Serm 83. De satisfactione sacramenti.
ann. 1781

Facite ergó fructus dignos poenitentiae. Luc. 3.

        1. San Juan Bautista Kristoren alzindariak erraten ziote beraingana konfesatzera zoezin bekatariei: Facite ergó fructus dignos poenitentiae, eginzkizie, bada, penitenziaren fruitu dignoak ta korrespondienteak. Ez solamente nai diote erran ontan urriki daizela ongi bekatu eginas, baitare egindezkitela penitenziaren fruituak, au da, penitenziasko obrak ta trabajuak satisfakzio emateko Jangoikoaren justiziai zor zuten penagatik; ta ortako añadizen du itz gura fruitu dignoak, edo korrespondienteak, au da, nork ia bekatu egin duen, ia penitenzia, nork gutiago, gutiago. Ontaik arzen dut okasio explikatzeko konfesatzeko bear den borzgarren gauza edo zirkunstanzia, baita Aita konfesoreak parazen duen penitenziain kunplizea, zein deizen baita berze izenes obrasko satisfakzioa. Satisfakzioa da, oroat, nola osoki pagatzea zor dena; ala dardukagulaik baketzeas bat berze bateki, satisfazio ematea da errekonpensatzea injuria in ziona. Ario gontara penitenziain kunplitzea edo satisfakzioa da errekonpensa iten diona gizonak Jangoikoari len inikako agrabio ta injuriengatik. Satisfazio osoa ematea gizonak orietas esta posible, solamente Jesu Kristo Jangoiko ta gizon denak eman zue satisfakzio kunplitua gure partes, eta ala arren kasos dirade balioso ta admitituak aieki bateo gure satisfakzioak. Eta izanik ere egia Jesu Kristok pagatu zuela osoki gure bekatuengatik, alaere da Jangoikoaren probidenzia, baliazekos guri bakotxai geurek ere egitea zerbait gere aldetik aplikadakigungatik Kristoren satisfakzioa. Biz iturri edo butzu bat ur abasto duena, alaere estu gozatuko artaik deus dilijenziarik itenestuenak; gozatu nai badu, ar bez berak ere edo butzatorea edo basija zenbait, bidoeie, ar bez eskues, atra bez besoes, egin bez zerbait; ezperen, an egoin da butzuan ura, edo joain da kañoetaik, baña ez arrendako. Zierto da, bada, Kristoren pasio ta eriotzeain medios dugula geurendako utzirik merejimentu ta satisfakzioen butzu ta iturri bat inmensoa ustuestaikena sekula, guziendako aski ta sobra dena, ta patente dagona naiduenaindako; baña bakotxai aplikatzen zaio disponitzen den gisara: Anitz disponitzen denai, anitz; guti disponitzen denai, guti; ta deus disponitzen estenai, deus. Ontara erran zue San Pablok: Jangoikoaren humeak barin bagara, heredero ere gara, heredero Jangoikoaren ta Kristoreki heredero lagun, baña baldin arreki bateo guk ere padezizen ta trabajazen badugu, erdexteko gloria ere berain konpañian, si tamen compatimur, ut et conglorificemur. Gelditzen da, bada, ezi deus in gabe guk, ezkaizkela salba solamente Kristoren kostus; oneki bateo guk ere zerbait in bear dugula.

