Serm. 7.
de 1^º Decalogi Mandato.
ann. 1777

Non habebis Deos alienos corám me. Exod. 20.

        1. Explikaturik bekatuaren malizia, goazen ia explikazera Jangoikoaren legea, zein baita lege guzien konpendioa ta suma. Jangoikoaren legeak ditu amar mandamentu edo Jangoikoaren legearen mandamentuak dire amar. Lenbiziko irurak dagozkio Jangoikoaren honrari, berze zazpiak proximo lagunaren probetxuari. Lenbiziko irur mandamentuak deizen dire lenbiziko olekoak, berze zazpiak bigarren olekoak, zerengatik Jangoikoak bi oletan eskribiturik eman zizkio Moisesi guziak, lenbiziko irurak lenbiziko olean, berze zazpiak bigarren olean. Orgatik ere amar mandamentuak konprehendizen ta enzerrazen dire bidetan, au da, Jangoikoaren amorioan ta proximo lagunaren amorioan, edo klaroago errateko, amar mandamentuak erreduzizen dire onestera Jangoikoa gauza guzien gañetik ta onestera proximo laguna geuren buruok bekala Jangoikoagatik. Ta alaber bekatu guziak debekazen dire amar mandamentuetan; ta ala guziak erreduzi daizke ebetara, zein batera, zein berzera; ta ala nola aborrezitu bear baitire bekatu guziak batere utzi gabe, ala goardatu bear dire amar mandamentuak batere utzi gabe, zerengatik, quicumque totam legem servaverit, offendat autem in uno, factus est omnium reus, dio Santiago apostoluak, goardazen balu batek lege guzia, baña faltazen balu batean, galdua da, kondenatuko da, infernurako da ain ongi nola faltazen duena guzietan. Goazen, bada, goardatus guziok, ta ortako prinzipalki da nere explikazioa. Asi gaizen lenbizikotik.

        2. Lenbiziko mandamentua ezarzen digu Jangoikoak gisaontan: Ni naiz zure Jaun ta Jangoikoa; ezazula berze Jangoikorik izan nere aurrean. Ta explikazen digu Jesu Kristok bere ebanjelioan itzebeki (Luc. 10). Onetsi zazu zure Jangoikoa zeure biotz guziareki, zeure arima guziareki, zeure indar guzieki ta zeure entendamentu guziareki. Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, ex totâ animâ tuâ, et ex omnibus víribus tuus, et ex tota mente tuâ. Eta guk itz gutiagos errateagatik, erraten dugu lenbizikoa, Jangoikoa onetsi ta adora zagula gauza guzien gañetik. Laur birtute manazenzaizkigu mandamentu gontan, baitire fedea, esperanza, karidadea ta errelijionea; ta birtuteebek intimazentigu Jesu Kristok laur itz gaietan, erreparatu: onetsi zazu, dio, Jangoikoa zeure biotz guziareki; ontan intimazen du karidadearen birtutea, zeñek baitu bere asentua biotzean. Dio berriz: Arima guziareki; ontan intimazen digu esperanzaren birtutea dirijizentugulaik gure deseo ta ansia guziak Jangoikoagana. Dio ia: Entendamentu guziareki; ontan intimazen digu fedearen birtutea, sujetazen dugulaik gure endendamentua sinestazera egi eta fede guziak. Dio ia: Indar guzieki; ontan intimazen digu errelijionearen birtutea, ajustazentugulaik gure akzione exterioreak bear diren errelijioneko kulto ta adorazioetan; ta orgatik birtute eben kontrako bekatuak dire mandamentu gonen kontra. Anitz da explikazeko, goazen zatika ta lenik karidadea, baita onestea Jangoikoa gauza guzien gañetik. Zer da onestea gauza guzien gañetik? galdu naia lenago gauza guziak, ezi ez ofenditu Jangoikoa.

