Euskaldunon Egunkaria gogoan

20 urte bete dira Euskaldunon Egunkaria indarrez itxi zutenetik. Eta efemeride hura gogora ekartzeko, egunotan hainbat lan argitaratuko ditugu Literatur Emailuetan.
2003ko otsailaren 20a, betirako memorian iltzatuta geratuko den eguna delako euskal prentsa bultzatu, irakurri eta idazten aritutako guztientzat.
Otsailak 20:  Itxaro Bordaren 20 urte eta gero hau koplak, Juan Luis Zabalaren Erresistentzia baten gazi-gozoak gogoeta eta Amagoia Gurrutxagaren 14. orrialdeko titularra kontakizuna.

Otsailak 21: Harkaitz Canoren Sisiforen paperak,  Idurre Eskisabelek kontatutako Arrazoia eta Etengabe eta Josu Goikoetxeak 1992ko albiste batetik abiatu eta sortuatko  92 izeneko poema.

Otsailak 22: Jule Goikoetxeak idatzitako Euskaldunon Egunkariak 20 urte eta Hedoi Etxarteren 1992.

Otsailak 23: Jose Luis Otamendiren Egunkari orri batekin eta Gotzon Barandiaranek idatzitako Egunkari bat atrildu zaigu besoetan.
Otsailak 24: Nora Arbelbide “Denok gara amerikarrak”, Mikel Elorzaren antzerkilana Erredakzioa itxita eta Oihana Arana eta Leire Vargasek idatzitako poema: Iragan geruzak.

Bertolt Brechten zazpi antzezlan irakurgai

1898ko ostailaren 10ean jaio zen Augsburgen Bertolt Brecht. Idazle eta ekintzaile konprometitua, eta jazarria, bere poema eta kantuak herri askotara iritsi dira, hainbat hizkuntzarara, tartean euskara, Juan San Martin, Joseba Sarrionandia, Joxerra Gartzia, Harkaitz Cano, Xabier Montoia… bitarte. Laster kaleratuko du Susa argitaletxeak, Munduko Poesia Kaierak bilduman, haren poemen antologia, Irati Majuelo Itoizek itzuli eta atondua. Antzerki alorrekoa izan zen, orobat, Bertolt Brechten bizi- eta literatura-jardunaren eremu inportantea. Egile bezala, batez ere, baina baita bultzagile gisa, nazismoak erbesteratu aurreko urteetako Alemania sozialki borborkari hartan. Eta euskaraz ere badira haren antzerki obrak, zazpi (obra baten bi bertsio daude), irakurgai jarri ditugunak  ganbila.eus euskal antzerkiaren atarian. Obren euskaratzaileen zerrrenda ere ez da nolanahikoa: Antonio Maria Labaien, Daniel Landart, Mario Onaindia, Miren Billelabeitia eta Itxaro Borda. Hementxe lanok, gozagarri:  Kaukasiar kreazko borobila; Galileoren bizitza; Bai esalea, Ez esalea; Amaren armak;  Hirugarren Reicharen izu eta miseriak; Ama Carrarren fusilak eta Horazioarrak eta kuriazioarrak.

Merced karrikatik gatoz abestia pantailetan ikusgai

Merced karrikatik gatoz poemarekin abesti bat egin zuen Hedoi Etxartek, letra ia guztia abestirako beren beregi aldatuz. Aitor Etxartek Iruñeko Merced karrikako kontuak aipatzen zituen sarritan Euskalerria irratiako bere kolaborazioetan; Hedoik poema idatzi lehenbizi, eta abestia sortu zuen gerora. Abestiarekin bideoa egin dute, bertsio laburtuan, ahapaldi bakarrekoa eta kale horretako jendea bereziki aipatuz.

Musikak sehaska kanta baten forma du lehen partean, bigarren zatia berriz Iruinkokorako prestatutako Ekialdeko soka dantza  da, “musikan gutxitan gertatzen den bezala simetrikoa da, puntu jakin batetik aurrera eta atzera, melodia berdin berdina da” nabarmendu du Hedoi Etxartek.

Merced karrikatik gatoz lanean ikusten dena Sortaldekoak bideo sortari lotutako elementu eta pertsonak dira: ahotsean Amaia Espinosa (BBBB Broken Brothers Brass Band eta Kinbonbo), musika konponketak egin dituen Jon Celestino eta beste hainbat musikari. Zerua eta suako aktoreak, poema baten testua duen pankarta -orain arte erakutsi gabe zegoena- eta Laurence Anyways filmeko eszena bat (Clothes rain) oinarritzat hartu,  eta arropa leihotik botata efektu bera lortuz.

Xabier Apestegi, dj Reimy musikari eta bideogilearen lana hemen ikusgai:

Hiru poeta gogora ekarriak

Hiru poeta desberdinen urteurrenak gogoratu ditugu aste honetan. Marcela Delpastre okzitaniarra izan zen lehena. Itxaro Bordak euskaratutako Poeta irakurri dugu. Adinkidea, eta hura bezala bere lurrari lotua, kultura poetiko arras desberdinekoa dugu Brendan Behan irlandarra, zeinaren hiru poema itzuli zituen Paddy Rekaldek. Julio Florez da hirugarrena, XIX. mendeko poeta kolonbiarra, gurera ere aspaldi, 60etan, ekarria Jon Beistegik, bi poema.

Le Fanuren Maizter misteriotsua

Beldurrezko narrazioen idazlea, misteriozko giro eta pertsonaiak eraikitzen trebea izan zen John Sheridan le Fanu. 150 urte dira otsailaren 7an hil zela, eta Dublin University Magazine aldizkarian sinadurarik gabe agertutako, baina harena omen den Maizter misteriotsua dakarkigu, Erein argitaletxearen Bartleby sailean argitaratua, 1991n, Luigi Anselmiren itzulpenean.

Bordari hil zela 40 urte

1983ko otsailaren 3an zendu zen Fernando Artola Bordari idazlea. Gerra aurretik idazle lanetan hasia, gerrak haren bizimodu eta jarduera eten zuen, eta erbestea bizi izan zuen. Hondarribira itzulia, frankismopean ez zion utzi idazletzari. Hainbat agerkaritan plazaratuak bere lanak, liburu gutxi argitaratu zuen. 1968an eman zuen lehena, Goraintzi, hil berri zen emazteari eskainia. 1982an Sendoak haren lanen bilduam atera zuen bi liburukietan, prosa-lanena lehena, poesiena bigarrena. Bakoitzak berea izenburuko honetatik hautatu ditugu Olaxta izeneko sorta osatzen dutenak, itsas eta portu girokoak; emazteari eskainitako Goraintzi; eta denetarik dakarren poema-multzo bat, Gizadi kanta. Antologia, eta egilea, aurkezten duen Juan Mari Lekuonaren hitzaurrea ere irakurgai duzue.