        2. Egin dut, Jauna, zerbait, ezi konfesatutut nere kulpak, ta esperanza dut barkatua naizela; zertako ia penitenzia? Goazen klaratus (sic); konfesioa da dilijenzia prezisoa ta obrena bekatu in ondoreko, ta dilijenzia gorren medios aplikazen zaigu Kristoren merejimentua sakramentu andi gortan; baña errepara edozein bekatu mortaleetan dire bi gaiz, duo mala fecit populus meus: Bata da kulpa konsistizen duena Jangoikoari iten zaion agrabioan, berzea da pena agrabio gorrengatik mereji duena bekatariak. Kulpa da guzis andia, por konsigiente, zor da pena eternoa. Orai, bada, konfesatzeareki, gure Jangoiko onak barkazen digu kulpa edo agrabio in dioguna, ta barkazen ere digu pena eternoa infernuan pagatu bearko ginduena; baña geien komun estu barkatzen pena guzia ta guzis, zerengatik aldatzen du pena berze tenporale batean pagatu bear baitugu emen edo purgatorioan; ala dio Trentoko Konzilioak (Ses. 14), gezurra dela erratea estela barkatzen kulpa non ta esten barkatzen pena ere guzia. Beras, askotan ta geien komun barkaturik ere kulpa, gelditzen da zerbait pena zor, ia edo gutiago pagatu bear dena emen edo an. Txoil ezpada kontrizio bat ain perfektoa, zeiñen medios barka dakion ez solamente kulpa, baitaere pena guzia arras. Au, ordea, esta ordinario ta regular, regular ta ordinario dena da aldatzea pena eternoa pena tenporalean, ta ala ez konfesaturik, infernuan pagatu bear zuen pena eternoa trukazen zaio konfesazeareki berze pena akabadaiken batean, zein paga dezan emen edo purgatorioan. Exenplua dugu dabiden baitan, zeiñi barkaturik ere kulpa kometitu zuena, alaere beti eskazen zue garbitzea ia ta ia bere bekatutik, ez solamente kulpa bezan bates, baitare pena bezan bates; ta Jangoikoak pagarazi zio au, ia ilzeareki bekatutik izan zuen semea, ia permitizeareki errebela zekion Absalon bere kontra, ia ere berze anitz pena ta kalamidade len meatxatu zioneki. Baña nola da, Jauna, ezi bataioan barkatzen duela Jangoikoak kulpa ta pena guzia de suerte ezi il baledi berla, bailidoake zerura, ta konfesioan geldizen dela atzetik zer pagatu edo emen penitenzien medios edo purgatorioan tormentuen medios? Konzilio Sanduak ematen du errespuesta: Arrazio dirudi ta justiziaren konforme, gisa batera admitidezkion bere graziara Jangoikoak bataioa baño len ignoranzias (edo ezin berzeas) erori zirenak; ta berze gisas bein libraturik bataioareki demonioaren kautiberiotik, ta errezibiturik Espiritu Sanduaren donoa, atrebitu direnak mantxazera bere arima Jangoikoaren tenplu konsagratu zena, ta kontristazera Espiritu Sandua (Sess. 14). Aita batek bota balu ta deseredatu balu bere seme bat onen kulpa gaistoengatik, gero au itzulirik ta humillaturik admitizen badu bere grazian ta herenzia partean, baña eskabalezo lenik doaiela borrazera hazaña zenbaiteki gerran len eman zion desonra familiai, ezlizake petizio justoa? Bai, ta seme berak bear luke egon alzinaturik ortara.

        3. Emendik dator penitenziain señalatzeko obligazioa konfesoreai ta admitizeko penitenteai. Konfesoreai tokazen zaio ematea penitenzia juez den bekala, zeiñi eman baizaio potestade ez solamente barkazeko, baitare obligatzeko justo den pena batera mereji duen konforme penitenteak. Eta txoil serioki manatzen digu paratzeko espiritu ta prudenzia al guziareki satisfakzio saludableak ta konbenienteak bekatuen ariora, ta penitenteen fakultadearen konforme, estaien gerta, ezi disimulatus bekatuak ta paratus penitenzia agitz txikiak bekatu agitz grabeengatik, egin gaitzen partizipante berzeren bekatuetan; eta idukagula begien alzinean presente ezi parazen dugun penitenzia izan daien ez solamente bizimodu berriaren goardatzeko ta frajilidadeain erremediotako, baitare lengo bekatuen mendeku ta kastigotako, zerengatik sazerdoteen gilzak, ez solamente lazatzeko, baita lotzeko ere emanak direla entendatzen ta sinesta zeunte lengo Aita Sanduek (Sess. 14. c.8). Itzebetaik atrazen da penitenziak direla bi gisatara: Bazuk penalak edo satisfaktorioak, berze batzuk medizinalak. Medizinalak dire parazen direnak erremediazeko ez dezan ia egin bekaturik urrengoan, ala nola okasiotik apartatzea, konfesatzea alako denborain barnean, egitea egunoro edo asteoro dilijenziaren bat ez erorzeko, erorzen den aldioro pena gau edo berze etc. Penalak edo satisfaktorioak dire solamente direnak lengo bekatuen purgatzeko, ala nola baruak, mortifikazioak, limosnak, errezuak etc., eta en fin, barin badire penitenziak purgatzeko lengoengatik ta erremediatzeko urrengoetaik, deizen dire bateo penalak ta medizinalak. (Da konfesorea maestru, mediku ta juez; maestru bekala bear du erakutsi penitenteai duen obligazio guzia; mediku bekala prokuratu bear du kuratzea lengoetaik ta goardarazi urrengoetaik; ta juez bekala bear dio eman sentenzia ta kastigo mereji duena justiziaren konforme). Orgatik ala nola zauri baten sendatzeko guzis, lenik bear baita idiki llaga, gero atra apostema ta ondorean paratu enplastroa, ala sendatzeko bekatuetaik, bear da lenik idiki llaga, au da, kontrizioaren medios partitu biotza; gero atra apostema, au da, deklaratzea bere kulpa; ta ondorean paratu enplastroa, au da, penitenziain señalatzea, satisfactio cataplasma apponit; da San Bernardo dulzearen konparanza. (Eta orai Trentoko Konzilioak dio: dudarik gabe satisfazitzeko ematen diren pena gebek apartazeunte arima bekatuetaik ta erretirazen edo kontenizeunte freno bateki bekala, ta egiten gaitute dilijente ta kuidadosoago alzinako; erremediazen ere tuste bekatuen errelikia gelditzen direnak, baitare doazi edekis habitu ta kostunbre gaisto egiten direnak bekatu egines. Eta ontas landara esta medio seguroagorik apartazeko guregandik Jangoikoaren justiziaren kastigo meatxazentigunak, nola segido ta sinki egitea geurek penitenziasko obrak; eta guziain gañetik gisaontan padezizen dugulaik geuren bekatuengatik konformatzen gara Kristoreki, zeiñek gure bekatuengatik padezitu baizue, ta ortaik atrako dugu arha edo prenda seguro bat glorian akonpañatuko dugula, baldin partizipatzen badugu penan mundu ontan (Ibid.)).

