Avenduarén 2^an
purgatorioco arimen memoria

        1. (Kredoaren itz lenbizikoa Jangoiko Aita guzis poderoso, zeruaren ta lurraren kriadore, azken itza bizitza sekulakoa, adiarazteko, ezi Jaun andiak kriatutuenak gauza guziak, guzien Jaun ta Jabeak inen duela justizia zerbitzatzen dutenei ta ofenditzen dutenei, ta daukala erreserbaturik aiendako premio eternoa ta ebendako pena eternoa. Pena eternora direnak deitzen dire kondenatuak. Premio eternoa logratzen dutenak deitzen dire sanduak, bienabenturatuak, zori onekoak. Orgatik laur dire gizonaren azkenekoak edo nobisimo deituak: Eriotzea, juizioa, infernua ta gloria. Eriotzea da gorputzetik arima berextea, noiz gorputza gelditzen den ilik sentidorik gabe erresurrekzioko eguneraño, orgatik baitio Kredoan aragiaren erresurrekzioa, zeren aragia edo gorputza baita iltzen dena proprioki, ta gero erresuzitatzen dena edo berriro bizten, itzultzeareki arima, zein ezpaita iltzen proprioki beñere. Juizioa deitzen da kontu artzea bizimodu pasatuas ta sentenzia ematea Jangoikoak. Bietas dio San Pablok: Statutum est etc., dagola dekretaturik gizonen iltzea bein ta orren atzetik juizioa. Infernua deitzen da lurraren barren barrenean ta zerutik urrunenean Jangoikoak fabrikaturik daukan presondegi edo kalabozo ilun lotsagarri gura, non penaraztentuen berak kondenatuak su eta tormentu errueki deabruen eskus, zein baitire bere justiziako ministroak eta berdugoak. Gloria deitzen da proprioki bizitza sekulako ditxoso gura gozatzen dutena Jangoikoaren eskojituek eginik errege ta erregina koronatuak beraren ta aingiru onen konpañian zeruen zeru goren gorenean, deitzen baita enpireo, ta Jangoikoaren korte ta palazio, ta paraiso erreala. Laurebetas oroi gaitzela, dio Espiritu Sanduak, ta eztugula sekulan ere bekaturik eginen. Memorare novissima tua etc. Bizi emengoa labur; eriotzea segur; kontuak ertxi; sentenzia segi; gloria edo infernua beti; beti ebek memorian iduki.

        2. Orai, bada, Jesu Kristok zeruetara iganik idikias geros ango atariak, ustu ze Abrahanen senoa deitzen zena ta paraisoa, non len zeuden erreserbaturik patriarka, profeta ta berze arima sandak, nora Kristo il ondoan jautsi zen, an zeuden arima sanden atratzera; gerostik onat, (aur bataiatu gabe ta berze bekaturik gabe doazines landara, zein baitoaz aurren linbora) gañarakoak irur estado gisatan atratzen dire emendik: Batzuk bekatu mortalean Jangoikoaren odioan, iran ta desgrazian, alakoak doaz infernura sekulako galduak; berze batzuk doaz Jangoikoaren grazian garbi eder onetsiak guzis, alakoak doaz gloriara zuzenean; berze batzuk ez ain gaizki nola aiek ta ez ain ongi nola ebek, baizik ere grazian bai, baña dutela kulpa leberen bat, edo berze barkatu bearra, edo barkatuen pena ta satisfakzio zerbait pagatu bearra, ezi bekatu guzietan dire bi gaitz, kulpa eta pena. Kulpa barkatzen da penitenziako sakramentuas, pena ere bai, baña ez guzia beti; ta pagatu bearko satisfakziosko obraeki, penitenzia, orazio, limosna, obra on, trabaju, pazienzia, induljenzia ta alakoeki. Orai, bada, badagoke grazian bat, naiz izanik zerbait kulpa lebe, naiz zor zerbait pena; baña nola baitakigu egi eta fedez, glorian sartu eztaikela pagatu gabe azken marabidiraño, ta garbitu gabe motarik den txipiena ere, orgatik da preziso sinestea, zerura baño len alakoak purgatzentuela Jangoikoak berze munduan. Eta langoi ta lekugoi deitzen da purgatorio, ta ortan detenitzen diren arimak purgatorioko arimak, Jangoikoaren grazian sandak, salbazioko karreran, zerurako bidean ta gloriara joateko seguraturik daudenak. Eta naiz bitarteo dauden neke-penatan, dire Jangoikoaren eskojitu maiteak, sanduen lekukide ta lagun izain direnak; orgatik sanduen festibidadearen atzetik Elizak urbilen egunean iten du memoria purgatorioko arimen, ta bialtzen sufrajio, gloriaratzeko len baño len, ta bitarteo alibiatzeko pena gaietan. San Odilon monje kluniazenseen abadeak, diote, paratu zuela arimen funzionegoi bere errelijionean, ta bereala Eliza guzian Aita Sanduak milla ta zenbait urtetan; baña berreun urte lenago Malario Fortunatok paratzen du sanduen ofizioaren atzetik arimena, baita señale iten zela ia orduko ere. Arimen memoria egitea mezan ia kristiandadearen prinzipiotik usatua da apostoluen tradizios; eta kristiandadea paratubaño len ta len egiten zela orazio ilengatik, klaro dio eskritura sagratuan. Famatua da nola Judas Makabeoak biali zuen Jerusalena amabi milla zillarezko dratxma, ofratzeko sakrifizio ilengatik. (Libro 2. Machab.12.), eta akabatzen du itzebeki: Beras gauza sandua ta protxugarria da orazio egitea ilengatik, libre laza daitzen bekatuetaik.

