Literatur Emailuak

Susa literatura argitaletxea Durangoko liburu azokan

Durangoko Azokan, Barrenkaleko ertzean topatuko duzue aurten ere Susa literatura argitaletxea. Abenduaren 5ean (barikua) hasi eta abenduaren 8ra (astelehena) bitarte; aurtengo nobedadeak, azken urteetako liburuak, idazleak eta lagunak bertan izango gara, irakurleekin tarte bat hartu, eta literaturaz gozatzen ahalegintzen.

Aurtengo nobedadeak

Amorante frantsesa aurkeztu zuen Miren Agur Meabek udaberrian, eta Eider Rodriguezen Dena zulo bera zen, Hedoi Etxarteren lehen nobela den Izen baten promesa eta Harkaitz Canoren Silueta aurkeztu berri ditugu narratiba sailean.

Hezur berriak poema liburuarekin ezagutu dugu Ane Labaka poeta, eta Ane Zubeldiak Kontra poemarioarekin, biak udaberriak argitaratuak.
Mikel Ibarguren eta Hasier Larretxeak poema liburu bana aurkeztu dute udazkenean, Haize begitik eta Guztia urruntzea da hurrenez hurren. Eta sail honetako 100. liburuarekin, Susako poema liburuek diseinu berria daukate orain.

Munduko Poesia Kaierak, Lisipe eta Ganbila

Munduko Poesia Kaierak bilduman aurten Frank O’Hara, Oscar Milosz, Antonia Pozzi eta Nazim Hikmet poeten lanak irakurriko ditugu Beñat Sarasola, Patxi de Vicente Arbeloa, Joannes Jauregi eta Gotzon Barandiaran itzultzaileek euskarara ekarrita.

Lisipe bilduma feministan Beatriz Fernández  eta Irati Majuelok  Ariadnaren haria Sexua eta generoa hizkuntzaren labirintoan eta  Hiria gure oinetan saiakerak aurkeztu dituzte.

Azkenik, Ganbila antzerki testuen argitalpenetan Hika teatroko Agurtzane Intxaurragak Zorretan aurkeztu zuen, Oier Guillanek Aztitza egiten zuen aldi berean; eta Durangoko liburu azokan bertan egongo dira eskura Kamikaz kolektiboaren Fikziraultzaileak eta Maite Aizpuruaren Herrenaren promesak.

Nazim Hikmet Munduko Poesia Kaieretan

1920-1930etan Turkiako Errepublika jaio berria eraldatze-prozesu betean zegoen, eta hogeitaka urteko Nazim Hikmet idazleak ordura arteko poesia molde zaharkitu eta elitistekin hautsi, eta herriaz eta herriari zuzenean mintzo zitzaion idazkera bat proposatu zuen. Klasikoentzat eskandalu iturri, gazteentzat eredu eta akuilu, sona handia hartu zuen. Komunismoarekin konprometitu zen eta horrek espetxealdi luzea ekarri zion, eta gerora Turkia utzi beharra; Errusiara ihes egin eta han hil zen 1963an. Hikmetek hizkera gardena darabil bere poemetan, metafora urri eta argiz zipriztindua. Eta hala ere, erraxkeriarik ez da haren poesian. Eguneroko elementuetatik abiatzen da, baina topikoetatik urrun poemak hartzen duen ezusteko bidean gordetzen da edertasuna. Lehen ere euskarara ekarria, poema antologia eskaini digu orain Gotzon Barandiaranek Munduko Poesia Kaieren bildiuman.

Antonia Pozziren poema antologia

Milanen jaio zen, 1912an, Antonia Pozzi poeta. Irakasle aritu zen, baina argazkilaritza eta poesia izan zituen bizigai batik bat: milaka argazki eta ehunka poema utzi zituen. Eta, bi jardun horietarako, hiria bai baina batez ere Lombardiako inguru menditsuak izan zituen inspirazio. Gailurrak eta magalak, basoa, likena, zeruak: Pozziren obran natura da jokaleku, hari eta isla. Behatzaile zoli, idazleak egoeren eta lekuen erretratu zinezkoak egiten ditu. 26 urte zituela hil zen, oso gazterik, baina utzi zuen obra esanguratsua: ale deskriptiboak, baina baita narratiboak ere, konfidentzialak tartean; hizkera laua da, neurtitzik eta errimarik gabea, baina hitzak argiak izanagatik, idazkera ez da hain gardena. Poesia iradokitzaile bat, Munduko Poesia Kaierak bildumara eta euskarara lehenbizikoz ekarri duena Joannes Jauregiren itzulpenak; hona hemen Antonia Pozziren kaiera.

