Serm. 71.
De motivis doloris
ann. 1781

Scito et vide quia malum et amarum est
reliquisse te Dominum Deum tuum. Jerem. 2.

        1. Jakin ta ikusazu ezi gauza gaistoa ta samiña dela ustea zuk despreziaturik zure Jangoiko Jauna, dio Espiritu Sanduak, Jeremiasen agos. Gaistoa da, Jangoikoari iten zaion agrabioagatik; samiña, geure arimai ematen zaion kalteagatik. Ezaundu ta frinkatu bear ginduke egun egia gau biotzetan. Explikaturik ia konfesioko bear den urrikimentua, edo dela kontrizioa, edo dela atrizioa, baitare bien motiboak, iduri zaida gelditu direla goseak bekala zenbait arima, nai luketela izan ez solamente atriziosko dolorea, baitare kontrizioskoa ta andia; baña diote estakitela nola edo zer gisas mogitu biotza, nola sentitu finki Jangoikoaren ofensak. Ala da, zerengatik guk solo dakigu bekatu egiten ta estakigu sikiera urrikitzen gaizki eginas. Estugu aprehensiorik asko bekatuas ta bekatuain gaistakerias; eztugu estimazen asko geure arima. Estugu maite anitz geure Jangoikoa. Sanduak, posible baliz, urtuko lirazke sentimentus ta negarres ofendizendenagatik Jangoikoa, baitakite nor den, ta nolakoa. Aingiruak bete leizke tristuras. Maria Santisimak lastima lezake zerua aies ta lamentus ia ezi ez il ziotelaik guruzean bere seme maitea. Baña guk estakigu tristazen bear denas (ta tristura solamente egin da bekatuengatik, dio Krisostomo andiak, ta gu tristazen garelaik berze gaiz iduries, ezkara tristazen bekatuas, baita gaiz guzien gaiza. Gertazen da azare bat lurreko ondasunetan, tristazen da ta esta erremediatzen. Injuriazen dute bat, golpazeunte; tristazen da ta estu erremediazen. Ilzen da humea; tristazen da ama ta estu erremediazen. Erizen da bat; tristazen da ta estu erremediazen gaiza. Estuzie ikusten deus estuela protxazen tristurak gaizorietan guzietan? Baña eroririk bat bekatuan, tristazen bada, sentizen badu sinki, erremediatu du orreki bekatua. Berze leku batean dio, munduko tribunaleetan emanaskeros sentenzia, zuk sentituagatik, nigar inagatik, etzara eskapatuko kastigo ta penatik. Baña konfesioko tribunalean sentizen bauzu biotzetik ofenditua Jangoikoa, aldatu duzu sentenzia, logratu duzu barkazioa. Ongi dio urresko pikoak, baña guk estugu entendatu nai.) O miseria! Egin bekatu; ta etxakin sentitzen! Etxakin urrikitzen! Estirudi milagro bat? Eslizake milagro infernuan egotea ta ez tristazea? Ez nigarrik egitea? Bada, infernua baño gaistoago da bekatu mortala, zerengatik au ezpaliz, arrek ez lezake atormenta. Nik orai nainuke Jeremiasek eskatzentzuen negarresko iturri gura, ziolaik: Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum? Et plorabo die ac nocte. Nork emain dio nere buruoni ur ta nere begiei negarresko iturri bat, negar iteko gau ta egun? Zergatik? Ez solamente bekatu inagatik, baitare zeren esten sentizen egina. San Pedrok bein ukatu zue bere maestrua; ta bizi guzian egunoro nigar egiten zue artas ollarrain kantura jaikizen zelaik, in baizizaizkio bi erreka bi begien pean orren kasos. San Luis Gonzagak, zeren aurra zelaik, erran zituen itz batzuk, aituak soldadoei, gero erran ziolaik bere maestruak etzirela erran bear itz gaiek, ainberzeko kontrizioak arrapatu zio biotza, ezi joanik konfesazera, gelditu ze konfesoreain oñetan desmaiaturik doloreain utses, ezin akorritus anitz denboras. San Estanislao Kostka solamente aizeas maiean berze batek erraten zituen itzbazuk, arriturik lotsas ta penas desganatu ze an berean autsturik kolore guzia arras. Blanka, San Luis Franziako erregeren amak erraten zio maiz ta sines bere seme goni: Nere humea, naiago nuke ikusi zu ilik nere begien alzinean ezi ez bekatu mortalean. Santa Magdalena de Pazzisek erran zue ilzerakoan: Banoaie munduontaik ikasi gabe orañik nola atrebi daiken bat egitera bekatu mortalerik munduan; ta len erran zue gogotik sufri lezazkela infernuko penak, ezlezatengatik ofendi Jangoikoa. (San Ignazio egon ze gau bates estanke itzostu batean sarturik debekatzeagatik berze baten bekatu bat. San Franzisko Xabierrek, zeiñek konbertitu baizue India, solamente bat mogiarasteagatik bere bekatuen dolore izatera, erabili zue anitz lekoabide, ta alkabo arturik aparta zatikazen zue arren alzinean bere gorputza azotes alako maneran, ezi ellegazen zelaik berzeagana ixurzen zuen odola, konbertitu ze. Ontara enkaminatu zire sanduen obra ta trabaju guziak, estorbazera bekatuak; orgatik inzute inala ta padezitu zute padeziala munduko gizon obrenek. Orgatik etzute dudatu galzea beren bizi preziosoak. Orgatik, en fin, Kristo bera utzi ze tratazera zakur bat baño gaizkiago, pasatuartaño tormentu infameak, ta ixuriartaño bere gorputz sagratuko odol guzia, akabatzeagatik bekatuak. Beira zer ote den bekatua, zein gaistoa, zein sentigarria.)

