Serm. 81:
De vitandis excusationes.
ann. 1781

Non declines cor meum in verba malitiae
ad excusandas excusationes in peccatis. Psalm. 140.

        1. Jauna, erraten zio Dabidek Jangoikoari, para bezo nere agoari goardia bat, ta zirkunstanziasko atari bat nere ezpaiñei. Pone Domine custodiam ori meo, et ostium circunstantiae labiis meis. Nork estu erreparatzen eskatzegonen propriedadean ta moduan? Goardia agoaindako ta zirkunstanziasko ataria ezpañendako. Zer nai ote du erran zirkunstanziasko atari gontaz? Badakigu atari edozein dela erxteko ta idikitzeko; baña eskatzea zirkunstanziasko ataria ezpañendako iduri zaida dela eskatzea grazia idikizeko ezpañak ta minzazeko zirkunstanzien gisa, konbeni delaik bai, ta konbeniestelaik ez. Konfesioa iten da agoas salbazeko, ore autém confesio fit ad salutem, eta ala ezpañen ataria idiki bear da konfesioan. Baña zirkunstanziareki idiki bear da, errateko geuren kulpak; ertxi bear da ez defendatzeko gaizki eginak; idiki bear da, akusatzeko geuren buruok; ertxi bear da, ez exkusazeko bekatuak. Dabid berak explikatzen du errateareki klaroago an berean petizio bera: Non declines cor meum in verba malitiae, ad excusandas excusationes in peccatis. Ezdezala Jauna, permiti makur daien nere biotza itz maliziaskoetara exkusatzeko exkusak bekatuetan. Berze difikultade bat agertzen da itz gebetan, zerengatik estio libra dezala exkusazetik bekatuak, baizik exkusak bekatuetan. Baña guzia eldu da batera, solamente añadizen du zerbait; zerengatik lenik biotz humanoai gertazen zaio exkusatzea bekatuak, ta berla exkusatzea exkusa gaistoak, ta ala montiazen du exkusa exkusain gaiñetik, desuerte ezi konfesio zenbaitenak estirudi konfesio, baizik exkusa montio bat estorbatzeko konfesioain fruituak. Ongi dio, bada, profeta errealak, digula Jangoikoak goardia bat agoaindako, ta zirkunstanziasko atari bat ezpañendako, ta ez dezola utzi biotza makur daien exkusazera kulpak ta kulpen exkusak.

        2. Explikaturik ia idiki bear dugula agoa konfesatzeko geuren kulpak, ta ertxi bear dugula ez gastazeko an denbora itz superfluoetan, orai bear dugu erakutsi estela exkusatu bear edo diskulpatu bear konfesazen dugun kulpa. Esta konfesioaindako proprioago den gauzarik nola akusatzea bat bere kulpes; edo obeki errateko, esta berzerik konfesatzea baizik akusatzea bere bekatues, ta por konsigiente txoil-inproprio da exkusatzea konfesioan. Bekatua bezain zar da exkusatzea bekatuas, ta bekatuareki urbil sortu ze exkusatzea. Adan ta Eba gure lenbiziko aita ta amatik izan zue prinzipio. Egin zue bekatu Ebak janes fruita debekatu ziona Jangoikoak ta desobeditus Jangoikoaren manua; ta berla karguturik bere desobedienzias, konfesazen du baña exkusatus ala: Serpienteak engañatu nau ta jan dut. Egin zue Adanek ere bekatu janes fruita bera bere emastearen ordes, ta kargutu ondoan bere desobedienzias, konfesazen du, baña exkusatus arrek ere, ziola: Orrek emanikako emasteak eskindu dida ta jan dut. Ikusteunzie zein goizik sortu den exkusatzea? Andik onat segizen digu alakoen hume garenei exkusatzearen kondizio gau, ta dugun bekala inklinazio naturala bekatu egiteko, dugu alaber exkusatzeko; baña konfesioan autxi bear da naturalegaisto gau, ta an ez exkusatu, baizik akusatu bear gara intugun gaizkies. Estaien, ordea, gaizki entenda emain duten doktrina asunto gontan, nai dut asentatu zimendutako erregla bat, zeintaik ezaundaien noiz den mortale exkusatzea ta noiz ez. Bekatu lebeetan exkusatzea bat, (nola duen berze alde zerbait, zeintas akusa ta damuzen den ongi) beñere esta izain mortale, zerengatik ala nola benialeak edo lebeak ezpaitugu obligaziorik konfesazeko, baizik nai badu konfesatu, nai ezpadugu, ez, gisa berean estu peligrorik konfesioak aiek exkusatuagatik, nola den zertas akusatu ta damutu sinki berze alde. Baña mortale edozeintan exkusazen bada bat alako maneran, ezi iduriarasten baitio konfesoreai estela bekatu edo estela mortale, ia orduan da bekatu grabe, ta konfesioa gaistoa, zerengatik adiarazi bear da dena den bekala; b.g. In du batek desonestidade bat bere kulpas, konfesatzen du, baña berla exkusatzen da errateareki in ziotela bortxa, ezin erremediatu zukela niolateko maneran, ia iduriarasten dio estuela kulparik; ta da oroat, nola ezpalu konfesatu desonestidade gura, ta aun gaistoago, zerengatik dakielaik kulpante dela artan, errateareki gezurgoi ezi in ziotela bortxa ta ezin erremediatu zukela, ia ontan dio estela kulpante, estuela bekaturik, ta por konsigiente konfesioa da gaistoa. Baña ezpada bat exkusatzen alako maneran, ezpaitu iduriarasten mortalea dela beniale, edo agitzes gutiago den baño; ia orduan izanik ere zerbait falta konfesatzemo du gortan, esta izain mortale; ta konfesioa inperfekzione gorreki izan daike ona bere substanzian; baña beti da peligro. Konfesa ongi dena den bekala, batere añaditu, batere kendu, batere gutitu ta batere exkusatu gabe.