        3. Mandamentu gau da, explikazeunten bekala teologoek, afirmatiboa ta negatiboa, nai du erran, manazen duela egitea gauza bat, ta debekazen duela berze bat. Debekazen du jeneralki edozein ofensa, edozein bekatu, ta espezialki debekazen du aborrezizea Jangoikoa ta edozein akzione edo itz blasfemo Jangoikoaren kontra. Itz blasfemoak edo blasfemiak dire Jangoikoaren afrenta edo despreziotan erraten diren itzak. O zer bekatua! explikatuko da berze egun bates. Obligazen gaitu mandamentu negatiboak beti ta instante guzietan, nai dut erran, instante bates ere, beiñ ere ez dezakegula aborrezitu ta ofenditu Jangoikoa. Eta Jauna ezpadugu beñere aborrezizen, kunplitu dugu mandamentu goneki? Ez, zerengatik ortas landara manazen digu onesteko Jangoikoa. Zenbat gauza da aborrezizen estugunak? Ta orgatik ez berla maitazentugu. Esta, bada, aski ez aborrezizea Jangoikoa; bear dugu maitatu ta in zenbait amoriosko akta. Eta Jauna, nik kunplizen baitut berze bedrazi mandamentuak, zeren ezpaitut juramentu banorik iten, goardazen baitut jaiak, honrazen baitut aitetamak ta gañarako guzia, kunplizen dut oneki mandamentu gontan manazen zaidan karidade edo amorioareki? Ez; zerengatik berze mandamentues landara da au ere, ta onen medios gaude obligaturik izatera Jangoikoari biotzesko amorio edo karidade, eta egitera beraren amorioaren edo karidadearen aktak. (Ta bego asentaturik ezi oroat dela amorio, nola karidade).

        4. Eta noiz edo zein denboretan gaude obligaturik egitera karidade edo amoriosko aktoak? Beñik bein gaude obligaturik egitera amoriosko akta, ura gabe libratuezkaizkenean arimaren galzetik, b.g. Dagolaik bat bekatu mortalean ta ilzeko peligroan konfesorerik gabe, egin bear du kontriziosko akta, zein baita amoriosko akta perfektoa. Gaude ere obligaturik egitera amoriosko akta, ezaumentura ellegatu ta berla, ta Jangoikoaren notizia ta ezaumentu izan orduko; zerengatik arrazioak erakusten du ezi Jangoikoak inikako gizona dagola obligaturik maitazera bere Kriadorea Jangoikoa, noiz ta ia den kapaz ezaunzeko, ta maitazeko beraren Majestadea. Baitare eriozeko peligroan naiz errezebi daizen sakramentuak. Zerengatik obligaturik gaudelaik egitera anitz aldis, zer aldi edo zer denbora da ain ertxi ta nezesario nola eriozeko ordua? Baita ere peligro dugun aldioro erorzeko bekatumortalean, ezpagindez egin amoriosko akta, ta dugulaik tentazio grabea, zein eztaiken garaitu in gabe amoriosko akta. Baita ere bear dugulaik egin edo errezebitu edozein sakramentu, ta barin bagaude bekatu mortalean ta konfesorerik gabe. Okasioebetas guzietas landara gaude obligaturik egitera Jangoikoaren ganako karidade edo amorioaren akta anitz aldis bizi guzian, zerengatik izanik karidadea ain inportazioskoa, ta ain obligazioskoa, esta arrazioaren konforme exerzitazea solo bein edo bein, eta mandamentuan añadizen diren itzetaik ere atrazen da dela obligazio gau anitz aldis, zerengatik dio Deuteronomioan: onetsi zazu Jangoikoa biotz guziareki, arima guziareki ta indar guzieki; ta itz nik manatuebek iduki beartuzu zeure biotzean, kontatu bear tiozute zeure humeei, pensatu beartuzu jarririk zaudelaik, ta bides zabilzalaik etziterakoan, ta jaikizerakoan; eta loturik iduki beartuzu eskuan, ta zeure begien alzinean; ta eskribizkizu zeure etxearen atarietan. Aski klaro ezaun da itzebetaik, bear dela anitzaldis egin amoriosko akta; ta berze alde anitz denboras bizitzea egin gabe amoriosko aktarik da desprezio iduri bat Jangoikoaren amistanzas.