        3. Bi egia fedesko tugu emen; bat, badela purgatorio ta purgatzen direla arimak glorian sartzeko; berzea, arima gaiei balio diotela bizien sufrajioak, libratzeko ta alibiatzeko. Progatzen da ori klaro Eliza Ama Sandak duen kostunbre usatuareki enkomendatzeas ilak apostoluen denboratik onaraño; baitare eskritura sagratuko testimonioeki aita sanduek explikatzentuten gisan. San Pablok diona korintotarrei lenbiziko kartaren irugarren kapituluan: Zimendua dela Kristo Jesus edo beraren fedea. Beira dezala bakotxak nola obratzen duen zimendu gonen gañetik; baldin agotz, belar, lasto paratzen badu, ori erraustu suan ta bera salbo atrako dela, baña pasatus suan. San Agustinek explikatzen du bekatu benialees pagatzen ta purgatzen direnes purgatorioan. (H.16 de s.s.41 de sanctis). Alaber, diolarik Jesu Kristok, Espiritu Sanduaren kontra erraten duenai blasfemia etzaiola barkatuko ez mundu gontan ta ez berzean, atratzeunte San Gregoriok, San Agustinek ta berze doktoreek, badirela zenbait bekatu barkatzen direnak berze munduan. Zein dire ebek? Benialeak, zeñengatik ezten arima kondenatzen, bai purgatzen purgatorioan. Eta kulpak purgatzen badire, zenbat obeki pena zor direnak pagatus ango suan faltatu zena emen? Egia gau deklaratu ta konfirmatu dute anitz Konzilio Probinzialeek Afrikan, Españan, Alemanian, Franzian, Italian; baitare jeneraleek, Lateranenseak, Florenziakoak ta azkenik Trentokoak. Eliza guziaren usanzas fede ematen dute San Dionisio Areopajitak, San Juan Krisostomok, San Agustinek ta berze sanduek orazio, sakrifizio ta sufrajio iten zuztenek, ta eskatzen zuztenek berendako. San Agustinen ama Santa Monikak iltzerakoan enkargatzen zue in zezatela memoria beras aldarean. Anitz dire historia kontatzen direnak purgatoriotik aparezitues eskatzera sufrajio; eta naiz zenbait diren kontu banoak ta engañuak, baña franko dire sinestatzeko egiaskoak, nola kontatzentuenak San Gregoriok, San Pedro Damianok, San Bernardok, Santo Tomasek, Suriok, Santa Teresak, Santa Brijidak etc. etc.