        3. Baña, ala nola sangria batean, ezpada aski idikitzen zaña lanzetas, odol mea solamente atrazen baita, ez humore lodia ta gaistoa, ala Espiritu Sanduak diones, delaik justoaren agoa bizitzaren zaña, vena vitae os justi, ezpada aski idikitzen explikazeko bekatuen gaistotasuna, bizitza eman bearrean emain du eriotzea; eta zenbatetan explikatu faltas eta exkusatu sobras atrazen dire bekatuak ain meaturik ta ain txikiturik exkusas, defensas ta diskulpas, ezi estalian, barnean, geldizen da malizia, entendatu gabe konfesoreak? Batzuen konfesioak, dio San Pedro Damianok, estire baizik konfusioak; berze batzuen konfesioak estire baizik ofensioak; ta berze batzuen konfesioak estire baizik defensioak. Dirudi jokazen dela itzeki sandua, ta estu baizik erraten izen proprioeki gauza bakotxa. Asi gaizen explikazen. Batzuen konfesioak dire konfusioak, zerengatik ainberze enredo, ingura mingura ta maña ta marañaeki erratentuste bekatuak, ezdezazkitengatik entenda, ez dezazkiten ertxi ta obliga beardenartara, ezi iteunte koropillo gordiano gura bekala, non ezpaitire ageri kaboak, ezpaitaki nondik eutxi konfesoreak; ia dirudi bai, ia ez, ia anitz, ia deus, ta guzia da konfusio ta iluntasun bat linboan bekala. Kalamar deizen den arrai bates erraten da, txoil neke dela arrapatzea zerengatik botazerakoan amua arranzariak, botazen emen du arrek agotik tinta bat ain beltza, ezi turbiazen ta ilunzen omen du ur guzia, ta ala eskapazen omen da. Ala eskapatzen ez, bai erorzen dire kondenazioan konzienzia falsuain bidetik dabiltzanak okultatu naiak agertu bear dena klaro. Ai bezate klaro, ontaik estaike eskapa edozein bekatari; edo dago zierto in duela, edo dago zierto ezetz, edo dago dudan? Zierto barin badago, konfesa bez den guzia ta den bekala; barin badago dudan, erran bez zertan duen duda, nola duen; ta zierto barin badago ezetz, esta deus zer erran.

        4. Berze batzuen konfesioak dire ofensioak, zerengatik ofendizeunte proximo laguna konfesatzean berean. Estuste konfesatzen beren bekatuak, baizik berzerenak; botatus kulpa berzeain jenioari, berzeain tentazio ta okasio emateari; eta zenbat obeki lizake itsustea bere burua, akusatzea bere jenioa ta ruintasuna, ta erratea bere kulpa proprioak, utzirik berzerenak konfesadezkitela berek. Konfesioan ere murmuratzen! Estute, estute damu anitz bere kulpes; estute, estute konfusio anitz beren gaisto izateas, ainberze kaso iteuntelaik berzerenes. Saulek desobeditu zue Jangoikoa ez destruitus Amaleziten gauza guziak manatu bekala; ta kargu iterakoan, dio ezi puebloak gelditutuela haziendarik obrenak, puebloa zela kausa, ainberze porfiatu ziotela. Pepercit populus melioribus ovibus. Zein al kontrario Dabidek konfesatzen duen bere kulpa: Ni naiz, zio, ni naiz bekatu in dudana, ni gaizki portatu naitzena. Ego sum qui peccavi, ego qui malum feci. Zer da ajol emanagatik zerbait okasio, motibo edo tentazio? Orgatik gaizki iten bauzu, esta izain zurea kulpa? Zenbatek okasio ta tentazio iagoreki estute falta zen zuk bekala? Zertako duzu juzioa ta birtutea? Edo zer pazienzia, edo kastidadea, edo kristiotasuna da zurea, solamente okasio ta tentazioik estelaik? Edozein da soldado baliente, peligrorik estelaik. Peligroan da noiz monstrazen baita balentia kristioa. Konfesa zazu humilki zeure falta, zeure miseria, zeure birtute gabea, ta utzazu geldi ta ixilik berzeain jenioa, akzionea edo okasioa; berak bear du ori konfesatu, ta ez zuk. Bakotxak bereak. Zer idurizaizie, dela konfesioan or munduko pleitu ta diskordietan bekala, zeiñek baño zeñek ia garbitu bere burua, ta botatu, ta ponderatu berzeen falta? Beñere esta ala bear, baña gutiago konfesioan, nora baikoaz akusatzera geuren buruok, ematera geure kontra, agertzera geuren erruintasunak, barkadezazkigungatik Jangoikoak, zeiñek ia piedade digu, zenbatenas ia humillazen garen.

