azaroak
maiatza 28 06
Literatura existitzen denetik existitzen da hiria literaturan. Errealak dira literaturako hiri batzuk, fikziozkoak beste batzuk. Hiri irudikatuak dira guztiak.
maiatza 25 06
Iragarri bezala, gaurko Literatur Emailu honen bidez Agustin Kardaberazen lan guztiak kontsultatzeko aukera paregabea zabaltzen da azkenik sarean. Aurrekoetan argitaratutakoez gainera, irakurleak honako idazlan berri hauek ikusi, irakurri, dastatu eta erabili ahal izango ditu oraingoan gure Klasikoen Gordailuan: Aita San Ignazioren bizitza laburra [1767; 1901], Ama beneragarri Josefaren bizitza [176?; 1882], Senar emazte santuak (1766), Deboziño batzuk (1764), Jesus Maria eta Joseren debozioa (1764; 1824) eta Meza eta komunioa [176?; 18??]. Badu, beraz, non bazka letrazaleak!
maiatza 25 06
1906an jaio zen Balendin Enbeita, berak esan zuen legez “Balendin Berriotxoa, Elorrioko semea, beato egin eben egunean, Lorailaren 20an”, Muxikako Usparitxan. Urretxindorraren semea, bere kasa azkar asmatu zuen hegan egiten bertsolaritza eta olerkigintzaren munduan. Gaztetandik kantuan hasia, hainbat plazatan jardun zuen bertso-kantari, Bizkaiko txapela lau aldiz jantziz, eta aldizkarietan ere eman zituen argitara bertso eta olerkiak. Gerra ondoren —gerra eta espetxea, biak ezagutu zituen— bertsolaritzaren sustatzaile nagusietako bat izan zen; besteak beste, lehenengo bertsolaritza eskola sortu zuen. Bere bertso eta olerkien bilduma bat kaleratu zuen Auspoa sailean, Nere apurra, 1974an. Eta 1986an Bizitzaren joanean plazaratu zuen, Elkar argitaletxearekin, memoria liburua. Biak eskaintzen dizkizugu osorik.
maiatza 25 06
Fermin Eguren, Lodinowsky, Bernardo Kapanaga, Kapez Kap… sinadurak irakurri eta Txistu & Tambolin aldizkaria duzula begien aurrean da pentsatzekoa. Durangaldeko taldea berriro ere aldizkaria egiteari lotu zitzaionetik, seigarrena plazaratu dute. Interneten plazaratu, hain zuzen ere, paperezko ediziorik ez baitu orain aldizkariak. Poemak, narrazioak, testuak, ironia, kritika… topatuko dituzu 6. honetan, “Txistu & Tambolin… … y lo malo de ser pobre es que ocupa todo el tiempo” izenburua duen honetan.
maiatza 25 06
William Shakespeareren Hamlet eta Juan Ramon Jimenezen “Platero eta biok” euskaratu eta 50etan argitaratu zituen Bingen Ametzagak. Gure literaturako itzultzaile aitzindarietako bat izan zen Ametzaga, 1901ean Algortan jaioa eta exilioan Caracasen hila 1969an. Bere poema sakabanatu eta argitaragabeak batu ditu Xabier Irujok Itsaso aurrean liburuan, bai eta ere poesia itzulpenak: Chaucer, Marlowe, Argensola, Whitman, Turgenev… edo Oscar Wilderen “Reading kartzelako balada” gogoangarria. Itsaso aurrean maiatzaren 30ean (asteartea) 11:30etan Donostiako Liburutegiko Sotoan aurkeztuko du Susa argitaletxeak.
maiatza 21 06
“Abertzaletasunak bere mitoak sortu dituen bezala”, Ramiro Pinillak bereak sortu ditu Verdes valles, colinas rojas trilogian. Bereak gehiago gustatzen zaizkio. Ramiro Pinilla (Bilbo, 1923) bere liburuetan erakusten duen Getxo horretan bizi da. Andre Mariaren ermitatik gora. Walden izeneko etxean. Berritan Espainiako Kritikaren saria eman diote Ramiro Pinillari. Lan hori amaituta esan zuen orain bazekiela zergatik edo norengatik idatzi zuen.
maiatza 18 06
Autoreen idazlan guztiak sareratzeko ahaleginekin jarraituz, Agustin Kardaberazi dagokio oraingoan sortu-itzuli-moldatutako guztia agertzen hastea. Ildo horretatik, hernaniarrak Klasikoen Gordailuan zituen obra ospetsuen zerrenda, argitaratu eta argitaratu gabe utzi zituenekin aberastuko da gaurko eta hurrengo emanaldiotan. Bihoaz, bada, lehen labealdi honetan bost lan esanguratsu: Kristabaren bizitza-1 (1744), Kristabaren bizitza-2 (1760), Aita S. Ignazio Loiolakoaren ejerzizioak (1761), San Ignazioren ejerzizioen laugarren partea (1765) eta Kristauaren doktrina (c.1762).
maiatza 18 06
2004an plazaratu zen Xabi Borda idazlea Birika zatiak liburuarekin, Susa argitaletxean. Poemario sotila, hainbatetan zatiak zirujau labanaz moztuak izan direla ematen du. Indar handiko espresio txikietan aritu zen Xabi Borda. Osorik irakur dezakezu.