        4. Asentaturik egi eta fedetako badela purgatorio, erragun non den ta nolako penak tuen. Klaro da Jangoiko guzis poderosoak nonnai dezakela purgarazi arima, baña leku ordinario komuna da lur-barnean infernuaren saiets batean, non pasaraztentioten bi pena-jenero zor dutenaren ariora. Lenbiziko pena da pribaturik idukitzea, ta debekaturik ikustetik Jangoikoaren aurpegia, deitzen baita dañuaren pena, baita agitz penaraztentuena ezauntzeareki ia emen baño klaroago, zein on den Jangoikoaren ona, ta beraren gozatzea, ta beren kulpas debekatzen zaiotela; ala nola neska aldiritar bat destinatua izateko errege andi eder baten esposa ta erregina, arren palaziora joan bearrean baleukate deteniturik kalabozoan bere faltaz. Berze pena-mota da sentidoaren pena, sentiarazten diotena suaren ta berze tormentuen erruareki, zein, sanduek diotenez, da erruago eta sentigarri penosoago, ezi munduko pena ta martirio guziak, ala diote San Gregorio andiak, San Agustinek, Beda benerableak, San Anselmok ta San Bernardok. Eta Santo Tomas doktore aingiruak añaditzen du, purgatorioko penak direla erruago ezi martir guzienak, baitare ia ezi Kristo berak bere pasio doloreskoan pasatu zituenak, zeren ezi ango su gura da infernuko su-jenero berbera. Orgatik San Agustinek prediku batean dio ala: erranen du agian norbaitek, guti zaida detenitzeas ni purgatorioan, nola ellega naien zerura. Niork, ene anaia maiteak, niork ere ezdezala ori erran, zergatik purgatorioko su gura erruago da ezi pena guziak munduan ikusi, senti edo pensa daizkenak; eta nola dagon eskribiturik juizioko egunas, egun bat milla urte idurituko dela. Eta nork daki, su gartan pasatuko duen denbora izanen den egunen, edo ilabeteen, edo urteen denbora? Orai eztuenak iduki nai eri bat sollik ere suan, nola eztu beldur izateas tormentatua su bizi lotsagarri gartaz, naiz dela denbora gutiz? Orgatik bakotxak bere indar guzieki kuida bez libratzea mortaleetaik ta deskitatzea benialeak obra oneki, eztadien geldi deus konsumitu bear denik sugarreki. Guziok dire sandu juizioso garren itzak. Onen konforme kontatzen da, ezi heri on bati nekatu zenari egonez anitz denboraz oñazeeki goatzean, bere aingiruak Jangoikoaren ordez eman ziola autara, zein nai zuen, edo ala heri egon oraño urte batez, igateko gero berla zerura, edo berladanik joan purgatoriora irur eguntako. Arrek autatu zuela au; eta eramanik espirituan arara, ia iduri zekiola ordu adiña urte etc. Orai emen dudatzen da, ia purgatorioan ere diren tormentatuak demonioen eskus. Doktore batzuek diote baietz, berze batzuek ezetz. Zierto dena da arimen atratzea purgatoriotik, eta aiei emendik sufragatzea, sentitzen dutela demonioek, ta estorbatzeko iteuntela inala.

        5. Zierto ere da egi eta fedez daizkela pena gaiek alibiatu zerukoen ta lurrekoen medios. Fundatzenda egia gau Kredoaren artikulo gartan, Eliza Sanda Katolikoa ta sanduen komunioa, au da, Elizan, zein baita kristio fiel guzien kongregazioa ta familia, zeñen burua den Jesu Kristo, kristio fiel guziak direla partizipante elkarren obra onetan. Kristoren erreinu deitzen den Eliza edo familia gontaik eztire apartatzen ez zerukoak ere ta ez purgatoriokoak ere; sollik infernukoak daude apartaturik betikos. Purgatoriokoek, bada, senti dute aldartez alibio zerbait; lenik egoteaz seguro daudela Jangoikoaren grazian, ta ez dezaketela galdu, eta pena gaiek akabatuko direla, eta ellegatuko direla gloria eternora goiz edo berant. Eta ala, naiz penak diren erruak, pasatzentute pazienzia ta konformidade andiareki. Gero beren bisitak iten omentiote aingiruek, beren guardiakoek espezialki. Gero faboratzentute sanduek, prinzipalki Maria Santisimak. Ortas landara mundutik Eliza Ama Sandak laguntzen diote orazios, sakrifizios, sufrajios. Sufrajiorik andien ta preziosoena da mezako sakrifizioan ofratzen den axuri dibino gura, zein paratu zelaik guzien fiadore ta pagadore, eta pagatu zuelarik abasto pasio ta eriotzeareki gurutzean, aldareko mai gartan presentatzentu bere burua, bere llagak, penak, gorputza, odola, ta merejimentuak guregatik; eta nola purgatoriokoak baitaude ongi disponiturik, gozatzen dute pagamenta an ofratzen dena, beren ariora. Emen errain du agudoren batek, mezan ofratzen den axuriak balio duelarik infinito, nola eztire meza bateki libratzen arima guziak, zeñengatik ofratzen den? Zeren Jangoikoaren justiziak admititzen duen satisfakzio gartaik onenberze bakotxaren bere neurri txustoan, ez balio duen diña berebaitan. Baña guziek baño balio diote ia arrek sollik, zeren baita ofrenda kuadrableena Jangoikoari. Orgatik sartu da Elizan kostunbrea, juntatzeko fielek ofrenda dibino garreki beren ofrajeak; eta da guzis antiguasko debozio usatua (Tobias)