        5. Baña neurzea zenbat aldis urtean gauden obligaturik egitera Jangoikoaren amoriosko akta, esta erratz. Zierto dena da, daukala kondenaturik Inozenzio XI erratea estela obligazio errigurosorik borz urtetaik borz urtetara, ta solo dela noiz ta gauden obligaturik grazian pasazera, ta estelaik berze biderik ortako, baña estu señalatu Elizak denbora orañik. Autoreek ere estute guziek opinione bat. Eskotok dio, gizon ia eginak daudela obligaturik egitera Jangoikoaren amoriosko akta igande ta jai guzietan. Kardenasek dio, dela bekatu mortale ilabate bat (sic) osoa pasazea in gabe. Suarezek dio, gaudela obligaturik ez egotera in gabe anitz denboras; baña noiz den deskuido grabea edo zein den bear den frekenzia, ori juzgatu bear duela prudenteak. Opinionerik obena da gaudela obligaturik maiz egitera amoriosko akta. Eta ala gure Obispo Jaunak, Don Juan Lorenzo de Irigoien ta Dutari bere edikto Pastoralean manazen gaitu parroko guziok iganderoko prediku edo platikain ondorean egiteko puebloareki fede, esperanza ta karidadearen aktak, ta ala inen dugu. (ann. 1769).

        6. Eta nolako amorioa izan bear da Jangoikoagana akta goietan? Amorio puroa, desinteresatua ta amistanzaskoa, bera denagatik Jangoikoa, ez zeru emandezakegunagatik, ez infernuagatik, baizik solamente beragatik. Amorio gau, klaro da, dela biotzaren semea, ta por konsigiente estuela konsistizen itzetan, ta estela obligaziorik errateko itzes amoriosko akta, baizik aski dela, borondateareki maitazea Jangoikoa, ta ori bere barrenean Jangoikoari konfesazea; eta antes bien, erratea itzes maitazen duela batek, ezpadu biotzean miareki diona, estela aski. Baña biotzean izanik amoriogoi nai dionak konfesatu itzes Jangoikoari, asko modutara explika dezake, ia erranes: Jauna, nik onesten zaitut nere biotz guziareki, arima guziareki ta indar guzieki zeuroi zarenagatik infitinoki ona ta maitagarria; ia ere: Jauna, nor debekalezazken orren ofensa guziak munduan, gogotik ixuri nezake orrengatik nere odola; ia ere: Jauna, ezpaliz ere zerurik, ezpaliz ere infernurik, nik maita nezake, ta maitazen dut solamente beroi nor denagatik; ia ere: Ojala al banezake onetsi angiruek ta sanduek, ta Maria Santisimak onesten duten bezanbat, ala nainuke nik onetsi. Ojala ala onetsi banu! O zein berant asi naizen ezaunzen ta onesten orren edertasun infinitogoi, nere Jangoikoa! Quám sero te amavi, pulcritudo tám antiqua, et tam nova! Quam sero te amavi! (Aug.) Ebek ta alakoak deizen dire karidadearen edo amorioaren aktak, zeintaik abundanzia inen du edozeñek duenak Jangoikoaren amorio fiña bere biotzean, zerengatik izanik bekala su bat andia, ezpaitagoke goratu gabe garra ta txindiak, ala estaike sosega, in gabe anitz amoriosko akta duenak bere barrenean Jangoikoaren amorioaren sua. Onen etxekizera noaie.

