Serm. 16.
De felicitate infelicitate
et periculo consequendi etc.
1778

Si justus vix salvabitur impius
et peccator ubi parebunt? (Petr. 4).

        1. Erran ondoan kriatua dela gizona gozazeko Jangoikoa glorian, kondizioreki zerbitzazen badu munduan, ta ontako duen libertadea, denbora ta modua, orai ia urbilago ellegaturik aipatu nainuke fin azkengoi lograzen duenaren ditxa ta estuenaren desditxa, ta gure bitarteko peligro duguna, ta por konsigiente beldurtasun ta dilijenzia bear duguna. Asi gaizean. Nolako ditxa da lograzea Jangoikoaren gozaze gau, sekulako salbazio gau? Itz bates, da ditxa solla, berdaderoa ta perfektoa, zerengatik ontara erreduzizen da gizonaren izate guzia. Orgatik au deizen dute teologoek benefizio dibinoen korona. Benefizio da Jangoikoak gu gizon kriazea, kristio egitea, konserbazea, erredimizea ta gañarakoak; baña guzien gain azkena ta andiena da gloria ematea, zerengatik ezpada lograzen gloria, estu balioko gizon ta kristio izanak, konserbatu ta erredimituak, zerengatik malograzen da gizon guzia. Orgatik esta ditxa perfektorik munduan ta estaike ere izan, zerengatik esta au estado konstantea, baizik peregrinazio edo pausua pasazeko estado sekulakora; baña emen daiken gisan ditxa emengo andiena da artarako disposizioa ta prebenzioa, baita bizitzea Jangoikoaren grazian. Ditxatako kontazen dire honrak, gustoak, ondasun ta gauza mundu gontakoak, ta ebek tuena ditxoso; baña engañu andia, zerengatik ditxosoa emen solamente da duena Jangoikoa bereki, dio Dabidek: Beatum dixerunt populum cuie haec sunt, beatus populus cuius Dominus Deus eius. Ta Kristo gure Jaunak orgatik erran zigu, zer inporta zaion bati iragaztea mundu guzia, galzen barin badu arima. Gauza munduko goietan barin balego ditxa, atrebizen naiz erratera etzela gisa ortan izan ditxoso Jesu Kristo, zerengatik dutelaik animaleek kuebak ta egasteek kafiak, Jesu Kristok etzue izan nora erreklinatu bere burua. Ditxosoa ze ta bienabenturatua errealki bere lenbiziko instantetik; beras, segizen da estagola ditxa berdaderoa gauza goietan. Guziak dire ugaldeko urak bekala, baitoazi pasatus atertu gabe, ta ezpadire mudazen ere bizi guzian, benzait faltatu beaute prezisoki biziaren akabanzan. Deus gabe sartugina mundu ontan, deus gabe atra bear dugu. (1 Tim. 5).

        2. Komedia edo errepresentazio edo figura bat bekala da mundu gau, dio San Pablok: Praeterit figura huius mundi. Estaike niores erran ditxosoa perfektoki den, esten, ikusiartaño zertan parazen den. Ikusi duzu komediarik? kontu in zazu goazela biok komedia batera: asten da komedia, atrazen dire komedianteak, bata tisus bestiturik ta koronareki buruan, berzea ministro aintzu, berzea kaballero iduri duela; au arzai baten figuran, ura soldado bekala ta guziak diferenteki nor bere papelain konforme. Ezpadakizu errain duzu: Ura da errege, berzea ministro etc.; baña nik irri inen dut ta errain dizut: Etxezu guti bat ta ikuskouzu. Akabazen da komedia, usten du bakotxak bere trajea; ikusazu orai. Non da aisteko errege, ministroa, kaballeroa ta berzeak? Itxura ze ura ta orai ageri da, zerengatik guziak dire persona komunbazuk. (Ala erran daike mundu ontas, emengo andi, abrats ta gañarako alakoes. Errepresentazeunte emen nork bere papela: Ura, erraten dugu, da poderoso, au abrats, urlia pobre bat, sandia desditxatua, baña engañazen gara. Etxi guti bat, goratuko da teatroa, bulusiko da bakotxa itxura goietaik ta ikusko da orduan nor zer den. Orgatik Augusto Zesarek ilzerakoan erran ziote bere andiei: Zer idurizaizie? Estut ongi errepresentatu enperadoreain papela? Geldizaiste bada a Dios ta zelebra zazie. Akaso berze munduan ere izain da andi, abrats, ditxoso emen dena; akaso izain da pobre, desditxatu emen dena. Ori kausatukoute bakotxain obrek, ezi persones estu kasorik eginen Jangoikoak: Non est acceptio personarum apud Deum; baizik personen birtutes ta akaso andia emen zena izain da an txiki, abratsa pobre, ditxosoa desditxatu).