        2. Alaere ez dezake entenda ta kasi ez sinestatu ere entendamentu laburrak daikela izan ain gaisto akzione torpe bat, itz bat ta alako falta bat, naiz dela mortala, zeren iten duen ain aisa ta aun ausarki, etzaio iduri ain gauza andia, ta erratenzaiolaik ere baiez, uste du dela ponderazioa. Ah zer den ez ezauntzea gauzak! Goazen ezaundus, beira zagun ez solamente azala, baitare mamia gau zena. Zer inzue Adam guzien aitak? jan zue sagar bat. Etzaizu iduri gauza andia; baña alaere, zeren debekatu zion gauzagoi Jangoikoak, ainberze agrabio monstratu zue errezibitu zuela ortan, ezi len zeukana paraisoan grazias beterik estimazio andiareki, bota zue paraisotik, aborrezitu zue, madarikatu zue, kondenatu zue eriotzera, naiz emenda zeien, ta ezpaze emendazen infernuko suletzera; ta ia dena, arren kasos madarikatu zue gizonen jenerazio guzia, jaio zen garelaik orgatik guziok Jangoikoren desgrazian, ta orgatik tugulaik gorputzeko eritasun, trabaju ta miseria ikustentugunok munduan, gure pasioneen errebeltasuna, ta guzien gañetik pena eternoa ezpagara garaizen. Orra zer den Adanen bekatua, sagar baten jatea debekatu ziona Jangoikoak. Ta orgatik paratu zio debekua sagar batean ta ez gauza andiagoan, entenda dezagungatik neurzen bekatuain gaistotasuna ez gauzen iduri solletik, baizik Jangoikoari iten zaion desobedienziatik. Zertako diozu estela gauza andia juramentu falsu bat, orditze bat, desonestidade bat, murmurazio bat ta alako berze bat, barin badakizu nork debekatu duen? Ah ezaun bazindez ongi! Zein ongi senti zindezaken!

        3. Bada, scito et vide quia malum et amarum est reliquisse te Dominum Deum tuum, jakin ta ikusazu, gauza gaistoa ta samiña dela ustea zuk despreziaturik zure Jangoiko Jauna. In duzu bekatu mortale bat? Bada, aski duzu damu izateko bizi guzian, ta damu andia, ia zeure partetik ia Jangoikoaren partetik. Goazen ikusis. (eskribizen zio San Anbrosiok Susana deizen zen bati, mogiarasteko bekatu egin zuen baten urrikimentura, ta erraten dio ala: Unde incipiam? Nondik asiko naiz? Bona commemorem quae perdidisti, an mala defleam quae invenisti? Kontatukotut galdutuzun ondasunak, edo sentitukotut aurkitutuzun gaizak? Zina len, ta errateuntelaik zinala, da preziso aldioro nigar egitea, ezpaizara orai len zinana. Zina len Jangoikoaren adiskidea ta maitea, arren esposa, errekreoa ta delizia; onesten zindute aingiruek ta sanduek, ta Maria Santisimak; orai ia bekatu in ondoan in zara Jangoikoaren enemigo aborrezitua, abominazioa ta horrorea; aingiruek ta sanduek ta Maria Santisimak estizute beiratu nai sikiera. Esta au sentizeko? Zina len Espiritu Sanduaren tenplua, orai demonioaren kueba; len paraiso bat grazias, birtutes, merejimentus ta doaies adornatua, orai desertu bat desanparaturik onki guzietaik. Len galanta ariman aingiru baten gisara, orai itsusia demonio baten aintzuran. Esta au sentizeko? Zina len Jangoikoaren hume, zeruko heredero, Maria Santisimaren maite, ta sanduen anaia, aide, adiskide ta lagun; orai despeiturik ordugaistoan ango guzietaik, infernurako presidario perpetuo, demonioen esklabotako. Esta au sentizeko? Zina len sandua, sana, kuadrablea Jangoikoaren begietan, orai bekataria, il bat urrintzua, okagarria. Esta au sentitzeko? Zina len... Baña nola nai dut joan erabakis kalte guziak kontaestaizkenak? Berdin estuzu konprendituko, ta akaso ez sinestatuko ere bekatu batengatik galdu duzula ainberze. Erran bear zizukete ilfernuan daudenek bekatu mortale soil batengatik. Joaten bazara, an sinestatukouzu.