Mendeurrenak

Angel Gonzalez

Mendea beteko zuketen irailaren 6an idazle diferente bik: Angel Gonzalez eta Andrea Camilleri. Poeta izan zen Angel Gonzalez, frankismoan Espainiako belaunaldi berriekin batera idazten hasi zena, 30 urte betetzerako liburuak argitaratzen. Poesia soziala egiten zutenen artean kokatu zuten hasmentan, baina bide propio aberatsa jorratu zuen gerora. Gerardo Markuletak ekarri zuen euskarara haren lanaren antologia bat, Munduko Poesia Kaieren baitan argitaratu zena.

Camilleri

Eleberrigilea izan zen Camilleri. Profesionalki antzerki mundukoa, gidoilari, zuzendari… lanean jardundakoa, oso berandu arte ez zuen argitaratu. Ia 70 urte zituela argitaratzen hasitako istorio beltzekin eta bereziki Salbo Montalbano ikertzailearen sailarekin lortu zuen arrakasta handia, mundu osoan. Euskaraz irakur daitezke bere hiru liburu, eta horietako bateko lau narrazio eman zizkigun Fernando Reyk.

Poesia egunak Oiartzunen

Poesia egunak antolatu dituzte Oiartzunen. Heriotzak Eduardo du izena poesia ez-errezitala eskainiko du ostegun honetan Formol laborategiak. Biharamunean, Yolanda Arrieta idazleak eta Peru Galbete musikariak Etxe bat poesia errezitaldi musikatua egingo dute. Azkenik, aipagarria da Harkaitz Cano, Itziar Ugarte eta Jose Luis Otamendik Poeta bat zure sukaldean errezitaldiak egingo dituztela herritarren etxeetan.

Oscar Milosz euskaraz

Frantsesez idazten zuen lituaniar poeta gisa aurkeztu izan da Oscar Milosz. Ertz askoko errealitate bat sinplifikatzen duen izendapena da hori, ordea, bilaketa etengabean aritu izan zen pertsona baitugu Milosz. Gai eternalak jorratu zituen (denboraren joana, maitasuna, bizitzaren zentzua), beti ere ezinegon kartsu batek bultzaturik. Oscar Miloszen ahotsa ezezaguna zitzaigun euskaraz eta Patxi de Vicentek euskaratu du, sen handiz eta lexiko hautaketa ezin zainduagoz prestatu duen antologian, Munduko Poesia Kaierak bilduman.

Frank O’Hararen poesia

II. Mundu Gerra osteko poeta estatubatuar esanguratsuenetako bat da Frank O’Hara. MoMAn urte luzez lan egin zuen arte-komisarioa, musikazale aparta, askotan nahasten edo, hobeto esanda, uztartzen ez diren bezala uztartzen dira diziplina artistiko teorian hain bereizi horiek O’Hararen obra poetikoan. Poesia intimoa baina kanpozalea, espirituala bai baina hizkera eta objektu terrenalez josia, dibertitua eta ironikoa, eskuzabala baina ez erraza. Beñat Sarasolak ekarri du euskarara antologia, urte luzez Sarasolak berak zuzendu zuen Munduko Poesia Kaierak bildumara.

Heriotzak Eduardo du izena eta Munduko Poesia Kaierak

Formol Laborategiak eta Susa literatura argitaletxeak Heriotzak Eduardo du izena poesia errezitaldia aurkezten dute. Munduko Poesia Kaierak poesia liburu bildumak 10 urte betetzen dituen honetan, Susako lagunek bizirik dauden poetak hil nahi zituztela esan zieten Formoldarrei. Haiek metaforikoki esan omen zuten, baina, Formolekoek lana serio hartu dute…

(gehiago…)

Zubia elurretan

Hogei urteko aldeak eta mundu-ikuskera eta -biziera oso desberdin batek bereizten ditu Derek Walcott eta Nijole Miliauskaite poetak. Antilletan jaioa lehena, esklabo afrikarren ondorengo, XX. mendeko ingelesezko poesiaren ahots inportanteenetako bat da berea. 1930eko urtarrilaren 23an jaio zen, eta bi poema liburu kaleratuak zituen 20 urte geroago, 1950eko urtarrilaren 23an Lituania sobietarrean Nijole Miliauskaite jaio zenerako. Ezezaguna izanagatik ere, idazle lituaniar handietarik bat. Bizi- eta literatura-ibilbide arras diferentekoak, antillatarra 87 urtez bizi izan zen, 52rekin hil lituaniarra. Martxoan, biak. “Elur baltsamagarritik urrun” bata, jaioterri izan zuen Santa Luzia irlan; “elurra geldiro eta erregularki” egiten duen Druskininkain bestea. Euskarari Walcotten bi poema ekarri zizkion Luigi Anselmik, eta kaier oso (eta bikain) bat Leire Bilbaok Miliauskaiteri.