        7. Ziertoki da gauza lastimosoa erran bearizatea, maitazeko Jangoikoa. Baliz berze jangoiko bat, baleike izan duda zeñi izan amorio edo guzia, edo geiena. Baña estelaik baizik jangoiko bat guzis perfektoa, guzis ona, guzis maitagarria, guzis ederra ta guzis maitazen gaituena, nola falta dezokegu amorioa? Zertako da biotza, ezpada maitazeko Jangoikoa? Bazuek enpleazen dute munduko ondasunetan; berzebazuek honra ta gustoetan; berzebazuek edertasun lurrekoetan; guziok doaza utsinik. Esta gauza onetsigarririk, baizik Jangoikoa; au da ontasun, edertasun, honra ta gusto guzien iturria ta itsasoa; ontan bear du ondatu gure biotz piskak guziak; zertako dabila munduko balsa ta ur zikinetan? Baliz biotza mundua ta zerua baño andiagokoa ere, orañik etze aski Jangoikoarendako, zerengatik estu kabizen zeruak arren anditasuna; orai, bada, izanik ain txipia gizonaren biotza, nola aski bear du Jangoikoarendako? Ala erraten zio San Felipe Nerik: Jauna, ainberze nai badu maita dezaten, bida biotz bat andiagokoa; zerengatik eman dida ain txipia? Eta orgatik amorioaren suaren abundanzias saltazen zizaio bere lekutik biotza, ta ezin kabitus autxi zizaizkio bi kostilla eta guk dugun biotz piska gontan nai dugu akomodatu Jangoikoaren amorioa ta munduaren amorioa? Estaike. Asarraturik Jangoikoa ikusteas iten zaiola biotzean leku berze norbaiti, despeizen da, ta guziaren nausi geldizen da demonioa. Orgatik dio Jesu Kristok: Niork ez dezake zerbitzatu bi nausi, Jangoikoa ta mundua. Orgatik ere dio: onesten duenak aita edo ama ni baño ia, esta neretako digno; onesten duenak semea edo alaba nere gañetik esta digno neretako. Orgatik ere dio: Estuenak errenunziazen gauza duen guzietas, estaike izan nere diszipulo. Entendazen da, biotzean bear dugula izan ainberze amorio berari ezi egon bear dugula prebeniturik galzera gauza guziak, ofenditu baño len bera.

        8. Baña zertan dago ezi ezpaitezakegu aurki geuren biotzetan Jangoikoaren amorio gau? Ezpaitezakegu inklinarazi biotza Jangoikoagana? Ain aisa atzenzen baikara beras; ta bear baitugu manu edo abisu oroizeko, ta sentizen baitugu difikultade idukizean beti presente? Jangoikoa guzia da ontasuna, ta ezin onetsi? Inguraturik gaude berain finezes, ta atzenzen? klamazen daude gauza guziak Jangoikoaren onetsigarria, ta eztugu maitazen. Zer bilazen dugu, zer deseazen dugu, zer kuadrazen zaigu beras landara? Berak egintu gauza guziak; berak ditu guziak; bera da guzia. Pensa zer nai dugun, ta berain baitan arkituko dugu edozein gauza on, edozein gauza eder, edozein gauza gustoso ta dulze berain baitan aurkizen da perfektoki, bere iturrian bekala. Non da gozo ta gusto onik bera gabe? Non da ondasun ta edertasunik zeruan ta lurrean Jangoikoas landara? Non da honra, bake, deskansu ta gauza onik, ezpada jangoikoa baitan? Non nai zauden bera gabe, gaizki zaude ta gaizki joanen zaizu. Non nai zauden berareki, ongi zaude ta ongi joanen zaizu, dio San Bernardok. Ezpada aski nor den bera obligarasteko gure biotzak, biz aski digun amorioa, korrespondiarasteko albas. Ainberze amorio digu, ezi ezpaitaike ia. Kriatu gaitu bearezkinduzalaik; jautsi ze zerutik lurrera arzera gure naturaleza gure amorios; emen egin ta padezitu zue anitz ta erran daiken baño ia; ilze, ta gero ere gelditu da injeniosoki gure erdian elizaetan; mantenazen gaitu emen bota gabe infernura obligatudugunaren bortxa; barkazen digu, konbidazen gaitu ta ainberze iten digu, ezi ezpaizue eginen ia, bearrizanbaginduza; ta oneki guziareki estugu onesten? Oneki guziareki bear dugu mandamentu, onesteko? Esta ia berak admitizea gure amorioa, ezi ez guk bera maitazea? Badu akaso berak protxurik guk maitazeas? Ta guk badezakegu izan miseria andiagokorik nola ez maitazea? Arrazioreki erraten zio San Agustinek: Quid tibi sum ipse, ut amari te jubeas â me, et nisi faciam, irascaris mihi, et mineris ingentes miserias? Parvane ipsa est miseria, si non amem te? Nor naiz ni orren aldean, manazen bainau ones dezatela ta ezpaut egiten asarrazen baizaida, ta meatxazen baitida miseria andiak. Miseria txipia da ez onestea bera? Ziertoki onesteagatik dugu zerua, ez onesteas dugu infernua; baña berze aldera baliz ere, ta ez onesteas logra bagindez zerua, ta onesteas infernua, bear ginduke onetsi jaun bat ain ona. Mila arima barin baginduza, ta guziak emanbagindezki beragatik, idurizaizie zerbait korrespondi gindezakela digno beraren amoriain aldean? Ez, niolatere, dio Krisostomo andiak. Eta berriz; Idurizaizie ezi egunoro ilbagindeites beragatik, paga gindezokela zerbait digun amorio infinitoa? Estare. Ziertoki, dio San Buenabenturak, ezpaliz arima edozein bestia baño gaistoago, ta zentzugabeago, onetsiko luke gauza guzien gañetik bere Jangoikoa. Diligamus ergó Deum, quoniam ipse prior dilexit nos, dio San Juan Ebanjelistak llanoki, maita zagun, bada, guk Jangoikoa, zerengatik berak lenik maitatu gaitu gu. Nola ordea? Berak erakusten digu. Maita zagun ez itzes ta mias, baizik obras, ta egias, diligamus non verbo neque linguâ etc.