        4. Baña kristioen ertean nago, sinesta zeunte fedesko dena). Banoaie kontazera berex bekatu mortale edozeiñen dañuak fedes dakizkigunak, ta por konsigiente damutzeko motibo tugunak. Beñik bein bekatu mortale bat in zinduelaik galdu zindue Jangoikoaren grazia, amistanza ta agradoa beraren begietan. Egin zina armirmau belz, zapo okagarri ta basilisko pozios bete bat baño abominableago Jangoikoaindako, admititu zinduelaik bekatu gura ariman: Ain egia da au, ezi ez dezake Jangoikoak baizik aborrezitu alako arima instante gartaik alzina, naiz izan dela len agiz onetsia, desuerte ezi baldin Maria Santisimak berak, Jangoikoaren Amak, Jangoikoari sandu ta sanda, aingiru ta kriatura guziek junto baño ia kuadratu zionak, konsentitu barin bazue pensamentu mortale batean noizbait bere merejimentu innumerableen ondorean, ia ordutik aborrezitu lezake Jangoikoak serpiente bat bekala, ta il zen barin baze estado gartan, zer inen zio? kondenatuko zue bere ago proprioas egotera demonioeki su eternoan sekulakos, egin gabe batere kasorik bere ama izanas, eman zion esneas ta egin zion zerbitzu guzias. Horrorea da pensazea, ta ala izain ze. Eta al rebes demonioak botaal balezake beregandik bekatuain gaistotasuna, instante maita lezake ta besarka lezake Jangoikoak bere hume keritua bekala. Estakizu nor den Jangoikoa, bazindeki, neur zindezake ongi zer kalte den galzea berain agradoa; galdu duzu ainberze nola balio baitu Jangoiko andiak; ta ortaik segizen dire kalte guziak.

        5. Bigarren kaltea da arimaren eriotze espirituala, konsistizen baitu faltazean arimatik Jangoikoaren grazia, desuerte ezi ala nola geldizen baita gorputza arima gabe itsusia, urrintzua, ustela, ario gontara geldizen da arima Jangoikoaren alzineko. Zego serpiente disforme bat lo oian batean, noiz ta pasazerakoan andik biajante desgraziatu bat, ustes tronkuren bat zen an eroria, jarri ze arren gañean deskansazera. Serpientea ertxiturik kargareki idatzarzen da, ta sumindurik jaiki ta inguratu ta ermaten du arrastaka gizonoi bere kuebara, non furia andiareki zatikazen, akabazen ta iresten du arras guzia. Au esta baizik pintura bat iten duenarena bekatuak ariman. Irugarren kaltea da lengo birtute, obra on, merejimentu ta ondasun guzien desperdiziatzea, desuerte ezi len intuen orazio, penitenzia, limosna, konfesio, komunione ta gañarako guzien irabaziak malograzen dire bekatua iten den instantean. Ia estire kontuan sarzen premiazeko, galdua da guzia. Kontu inzagun dela gizon bat munduau mundu denas geros kontinuatu duena zerbitzazen Jangoikoa faltatu gabe deustan; bildutuela berebaitan izan diren sandu ta sanda guzien merejimentuak, Maria Santisimaren ta aingiru guzien graziak. Doblabeites milla ta milla aldis, milla ta milla jendamendetan. Zer montioa! Bada, in balez gero gizon orrek bekatu mortale bat, ia instante gartaik galdu lezake erremisiorik gabe montio gura guzia; geldi leike buluxirik merejimentu gaietaik guzietaik, ta guziareki kondena leike deus in ezpalu bekala, il baledi estado gartan. Solamente geldilekioke mundu ontan legoken bitarteo errekobrazeko esperanza, konfesio on baten medios; ezperen, adio sekulakos.