        3. Berze konparazio bat. Ikusituzu jiganteak? Lenbiziko ikustean errain duzu: Jesus, eben temenarioak! Auda errege moroa, au turkoa. Etzaitela engañatu, zoaz ustentusten lekura ta ikuskouzu nola atrazen den gizon txiki bat bulto andi gartaik; urra zazu ta ikuskouzu dela guzia palo, karton ta pinturasko armatoste bat. Orduan errain duzu: Au ze ura? Au ze ta ez ia errealidadean. Ala diot gizon guzies, estugu berzerik substanzian, baizik gorputza ta arima; arima prinzipala, urbilena gorputza; ingurazeunte bazuen baitan gorputz arima gau ondasunek, honrek, gusto ta konbenienziek; berze bazuen baitan pobreza, eritasun, trabaju ta miseriak; baña ez aiek ta ez ebek estire gizonaren substanzia, baizik zirkunstanziak ta akzidenteak; bulusirik guzietaik solamente geldizen da il ondoan on edo gaisto izana, ta onen ariora izain da ditxa edo desditxa. Noiz arteo nigar in bear du pobreak ta desditxatu deizen dugunak? Barin bada ona, sarri arteo; sarri izain du ditxa inmensoa. Noiz arteo suberbatuko da fortunosoa? Sarri arteo; sarri ikusko da desditxa sekulakoan, barin bada gaistoa. (Fortunoso gaisto direnak mundu ontan iduri zaizkida niri oroat nola susko kasteluak. Egiten dute makina andi bat gora ederki formaturik ta pinturriaturik kanporat, baña barnetik guzia beterik tiros ta polboras; plantazen dute plazain erdian, etxekizen diote su ta errezen da guzia; zatikazen dire figurak ta geldizen da makina solla itsusturik, belzturik ta morroxkaturik guzia. Esta zer subertu fortuna izateas edozein jenerotan mundu gontan, zerengatik gaistazen badu bat bere fortunak, zenbatenas ia fortuna, ia polbora, ia materia da errezeko infernuan alako fortunosoa. Eta zer inportako zaio orduan luzitua ta kanpatua mundu ontan?). Emengo luzimentu guzia ain brebe ta frajila da nola istupa baten garra. Au signifikazeko, koronazen dutelaik Aita Sandua, berze zeremonien ertean errezen dute istupa puska bat kana baten puntan, erraten diotela: Aita Sandua, ala pasazen da munduko gloria. Zer diot ondasunes? Dabidek diona, amets batean bekala gertazen dela. Idurizen zaio bati ametsetan dagola bilzen erreguka ta montonka doblonak; idazarzen da ta deus estu aurkizen. Ala dio Dabidek, ondasunen gizonek pasatu dutela bere mundu ontako loa ta deus gabe aurkitu direla, idikitustelaik begiak joan ondoan berze mundura: Dormierunt somnum suum etc. Zer diot gusto emengoes? Direla engañuskoak. Dabila demonioa salzen mundukoei, ta anitz prezioin kostus gustoain nonbrean, zer? Baso bazuk gañetik esti bañu bateki estaliak ta barnetik pozios beteak, zerengatik azkeneko emengo gustoek dakarrate erioze sekulakoa. Usa daizke ordea honrak, ondasunak ta gustoak bekaturik gabe; zenbait ez, ta daizkenek ere dakarrate peligroa, ala nola sarnain arraskazeak tentazen baitu sobra arraskazera ta azkeneko usten baitu erresumiña. Zerbaitengatik Jesu Kristok ta sanduek bilazenzuste desonrak, pobreza ta trabajuak.