MPK bildumaren
udazkeneko uzta

Gaur aurkeztuko dira prentsaurrean Munduko Poesia Kaierak bildumako azken aleak. Jacques Preverten kaieraz (Koldo Izagirrek itzulia) eta Manuel Vazquez Montalbanenaz (Jon Alonsok itzulia) gain, kaier berezia ere argitaratu da, bildumaren 10. urteurrena eta ordura arteko 50 aleen uzta ospatzearren: bizirik dauden 39 idazleren poema bana euskaratu dute beste hainbeste itzultzailek. Poesia maite duten eta lan euskaratuak gogoko dituzten guztien gozagarri.

MPK bildumak 10 urte
(Biziei ere omen)

Munduko Poesia Kaierak bilduma 2014an jarri zen martxan, mundu zabaleko poesia gurera ekartzeko helburuarekin. Hamar urteko ibilbide honetan, 50 poetaren lana ezagutzera eman du. Efemeridea ospatzeko, bilduman ohi ez dugun bezala jokatzea pentsatu dugu: biziei omen eginez.

(gehiago…)

Jacques Preverten ahotsa

Ahots soila, hurbila, eta kaleko samarra zuen Jacques Prevertek, Frantziako XX. mendeko poeta ezinbestekoetako bat. Poemagintza oparoa du, estilo eta ahots aldetik, eta narratiboak dira horietako asko, ipuinak ez baina ipuinkarak batzuk. Are, zenbait ale abestekoak dira, kantoreak. Ez alferrik, nazioarteko interprete ospetsuek kantatuak dituzte haren hitzetan oinarritutako makina bat kantu. Mundu arrunta kontatzen du, eta mundu arrunt hori maitasuna da, eta mundua orobat da gerra, odola eta indarkeria, eta munduan daude gabetuak eta pobreak. Prevertek zintzo kontatzen du ikusten duena, umore eta ironia finez, handiusterik gabe trufatuz giza hipokrisiaz eta inozokeriaz, jolasean ia beti. Munduko Poesia Kaierak bildumarako Koldo Izagirrek itzuli du kaiera, sen zorrotz eta jostalariz.

Manuel Vazquez Montalban poeta

Poesia ezezagun samarra da Manuel Vazquez Montalbanena, haren nobelen, saiakeren eta kazetaritza lanen aldean. Eta hala ere berak poetatzat zuen bere burua ororen gainetik. Memoria eta desira izan ziren haren poesiaren bi ardatzak. Egunerokoa emoziotik eta kritikotasunetik erretratatuz historia idazten du, sen etikoaz eta koherentziaz. Halaber, liluraren eta desliluraren artean mugitzen dira desira oinarri duten poemak, erotismoak eta sexualitateak leku garrantzitsua dutela. Poesia urbanoa, asfaltoan, tabernetan, portu ondoko kaleetan gertatzen da, herri-kulturak etengabe bustia, eta Munduko Poesia Kaierak bilduman hauxe duzue udazkeneko aleetako bat, Jon Alonsok euskaratua.

Bi poeta portugesez

Azaroaren 6 batez jaio zen, 1919an, Sophia de Mello idazlea, Portugalgo XX. mendeko poesiagintzaren ahots inportanteenetako bat, klasizismoari eta ezagutza estetikoari lotua.  Susa argitaletxearen Munduko Poesia Kaierak bilduman Sophia de Melloren poesiaren antologia plazaratu zen 2015ean —Beñat Sarasolaren hitzaurretik hartuak dira poetari buruzko hitzak—, Iñigo Roquek euskaratua.  1901eko azaroaren 7an, berriz, Brasilgo poeta handietarik bat jaioa zen, duela 60 urte zendu zena: Cecilia Meireles. Poeta (eta artikulugile) intimista, modernismoaren gailurtzat joa da. Hamar poema euskaratu zituen Koldo Izagirrek. Ozeanoaren alde banatan portugesez idatzi zuten bi poeta handi, euskaraz.

Greziako poesiaren ikur bat: Giorgos Seferis

Sinbolismoan kulunkaturiko poesia da Giorgos Seferis greziarrarena. Erbestetik bere lur eta itsasoaren mira duena, naturari begira poetika intimo eta era berean soziala osatu duena, elementu klasikoak eta gaur egunekoak partekatuz. Munduko Poesia Kaierak bildumako 50.a da Seferisen poema-kaiera, Maite López Las Herasek inspirazio eta zorroztasun harrigarriz itzulia.