        9. Ortako nai dut eman modua. Beñik bein edozein bekatu iteko okasioan edo tentazioan, oroi gaizen Jangoikoas, ta erran zagun Josef Ejiptoko garrek bekala: Nola in dezaket nik gauza gau, ta agrabiatu nere Jauna? Berze alde, berzeen baitan debekazkigun al guzia Jangoikoaren ofensak. Egin zagun ta padezi zagun al guzia, alkea, desonra, pobreza, trabajua ta eriozea bera, estaiengatik ofenditu Jangoiko maitagarria. Ontas landara iduki bear dugu beti presente Jangoikoa, ta ofratu maiz gure obra, itz, pensamentu, ta bizi guzia beraren honra ta zerbitzutan; ta egin usu amoriosko aktak biotz oso ta desinteresatuareki, ez beiraturik premio esperazen dugunera, ez kastigo izandezakegunera, baizik solamente Jangoikoak merejiduenera; ta solo motibo gontas sentizen dugula ofenditua. Au da kontrizio ta karidade perfektoa. Exenplu ona dugu monje batean, zein leizeunten aldioro berasten baizaida biotza.

        10. Desengañaturik munduas mutil bat erretiratu ze desertura asegurazera salbazioa zar (sic) benerable baten eskolan, zeñek ikusteas zenbat alzinazen zen birtutean maitazen zue mereji zuen bekala. Demonioa enbidias beterik aparezitu zizaio eder ta erresplandeziente zarrari, zeñek sinestatu zue zela aingiru ona. Ni, erran zio, eldu naiz errebelazera Jangoikoaren sekreto bat, etzazungatik afliji penitenzias gastegoi, zerengatik jakin beauzu ezi iten duen guzia dela debalde; kondenatuko da erremediorik gabe. Au erran ta joan ze aingiru falsua, ta gelditu ze zarra txoil deskonsolaturik; etzio erran itzes gastearri mensajea, baña ikusten zuen aldioro asten ze kongojas ixurzen negarrak. Erreparatuzue berzeak, ta galdeiten zio egunoro zer zen motiboa. Ainberze galdein zio ezi erresolbitu ze deklarazera: Jakin beauzu ezi iteunzun guzia dela banoan, zerengatik izan dut errebelazio zerutik, kondenatu bear duzula. Aita, erran zio orduan gasteak, ortas aflijizen da? Estu zer aflijitu; egin bez nai duena Jangoikoak nik estut zerbitzazen, emandezadangatik gloria, baizik solamente ikusirik beraren ontasuna, ez dezaket baizik zerbitzatu, onetsi ta maitatu bizi guzian. Orai nai badida eman zerua, biz bedeikatua; botazen banau infernura, justoki inen du; baña nik maitatu ta zerbitzatu bear dut al guzia duten bitarteo denbora. Ainberze merejitu zue akta goneki, ezi apareziturik zarrari aingiru bat berdaderoa erran zio demonioaren enbustea; ta ia iragazi zuela mutilak amoriosko akta garreki, ezi bizi guzian egin zuenareki. Imitatu albas fielak, etc., etc.