        4. Beras, pobreak ta desditxatu deizen denak du bere baitan salbazeko okasioa bilatu gabe. Beras, disposizio obean dago lograzeko gloria. Beras, ditxosoago da errealki zerengatik emengo ditxa anbatenas ia da, zenbatenas ebeki disponizen duen lograzeko sekulakoa. Entenda zagun, bada, ezi deus estuela balio emen denbora piska bates ongi pasazeak, izatekos gero sekulakos gaizki. Ta por konsigiente, guzietan gerokorat beiratu bear dugula. Estudiante bat familia on batekoa zego legeen estudiazen, esperanzas beterik gogoa, kanpeazeko ta triunfazeko munduan. Deitu zue beregana San Felipe Nerik ta saioa egin ondoan erran zio kariño andiareki: Ditxosoa zu, orai estudiatu ta artukotuzu gradoak; ondorean iragazikouzu anitz estimazio ta ondasun, goratukouzu zure etxea, inen zara abogatu, logratukouzu dignidaderen bat andia; ta nor ellegatuko da orduan zuri minzazera? Ala zegokio erraten bere gogoko gauzak, aldioro asten zela, ditxosoa zu; ta estudianteak aizen zue gustoreki, ustes sines erraten zion. Gogoain konforme aipatu ondoan arren alzinamentu esperazen zituenak, arzen zuela burutik sanduak ta arrimaturik bere bularrera arren aurpegia, erran zitio bearrira ixil ixila bi itzttoebek: Ta gero? Ainberze inprimituzekizkio biotzean estudianteari, ezi etxera joanik etzezazke atzendu errepetizen zuela bere buruareki maiz: Eta gero? Nik orai estudiazen dut honra izateko. Ta gero? Gero arturik gradoak, izain naiz abogatu. Eta gero? Erdetxikout dignidade andi bat, pasazeko bizia honratuki. Ta gero? Ta gero? Pensamentu goneki erresolbitu ze arras zerbitzazera sollik Jangoikoa, asegurazeagatik gerokoa.

        5. Ez, estago gure ditxa emen, bizi labur gontan ongi ta gustora pasazean, baizik sekulako ongi izatean; ta estago desditxa emen gaizki ta desgustora bizitzean, baizik sekulako gaizki izatean. Desditxatua da emen ongi pasaturik sekulako gaizki izan bear duena, ta ditxosoa da emen gaizki pasaturik sekulako ongi izan bear duena. Ta o zenbat alako buelta arrajo iten den emendik atrazean! Boboen danza bekala da emengo bizitza zoroa. Boboen danzan ikus daike ezi bazuetan goiti zegona berzeen gañean, saltoa eginta parazen dela pean, ta pean zegona gañean; ario gontara gertatuko da frankoeki ilzerakoan. Franko orai pobre desetxatuak guzien oinpetan daude ta gañean abrats suberboak; estaizela deskonsolatu sobra pobreak ta ez alegratu sobra abratsak, au da boboen danza; ellegatuko da fina, ta akaso gora zegoena joain da bera ta beiti zegona igain da gora. Nork emain digu onen exenplu bat? Jesu Kristok bere ebanjelioan. Kontazen du San Lukasen 16 kapituloan, zela gizon poderoso bat bestizen zena purpuras ta olandas, ta egunero ederki baskalzen zuena; eta ze, alaber, pobre bat Lazaro deizen zena, zegona etzanik arren atarian beterik llagas, ta etzue berzerik nai, baizik abratsain maietik erorzen ziren desperdizioak; ta etzio niork ematen. Solamente zakurrek etorri ta lamikazen zizkiote llagak. Ah lastima! Nork etzue kontatuko ditxosotako erregalatu abrats gura ta desditxatutako Lazaro? Baña etxi, aizazie orañik Jesu Kristo kontazen. Gertatu ze, dio, ilzea pobrettoa, ta erman zute aingiruek Abrahanen senora; ilze abratsa ere, ta orzi zute demonioek infernuan. Zegolaik tormentuetan beiratu zue gora ta ikusi zue urruti Abraham ta arren senoan Lazaro, ta asi ze oius erraten nigarti: Aita Abraham, lastima bedi, otoi, nitas ta bial bezada Lazaro, zeñek bustirik eria ur guti bates freska