dire prinzipalenak Jangoikoaren zerbitzuan berain amorioagatik, ezi aun ebek balire banidades, ori lizake ez edifizio, baizik itxura ta engañua. Jangoikoari solo atenditu bear da guzietan, zerengatik bera da Nausia eman bear duena pagua; berak dauka librua, zeintan eskribizen baitu guk bere zerbitzukoek itentugun faltak ta obra onak; sarri deituko gaitu kontuetara, ajustatu ta emain digu zerbitzuain konforme sekulako premioa edo kastigoa.

        6. (Bada, Jangoikoaren zerbitzazera etorri barin bagara mundu ontara, zerbitzu edo ez zerbitzuain konforme izain bear barin badugu soldata, zertan deskuidazen gara? Tempus breve est, denbora laburra da, dio San Pablok. Aurzutua pasatu ze deus kasi onik egin gabe; orai, ta beti ere eguneko ogei ta laur orduetaik anitz pasazentugu lo egiten, non ezpaitaike egin Jangoikoaren gauzarik, ezpada loa bera artus ta ofrezitus Jangoikoari obeki gero zerbitzazeko bera. Bada, zer geldizen da? Zer segizen da? Aizagun San Pablo bera) Ergo dum tempus habemus, operemur bonum. Beras, denbora dugulaik, inzkigun obra onak. Baita aufer Nausiain fabore pasatua denbora guti baliz ere. Zer izain da pasatudugunas Nausiain kontra bekatuetan? bearko da suplitu, ezperen alkanzatuak ta zorrean aurkitu gara kontuetan; doble, bada, bearko dugu zerbitzatu bekatari izanek, atrazeko lengo faltak ta betiko obligazio inexkusable. Len ze obligazio, orai da obligazio; len ezpadugu kunplitu, orai lengo ta oraiko partes suplitu bearko dugu, da klaro, ezperen arin aurkituko gara juizio dibinoaren balanzan; arin, diot, obra ones. Ala aurkitu ze Baltasar erregea. Inzue anitz gaizki, guti ongi, ta azken arratsean zegolaik afari andi baten postrean edaten galanki ta brindazen (bere aldakan zeuzkien emasteki likitsaiei) baso sagratuetan, ikusi zue esku soil bat zegola eskribizen letrabazuk paretean argi ain aurkasean. Lotsarritu ze, ta asustaturik, kongojas galdeiten ziote jakinsuei ia zer signifikazen zuten letra gaiek, ta niork ezin entenda. Or dago, erran ziote, kautibo ekarrietan bat deizen dena Daniel, txoil entendatua; bearbada, arrek leituko dio, errege Jauna. Betor berla, erran zue erregek. Etorri ze maiain alzinera Daniel justoa: Zer ofrezizen da errege Jauna? Emen, erran zio erregek, ikustentuzu eri gaiek eskribizen paretean? al badezakezu entendatu eskritura, explika zadazu; bestituko zaitut purpuras, paratuko dizut urresko kollare bat lepoan ta izain zara irugarren gizona nere erreinuan. Beiratu ondoan pareterat, Danielek sereno errespondatu zio erregeri: Estut bear orren erregalorik, emandezozke berze bati; baña leituko diot ta explikatuko diot eskritura gau. Au da diona irur itzetan: Mane, Thecel, Phares. Mane nai du erran, Jangoikoak kontaturik edo neurturik zeuka orren erregetasuna, ta kunplitu da neurria. Thecel nai du erran, pizatu dute berori ta aurkitu dute arin obra ones justizia dibinoaren balanzan. Fares nai du erran, berzeri emanik dagola orren erregeza. Gauartan berean il zute errege ta aurkitu ze infernuan, non baitago sekulakos. Falta ze orai erratea gloria lograzen duenaren ditxa ta estuenaren desditxa ta gure emengo peligroa, baña esta denboraik; errain dut Jangoikoaren graziareki berze egun bates. Balia gaizen orai erranas: Gizonak gara jaioak zerbitzazeko Jangoikoa gurebizian, neurturik daukagu plazoa ta estaike il ondoan erremedia; ilbaño len zerbitza zagun sinki nork bere estadoan salbazeko nork bere arima guziek. O estaiela geldi itz ta itxuretan. Beretako izain du bakotxak bere ona ta gaiza. Goazen bada ondus Jangoikoaren alzinean ta asi gaizen beingoas, ta eginzkigun fede, esperanza ta karidadearen aktak. Nik sin. etc.