        6. Berze sufrajio balio diotenak aiei aplikatus dire balio diotenak bakotxai obratus, eta tuzu bildurik berso gebetan: Ora, operare, dato, puni te, ferque ferenda. Sacra indulta tibi cura quot possis habenda. 1^a orazioak. 2^a obra onak. 3^a limosnak. 4^a penitenziak. 5^a trabaju sufrituak. 6^a induljenziak. Eta entenda ongi ongi, ezi naiz batek egin ta eman arimendako alako obra onak, dela aplikatus, nola satisfakzioak, dela suplikatus, nola orazioak ta sufrajioak, eztuela orgatik galtzen tratu-gisaontan, baizik irabazten. Entendatzeko obeki da ikastea, gure edozein obra onetan Jangoikoaren graziareki direla irur efekto, fruitu edo probetxu. Lenbizikoa da merejimentua, au da merejitzea ia grazia ta agrado Jangoikoaren begietan, ta segi dan dretxo ia gloriaren. Ontan eztu berze niork ere parterik, baizik iten duenak beretako merejitzendu. Berze efekto edo fruitua da inpetrazioa, au da logratzea arreki berze edozein gauza. Irugarrena da satisfakzioa, auda zorren pagamenta. Bi gebek daizke aplika ta eman arimendako; eta emanaskeros klaro da ori gabe gelditzen dela. Baña zer da gero, barin badu orgatik karidadearen merejimentua, kuadratzea Jangoikoai ia ta ia dretxo gloriara? Eta berze alde esperanza ere ona, arimek zerura joan ondoan itzuliko diotela ordaña ona. Iduri zaida niri sufrajioen egite gau dela ala nola eraikitzea lur onean, edo azaro ona egitea. Barraiatutuen granoak gabe gelditzen da, baña ortako du eraizioaren esperanza. Klaroago: Baleude presondegian erregeren humeak, eztituela utzi nai Aitak atratzera, pagatu arteo zor dutena; ta zierto balitz, andik atra ta bear dutela erreinatu Aitareki, ta ortako ematea nornaiek kuadratzen zaiola erregei ere, ez solamente aiei, lanze gontan ematea batek dezaken guzia ezlitzake galtzeko, baizik irabazteko. Bada, lanze berean gara; errege zerukoaren humeak eta maiteak dire purgatorioko arimak; zierto da andik atra ta izan bear direla errege ta erregina zeruan; zierto ere da ematea aiei ortako dela txoil kuadrable Jangoikoai ere. Zer ai gara? Nola eztiogute eginen eginala sufrajio ta gauza? Beldur gara galtzeas? Ezta pellik. Edo irabazia iduri zaigu guti? Gutiena da batendako eun; eta ori emen munduan; eta esperanza gloria eternoaren, geurok nor bagara. Edozein limosnatan da ori; obeki arimen limosnan.

        7. Arimei iten zaioten limosna-gisa gau alde guzietaik da on. Alde bat, zeren baitire agitz pobre nezesidade extremoan daudenak, ezin irabazi deus, ezin adiarazi ere guri beren lastimak. Berze alde dire pobre onak eta sanduak, ezi asko sandu kanonizatu direnak elizan, pasatu dire purgatorioko suas, nola San Seberino, nola San Paskasio, zeñen dalmatikak sendatzen emen heriak, ta bera an purgatzen suan, nola berze asko. Berze alde dire pobreak sarri abratstuko direnak bete betea, nai adiña. Orai berean andik ere badakite ongi egiten beren ongiegilleei, bentzait bai Jangoikoak aien partez. Eta zerura doazelaik, zer eztute eginen? non da fedea? Edo sinesten badugu au, non da karidadea? Edo non da kodizia? Ezi abrats andi poderosoeri eman naia kodizia dirudi; eta aiek ezpadire, izanen dire abrats andi poderoso Jangoikoareki. Berze alde agian asko an, zeñei dioguten obligazio, edo zeren gure buratso, aide, maestru edo kargudun izan diren, edo gure karguko izanak, zeñeki faltatu dugun, edo gure adiskideak, ezaunak edo kideak, agian gure faltaz daudenak an. Berze alde bide dire asko atzenduak an, eztutenak nior enkomendatzentuenik. Berze alde nezesidade gura delarik extremoa, ta iten zaioten limosna ain ona ta protxugarria, guziek dute posibilidade egiteko, nior eztaike exkusa ezizanes, ezi ezta bear bolsa andirik, baizik biotz prestu beratxa, sokorritzeko arla edo orla. Sokorritzentuenak orai emendik dezake espera ilen dela ongi, atrako dela ongi juizioan ta admitituko dutela glorian, zeren an izanen baitu anitz bere fabore. Kontra berriz eztuena ajolarik aietas, bera ere utziko dute atzendurik. Eta zer izanen da eztuenas nork anparatu bearren bearrenean? Atra bear da emendik prinzipalki bizitzea Jangoikoaren beldur onareki, ezi kulpa lebeak ala kastigatzen baditu, nola inen du grabees justizia? Miseremini mei, miseremini mei, saltem vos etc.