dezadan mia, zerengatik errepispilzen nago su gontan. Urtanta bat eskazen du. Esta anitz baña estu lograzen ori ere. Errespondatu zio Abrahanek: Seme, oroi zaite erman zinduzala onak zure bizian ta Lazarok gaizak. Bada, orai au dago konsolazen ta zu errezen, estaike erremedia. Jesu Kristo da kontazen duena, fielak. Beras, banidadeen banidadea da emengo guzia, ezpada zerbitzazea Jangoikoa; guzia dago ontan ta au gabe deus esta guzia. Berze exenplare pare bat. San Franzisko Asiskoa ta Henriko zorzigarrena Inglaterrako errege. San Franziskok etzue deus mundu gontaik baizik Jangoikoa, ta ala erraten zio: Ori da Jauna nere Jangoikoa ta gauza guziak. Henrikok zue anitz ta egiten zue nai zuena mundu ontan, solo etzue Jangoikoa. Ilzen da Henriko ta erraten diote bere lisonjeroei: Omnia perdidimus, guzia galdu dut; ta orai progazen du infernuan. Ilzen da San Franzisko ta errepetizen du: Deus meus et omnia, nere Jangoikoa ta gauza guziak; ta orai progazen du glorian. Klaro dago, bada, ezi deus estela guzia, ezpada lograzen gozazea Jangoikoa glorian, ta onen lograzea dela ondasun, honra ta ditxa guzia.

        6. Ontako kriatuak gara guziok, baña ebidente da ez guziek lograzeuntela, zerengatik ez guziek kunplizeunte obligazio prezisoa, baita zerbitzazea emen Jangoikoa. Zenbat diren lograzeuntenak ta zenbat estutenak, daki sollik Jangoikoak. Beira zagun zenbat gizon ta emasteki jaio den mundura, munduau mundu denas geros, 6977 urte ebetan ainberze baitu fabrikaturik munduonek, ta zenbat jaioko den akabatuartaño. Jesus, au saldo andia! Saldo gau guziau ikusirik ta kontaturik zeuka burus buru Jangoikoak bere eternidadean, zerengatik berak, Jaun supremoak bekala, bere jakinduria ta probidenzia profundo admirableas disponitu zue guzien lista jenerala: Onenberze jaiobeautenak, ebetaik berze bi lista partikularak; onenberze au ta au ta au joain direnak zerura; onenberze joain direnak infernura. Lista bakotxa berak dakien numero fixoan, esta jaioko ia ta ez gutiago, ez salbatuko ia ta ez gutiago; ta esta kondenatuko ia ta ez gutiago bat berere, daudenak baño lista bakotxean. Lista ta numeroain konforme joan dire ta joain dire errezibitus nork bere suertea ta bildus zerurako daudenak zeruan Jangoikoaren grazias ta infernuan arara doazinak beren kulpas, ta azkeneko aurkituko da logratu direla onenberze ta malogratu direla onenberze txusto, txustoa aiek berak Jangoikoain jakindurian zeudenak; au deizen dut lista. Salbatu direnetaik nor edo nor etor dire ematera notizia bere ditxas, ta kondenatu direnetaik ere zenbait kontazera bere desditxa sekulakoa; baña geien komun, espezialki denbora ebetan, geienak edo guziak doaz arzera posesio bere lekuas ixil ixila, diot, guri adiarazi gabe nora doazin; ta franko gutiago ustetugunak bidedoaz zerura ta franko uste estugunak infernura akaso, nork daki? ilzen direnen gorputzak guzien komun gizonek ermatentuste obietara prozesioan; baña ilari aldioro berze prozesio bat iten da berze munduan. Baita ezpada ere orzizen gorputza emen, esta falta nork errezibitu arima an, ta frankotan honratuki emen ermateuntelaik baten gorputza gizonek, terribleki ermateunte arren arima demonioek; ta frankotan, pobreki orzizen den edo orzi gabe geldizen den gorputzaren arima ermateunte gloriosoki aingiruek zerura. (Crysost. hom. 13. in psalm.) salbazen diren ia edo gutiago disputazeunte teologoek ta estute dudazen ia kondenazen direla agitzes, kontaturik jende