        4. Baña konfesioain balioaindako penitentearen aldetik preziso ta aski dena da gogo ta intenzioa kunplitzeko eman dakion penitenzia. Gogo ta intenzio gau sines erman bazue konfesiora, konfesioa izan ze ona, ta barkatu zire artan konfesaturikako bekatuak, naiz gero ezpadu ere kunplizen penitenzia; eta orgatik esta izain nezesidaderik berrizeko konfesio gura, nola zuen, diot, konfesatzean intenzio ta gogo sina kunplitzeko; solamente ez kunplitzea gero izain da bekatu berri bat berze konfesio batean akusatu bear dena, segun nola den penitenzia. Andia izanik penitenzia edo notablea, ez kunplitzea izain da mortale; eta berze gisas ere obligaturik barin bazego penitenzian manatu dioten gartara, orduan ez kunplitzea izain da doble bekatu bere lenbiziko obligazio zuen garren kontra ta obedienzia konfesioan paratuzaionaren kontra; baña, erran bekala, konfesio pasatua orgatik esta gaistatzen, balioso gelditzen da, naiz inperfekto zerbait alde gontaik; ala nola besoa falta duen gizon bat gizon da, ezpadu falta ia, baña gizon inperfekzione garreki; ala konfesioain esenzia edo izateaindako aski da berze zirkunstanzieki penitenziain kunplitzeko gogoa; baña ezpada kunplizen gero, falta zaio bere parte integrale deizeuntena teologoek, au da, falta zaio perfekzionea; baña orgatik balioso da konfesioa.

        5. Bitz, bada, intenzio ta gogo kunplitzeko edozein penitenzia eman dakion, ezperen esta balioso izain konfesioa; baña ez solamente gogo ta intenziogoi izan bear da, baitare errealki kunpli parazen dena, eta ia ere bai nai duenak pagatu ongi Jangoikoaren justiziai, ta estuenak nai izan tormentatua gero purgatorioko suan, ezi erregularki estire aski konfesoreek ematentusten penitenziak pagatzeko zor guzia, errain dugun bekala berze egun bates; solamente ikusirik oraiko kristioen epeltasuna, ematen dire ain lebeak penitenziak, beldurrak erretira daizen konfesiotik ta gal daitzen sekulakos orgatik, naiago duelaik Elizak konfesa daitzen ta salbatu, naiz penitenzia laburreki geldituko bazaiote ere anitz purgatzeko emen edo purgatorioan. Baña obeda purgatu emen artus geuren eskus penitenziak pagazeko zor duguna Jangoikoaren justiziai. Sartu ze Antioko deizen zen bat monasterio batean, ta lenbiziko gauean aparezitu zizaizkio bi personaje, zeiñek bi libru andi paraturik mai baten gañean deitu zute ta erran ziote: Ikusazu zure zorra noraño ellegazen den, egun libra urretaraño. Desaparezitu ze bisionea ta monjeak atonito etzue berzerik errepetizen baizik bere buruari: Antioko, zor andia dugu. Pensamentu goneki enferborizatu ze ainberze, ezi guzia ze penitenzia, erretiroa, trabajatzea, sufrizea, orazioa, ta en fin, guzien exenplua. Irur urteen buruan berriz agertu zizaizkio kontadore gaiek, ta erran ziote: Anitz uste duzu pagatu duzula zorduzunetik? Bada, solamente amar libra deskitatu dire, falta zaizkizu lauretan ogei ta amar. Orduan berriro asi ze bilazen okasio padetzizeko, ta egintze ero aintzu. Berla ia arren gain zire burlak, desprezioak, golpeak, ta trabaju gogorrenak asto bati bekala, ta bera beti ixil; solamente erraten zio bere buruai: Antioko, oroi zaite zor duzunas. Amirur urte ala pasaturik, ia agertu zire berriz kontadore gaiek zekarratela borraturik kontua. Bai ditxosoa ura, baña zenbat kostatu zizaio: Amasei urte alako bizimoduan (Parra de poenit. pl.23). Oroi gaizen zor diogunas Jangoikoari gure bekatuengatik, ta naiz borraturik kulpak konfesioan, ezkaitzela deskuida pagatzeas aien pena gelditu garena zor; galduaskeros inozenzia esta berze erremediorik baizik egin penitenzia. Facite fructus dignos poenitentiae. Eta kuidado ez añaditzeas kulpa berriak! Inzkigun fede etc.