        5. En fin, berze bazuen konfesioak dire defensioak, zerengatik ezpaitute deus iten baizik defendatu beren buruak ta beren bekatuak. Egin nue au, baña, Jauna, bakeagatik. Galdu dut pazienzia, intut maldizioak, baña preziso da, Jauna, estute beldurrik berzela, ta estaike errekaba. Konsient izanaiz ladronkerian, baña nik obligazio personai eznezoke falta; berze batzues diote, obligaturik nezesidadeak, ta enplegazeko ongi. Orditu naiz, baña zer nai du, Jauna? Nai batek indar zerbait. Zer modu da au konfesatzeko? Bekatua bear da aborrezitu, bear da detestatu, bear da madarikatu, ez defendatu; defendatzea gaizki egina gaistoago da egitea bera baño, zerengatik defendatzeareki ia frinkatzen da, ta erxten zaio bidea barkazioai. Gal dezogun San Agustini, zer iduri zaion defendazeas bekatuak. Bada, dio sanduak, bada gaistakeria bat zein iten duenai esta posible izan dezan Jangoikoak miserikordia, est quaedam iniquitas, quam qui operatur non potes fieri, ut misereatur ei Deus. Galdeiteunze zer gaistakeria den ori? Da defendatzea bere bekatuak, ipsa est defensio peccatorum: (In psalm. 58). Baiki estelaik berze modurik erdexteko miserikordia, baizik ezauntzea ta konfesatzea geuren kulpa, erxten dugu miserikordiain ataria defendatus gaizki egina. Bere bekatua aumentazen edo andizeunte nautelaik ukatu, edo defendatu, dio San Anbrosiok, peccatum suum ingravant, dúm negare cupiunt aut defendere (Apol. 1. de David). Bekatu in duzu, dio berriz San Agustinek, zertako defendatzen zara itzes? (Ib). Medikuagana etorri zara, ta diozu sano zaudela; bada, estizu emanen erremedioak, beti geldituko zara eri. Konfesa zaite eri, sendatzekos.

        6. Konfesa gaitzen alako maneran, nola bear baita konfesatu Jangoikoari guzia dakienari, ta ala pensa ezkarela gizon bateki konfesatzen, baizik Jangoikoareki, ta gezur iten badiogu konfesoreai, estiogula gezur iten gizonai, baizik Jangoikoai, zein errepresentazen baitu konfesoreak. Non es mentitus hominibus sed Deo. Bada, gure bekatu guziak patente barin badaude Jangoikoaren begietan, ezpagaizke okulta, zertako da ainberze exkusa, ainberze diskulpa, ainberze defensa ta maraña? Zertako bilatu itzak disimulazeko edo txikitzeko bekatuak, berdin estire disimulatuko ta txikituko Jangoikoaren alzineko, baizik solamente manifestatus geurek dakiena ia gure Jaun soberanoak. Kontazen da santa Lutgardaren bizian gizon batek egin zuela bekatu bat txoil sekretoa ta alkaizungarria. Difikultoso iduri zekio konfesatzea klaro, ta zebila kongojaturik diskurritzen nola libratu ta zer gisas konfesatu. Pensamentu gebetan zegolaik ellegatu ze peregrino iduri bat arren etxera, ta eskaturik ostatu ta eman, sartu ta egon ondoan an zerbait denboras, erran zio peregrinoak: Estida eginen mertxede bat? Ala Jangoikoak libra dezala geien aflijitzenduenetik. Zer mertxede? erran zio berzeak: Jauna, nai badida garbitu buruau. Gogotik inen diot, erran zue; ta ekarririk palangana, ta kurturik burua garbitzeko, erreparatu zio etxekoak buruan begi bat guzis argia. Turditurik detenitu ze ta erran zio: Zer gizon da ori? Ezi nik estut ikusi sekula gizonik begia duenik buruan. Orduan peregrinoak erran zio: Ori da begia, zeiñeki ikusten baizaitut uste duzulaik etzaitutela ikusten, zeren inklinaturik daukaten burua; ta orreki ikusi zinduzada in zinduelaik bekatu gura ain sekretoan; eta ikusi barin baut, zertako orai nauzu disimulatu? Erran au ta desaparezitu ze, ta utzi zue arriturik bezain erresolbiturik konfesatzera klaroki zena zen bekala. Estu ain bat inportazen jakin dezan gizon batek gure kulpa; kuidado eman bear digu Jangoikoaren begiak sekula lokartzenestenak ta ikustentuenak zoko sekretoenak, biotzeko estalkume barrenak ta gauzarik altxatuenak. Dakien bekala nola den, ala konfesa zogun erdexteko barkamentua, ta berladanik inzkigun fede, esperanza ta karidadearen aktak. Nik etc.