guziak, hereje, judio, infiel ta kristio guziak, zerengatik ia agitzes dire kristio estirenak direnak baño; ta da fedesko gauza estaikela salba kristio estena. Kristio andietaik da duda, gutiago edo ia kondenazen diren; ta bazuek diote ezi ia, berzebazuek ezi gutiago; ta Jangoikoak solo daki ebidenteki dena ontan ta guri etzaigu inporta jakitea, dakigulaik salbazen direnetaik estela nior salbazen baizik Jangoikoaren grazias ta kondenazen direnetaik estela nior kondenazen baizik bere kulpas. Experienziak lotsazen du entendamentua, zerengatik delarik kondizio prezisoa zerbitzazea Jangoikoa, ikusten da zein gutik zerbitzazen duten. Errebelazio zenbait izan direnek ikarazen dute bat. Aita Sandu geienek triste ematen digute errespuesta. San Pedro apostoluen prinzipeak erraten digu: Justoa apenas salbatuko barin bada, gaistoa ta bekataria zer inen dire? Baña aizagun Jesu Kristo. Galdein zio batek: Guti ote dire salbazen direnak? errespondatu zio Jesu Kristok: prokura zazie sarzea atari ertxitik. Au, dio San Agustinek, dela erratea guti direla salbatuko direnak: Confirmavit Dominus quod audivit. (Serm. 32 de verb. Domini.) San Mateoren zazpigarren kapituloan oroat erran zue: Sar zaiste atari ertxitik, zerengatik andia da ataria ta zabala bidea perdiziora daramana, ta anitz doaz artaik. Ah zein ertxia den ataria ta mearra bidea salbaziora daramana, ta guti dire aurkizeuntenak! En fin, ogeigarren kapituloan erran zue: Multi sunt vocati, pauci vero electi. Anitz dire deituak ta guti eskojituak. Ta explikazen du San Gregoriok: Zerengatik anitz datozi federa ta guti zeruko erreinura. (Hom. 19 in evang.).

        7. Nork ia ezaundurik salbazean dugun ditxa ta kondenazean dugun desditxa, esta ikarazen peligro dugunas bien ertean mundu gontan? Akaso izain gara emen ongi, akaso gaizki, akaso ilen gara fite, akaso berant, peligro da ebetan; baña salbazen bagara, esta deus inport izan ongi edo gaizki emen, il fite edo berant. Baña akaso salbatuko gara, akaso ez. Zerk konsola gaizke peligro gontan? Gure frajilidadeain kuerdareki dilindaka gaude Jangoikoaren eskutik zeruain ta infernuain ertean; auxten bada kuerda gau galduak gara, ta fazil da auxtea, zerengatik beti gaude erraten gara dela frajilak. Bidrio bat fazil da auxteko; ta zer bidrioago gu baño bekatuetarako? Bada, nor esta beldurzen kondenazeas? Nola daike bat atzendu gauza gontas? Zer izain ote da nitas? Zein suerte ote dago neretako? Ote nago eskribiturik biziaren libruan edo ez? Salbatuko ote naiz edo kondenatuko ote naiz? Beldurtasun goni berla juntatu bear diogu esperanza bat andia Jangoikoa baitan, erraten diogula finki: In manibus tuus sortes meae. Orren eskuetan daude nere suerteak. In te Domine speravi non confundar in aeternum. Orren baitan konfiazen dut ez nai zela izain konfunditua sekulakos. Beldurtasun ta konfianza goneki berla juntatu bear dugu dilijenzia bat andia, obrazeko geuren salbazioa atertu gabe bizi guzian ilartaño; il ondoan deskuida gaizke logratu ondoan gure azken fina. O ezkaitzela atzen ontas beiñ ere. Atzendu ta orgatik ezpalu gertatu bear gertatuko denak, nonbait or; baña atzen gaizen edo ez, gertatuko da. Kuidado, ezkaizela idazarri ta adbertitu berze munduan. Emen, emen, asegurazeko guzia. Bitarteo eskatu Jesu Kristo Jaunoni espezialki gorazerakoan Hostia ta Kaliza. Salvum me fac et salvus ero. Salba benaza ta salbatuko naiz. Asi gaizen erranes fede, esperanza ta karidadearen aktak. Nik sinest. etc.