        6. Laurgarren kaltea da edekitzea zerurako deretxoa arras; ainberze pizazen du kalte gonek nola balio baitu zeruko gloriak. Entendazeko figura gaitzen dagola persona Jangoikoaren tribunalean esperatzen sentenzia, atrazen dela gaizki, madarikatzen duela Jangoikoak, arrapatzeuntela demonioek eramateko infernura, iten duela iskiritu ta lamentu Maria Santisimai, aingiru goardakoai, sanduei; ta niork kasorik itenestiola, ta naiestuela bortxa arrastazeuntela zeruko atarietaik infernurat despeiturik, ez ia ikusteko sekula Ama Birjinain aurpegi ederra, sanduen konpañia dulzea, ez ia beñere izateko deus onkirik, estare esperanzarik nioiz. Galdurik guzia sekulako. Zer da au? Au da bekatu mortale soil batek merejizen duena. Zenbat obe zindue ez jaio, ezi ez bekatu egin ta galdu! Borzgarren kaltea da infernuko pena eternoa kausazen duena, desuerte ezi bekatu in duzun instantean mereji zindue eraman zindezaten deabruek leku gartara, ta ain justoki, ezi etzindeizke arrazioreki kexatu; ta Jangoikoaren milagros ta sobra on izanes geldizen da erori gabe instante berean; ta zenbat instante bizi den, berze ainberze milagro dire Jangoikoarenak, ministro gaiek naiestutela bortxa. Kalte gau solamente konprendizen du dagonak leku gartan tormentaturik atertu gabe gaiz guzieki, deus alibiorik gabe, ertxirik atariak, desauziaturik esperanzas. Ah zenbat dauden bekatu bateki! para zazu imajinazioa leku gartan, arrima zaite pensamentuareki atari triste gaietara, aplika zazu adimentua, aizeko ango suain arroitua, ango erruedenkirrituak, ango azoteen fistuak, ango iskirituak, ango errabiak, nigarrak, lamentuak, desesperazioak. Ta ala egun, ala biar, ala emendik egun urte, ala milla millon urteen buruan, ala beti, beti, beti. Au merejitu dut nik, au zuk gizona, ta au zuk ere emastekia ez dezakezuna soporta eri baten idukitzea kandela baten suan kuarto ordu bates. Egon bearko zindue, egon bearko nue an, ilzera utzibaginduza Jangoikoak okasio batean. Lekua prebeniturik zego, solo faltatu ze bulkazea emendik Jangoikoak. Ai bulkatubaginduza! Ta ai oraño bulkazenba gaitu alako estadoan! Zertako ia orai erran berze kalteak ariman ta gorputzean ere kausazentuenak bekatuak? Asko motibo da izateko dolore.

        7. Baña motibo gebek guziok solo dire atrizioaren motibo, falta da kontrizioaren motiboa, baita Jangoikoaren partetik. Deus estu balio gure kalteak Jangoikoari in diogun agrabioaren aldean, ta ezleike inport ainberze erorzea zeruko tronoetaik serafinak, aingiru ta sandu guziek ta Maria Santisima bera ere infernuko letzera nior gelditu gabe zeruan, nola inporta baitu Jangoikoari iten zaion agrabioak bekatu mortalean. Desobeditu dugu, despreziatu dugu Jangoikoa guzien burua, guzien Aita dibinoa, mertxedegille infinitoa, guzis ona, sandua, maitagarria, inkonparablea. Malogratu dugu bekatua iterakoan Kristoren odol ixuri zuena, ta ostikatu bekala dugu bere Majestadea. Edeki nai izan diogu bere korona ta dominio guzien gañean duena guk ezkarenok txinurri baten diña berain aldean. Zer atrebimentua! Zer ingratitudea! Ezpaliz ere zerurik obedizeuntenendako, ezpaliz ere infernurik desobedizeuntenendako, esta motibo aski ta sobra desobeditua alako Jauna, sofokazeko bat sentimentus ta penas? Nor uste dugu dela Jangoikoa? Ah nork luken zeruko argi errañu bat ezauntzeko! ez naiz orai admirazen galdu naias ain gogotik munduko gauza guziak ta beren bizi preziosoak munduko personarik obrenek, ez ofendizeagatik Jangoikoa. Ezaun zagun ia gauza gaistoa ta samiña dela itea bekatu mortale edozein, Jangoikoain agrabiotan dena, ta urrikiturik sines presenta gaizen belauriko berain alzinean etc.