maiatza 18 06
Juan Luis Zabalaren koaderno literarioa da Inon izatekotan liburu berria, 1985etik 2006ra bitartean idatzitako gogoetak, oharrak, artikuluak, poemak, ipuinak biltzen dituena. Donostiako Udal Liburutegiko Sotoan aurkeztuko du maiatzaren 23an (asteartea) 12:00etan, Jon Benito lagun duela. Liburuko ipuinak eskaintzen dizkizugu aurrerapen gisa. Zabalak, bestalde, liburuari emandako izenburu berarekin blog bat abiatu du joan den astean.
maiatza 14 06
Uslar Pietri, Arturo izenez, orain dela ehun urte sortu zen Caracasen, Venezuelan. Datozen egunotan haren obra ekarriko dute gogora bere jaioterrian antolatutako saioetan.
maiatza 11 06
1831ko apirilaren 30ean jaio zen Indalezio Bizkarrondo Bilintx. Urteurrenaren karietara, Donostiako Euskara Patronatuak argitalpen berezia egin du, Bilintx. 175 urte direla eta…, olerkariaren hamazazpi bertso-sail ezagun argitaratuz Mattinek edizio eta bertso horiei propio eginiko marrazkiek lagunduta. Liburua on-line dago, hala marrazkiak nola testuak ikusgai, Euskaraz.net-en. Auspoa sailean kaleratu zen Bilintxen Bertso ta Lan guziak liburua ere irakurgai dago gune horretan, eta Klasikoen Gordailuan ere aurkituko dituzu Bilintxen Bertso guztiak.
maiatza 11 06
1955eko urrian San Franciscoko Six Galleryn irakurri zuen Allen Ginsbergek Ulua (Howl) poema. Horren ostean, Lawrence Ferlinghetti editoreak oharra bidali zion Ginsbergi, hainbat urte lehenago Ralph W. Emersonek Walt Whitmani Belar-hostoak (Leaves of grass) irakurri eta gero bidalitako oharra errepikatuz: “Ibilbide handi baten hasierari diosala egiten diot”. Ferlinghettik esaldi bat erantsi zion: “Noiz eskura nezake eskuizkribua?”. Handik gutxira jaso zuen. Izan ere, 1956an, duela 50 urte, City Lights argitaletxeak plazaratu zuen Howl eta beste poema batzuk bilduma. Estatu Batuetakoak Administrazioak edizioaren zati bat bahitu egin zuen obszenitatea egotzita, eta auzitara ere eraman zituzten egilea eta editorea. San Franciscoko lehen irakurraldiaren urteurrenaren karietara, 2005eko udazkenean, Susa argitaletxeak Ulua plazaratu zuen, Harkaitz Canok euskaratuta.
maiatza 04 06
XX. mendeko Euskal Literaturan egile zein aztertzaile gisa azaldutako lau izen nagusiren artikulu bilduma interesgarriak eskaini nahi ditu Klasikoen Gordailuak gaurkoan. Lehendabizi, eta irizpide kronologiko hutsari jarraituz, Kirikiño paregabearen iruzkinak eta iradokizunak datoz Edo geuk edo iñok ez (1913-1928: 1984) izeneko bilduman. Bigarrenik, Lauaxeta handiaren ipuinak eta gai anitzeko artikuluak sareratu dira Azalpenak (1931-1935: 1982) eta Azalpenak eta beste 1932 (1932: 1991) bildumetan.
Oroitarazteko dira, halaber, Enrike ZubiriManezaundi nafarraren ipuin eta kazeta-artikulu zaporetsuak, haren Artikulu bilduma (1928-1936: 1990) jasotzen direnak. Azkenik, gaurko eskaintzari amaiera duina emateko, Piarres Lafitteren literatur lanak aurkituko ditu irakurleak haren Euskal literaturaz (1934-1967: 1990) izeneko bilduman.
maiatza 04 06
“Kartzelatua, debekatua, isilarazia. Indonesia XX. mendean hartu duten okupazio japoniarrak lehenik, Herbehereetako kolonizatzaileek gero. Eta diktadurak: Sukarnorenak eta gero Suhartorenak (…).Horren aurrean zer? Erresistentzia politikoa, aske izan beharrari fideltasuna eta bokazio literarioa”. Halaxe aurkeztu zigun Jon Benitok Pramoedya Ananta Toer idazle indonesiarra, herri hark XX. mendean eman duen idazle inportanteenetako bat, bere heriotza zela-eta egindako prentsa-artikuluan. Javan jaioa 1925an, 81 urte zituela hil zen 2006ko apirilaren 30ean. 81 urte horietarik 14 preso pasatu zituen Buruko irlan, eta han idatzi Buruko Saila izenaz ezaguna den tetralogia. Hainbat hizkuntzara itzulia, euskaraz ere irakur daiteke. Txalaparta argitaletxeak Pramoedya Ananta Toerrek Bukit Duriko presondegian 1949an idatzitako Iheskaria eleberria plazaratu zuen, 1994an, Jose Emilio Txoperenak itzulia. Hementxe duzu.