Urt
26
12
Entziklopedia baten tamaina hartzen ari da pixkanaka Literaturaren Zubitegia. Baditu jadanik 6.000 esteka, webgune batetik bestera gidatuko zaituen hipertestu bat, idazleen inguruko eduki ugarira iristeko: Wikipedia (730), Auñamendi (657), Liburutegi Digitala / Liburuklik (586), Susa (488), Klasikoen Gordailua (438), EHUko Euskal Literaturaren Hiztegia (380), Idazleen Elkartea (338), Urkizaren Bertso eta Olerkien Hemeroteka (309), Armiarmako Liburu Elektronikoak (302), basquepoetry.eus (299), basqueliterature.com (253), Bidegileak (143), Donostiako idazleak (118) eta abar. Bilduta ditugu, halaber, 3.900 liburu kritika eta 1.828 aipamen (idazleei buruzko artikuluak, hitzaurreak, sarrera entziklopedikoak). Beraz, 11.500 zubi baino gehiago eraiki ditu Zubitegiak, tresna erraz eta bizkor bat izan dezaten literaturzaleek.
Urt
25
12
Lisboako liburutegiko txoko batean Jose Fortinhas gazteak Fernando Pessoaren poemak kopiatzen zituen eskola kaierean. Lau urte geroago, hemeretzi zituela, Adolescente izenburuarekin plazaratu zituen lehen olerkiak, goitizenez: Eugenio de Andrade. 1948ko As mãos e os frutos liburuak izandako harrera beroarekin egin zen ezaguna. Andraderen lirika poesia do corpo zela esan ohi zuen Jose Saramagok. Euskarari aurrenekoz Joseba Sarrionandiak ekarri zizkion haren hiru pieza, Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak bilduman, eta ondoren liburu oso bat itzuli zuen Maite Gonzalez Esnalek 1990ean Pamiela argitaletxean: Uraren bezpera, 1973koa, orain sarera osorik dakarkiguna.
Urt
18
12
Oparoa eta distiratsua izan zenez Txillardegiren artikulugintza, eta genero hau gutxitan hartzen denez kontuan, idazleak berak apailatutako bi bildumei erreparatu diegu: Euskal Herritik erdal herrietara (1978) eta Gertakarien lekuko (1985). Liburuotan 50-60-70. hamarraldietako lanak datoz, gehienak Egan eta Zeruko Argia aldizkarietan plazaratuak. Lehendabiziko bildumatik 19 artikulu hautatu ditugu, adibidez: 1956an idatzi zituen Donostia ta Antigua 1829ean eta Karta idigia, edo geroagokoak: Orixe edo Mirande dituela hizpide. Bigarren liburua, aldiz, osorik ekarri dugu sarera; hiru sail ditu: zientziaren ingurukoak (tartean da Denborari buruz, 1967koa, erlatibitatearen teoriaz luze eta argigarri ari dela), idazleei eskainiak (Camus, Sartre, Jammes, Russell, Mauriac, Levi Strauss, Clavel, eta Unamuno eragille 1957koa) eta, azkenik, egunean egunekoak deitzen dituenak (zinemaz edo Tour-eko txirrindulari mitoez).
Urt
17
12
Gaurko egunez hil zen Pierre Topet Etxahun, duela 150 urte, 1862ko urtarrilaren 17an Barkoxen, 75 urte zituela. Familiak erre egin baitzituen Etxahunen paper idatziak, ahozko tradizioaren bitartez iritsi zaizkigu bertsoak eta kantak; Klasikoen Gordailuan jasoak dituzu, eta baita ere e-book moldean emanak. Kartzela, erbestea eta bestelako ezbehar anitz sufritu izan zuen Etxahunek eta kontuok ere ageri dira haren kobletan, adibidez: Mündian malerusik edo Bizitziaren khantoria edo Ahaide delezius huntan. Ohar argigarri batzuk badituzu Patxi Salaberriren Iraupena eta lekukotasuna liburuko pasarte honetan; Etxahunen bizitzan oinarrituta idatzi zituzten Larzabalek antzezlana, Etxahun-Irurik pastorala eta Etxaidek Joanak joan nobela; Chamissok idazle alemanak poema bat eskaini zion.
Urt
16
12
Txillardegiren bulkada literarioa itzulpenari lotuta etorri zen lehenik. Alphonse Daudet idazle frantsesaren Aita Gaucherren mistela kontakizuna euskaratu zuen 1955eko abenduan eta Egan aldizkarian plazaratu zen 1956an. Udaberri hartantxe, Galiziara soldadu joan aurretik, Koldo Mitxelenari kontatu zion sei hilabete haietan Knut Hamsum-en Pan nobela itzultzeko asmoa zuela. “Ez, ez” erantzun zion Mitxelenak, “inolaz ere ez! Zeure buruz asmatu behar duzu zuk nobela bat”. Eta halaxe laga omen zuen albo batera itzulpena eta Leturiaren egunkari ezkutua idatzi zuen. Daudetek 1869ko abuztuaren 2an Le Figaro egunkarian argitaratutako Aita Gaucherren mistela eskaintzen dizugu sarean, Txillardegiren esku trebeari esker.
Urt
15
12
Nobelagile eta saiogiletzat daukagu Txillardegi. Gure literaturako ikurretarik bat da, gainera, Ferrolgo soldadutza garaian idatzitako Leturiaren egunkari ezkutua (1957). Handik gutxira ondu zuen lehendabiziko ipuina: Orangutanen uhartea (1957ko azaroan), gizonaren animaliatasunaz gogoeta egiten duena; Egan aldizkarian kaleratu zen, bigarrena bezala: Piarres gaixoaren pasadizoak (1958), herria eta emigrazioa ardatz harturik. Peru Leartzako eleberria plazaratu eta berehala, 1961ean erbesteratu egin behar eta makaldu egin zitzaion fikziorako grina, harik eta 1968an, Bruselan, Elsa Scheelen nobela egin zuen arte (1969an Gabriel Arestik argitaratu ziona). Garai hartan idatzi zuen hirugarren kontakizuna, Depauw adiskide flandestarraren eskariz: Eta ez ziren sekulan itzuli (1969). Eta ordukoa da laugarrena ere: Kosmodromo (1969), Apolo izarrontziaren ilargiratzeak zirikatua. Txillardegiren gorazarrez, bere ipuinak eskaintzen dizkizugu sarean, idazleak Kosmodromo izenburuarekin 1984an laurak liburu batean bilduak.
Urt
12
12
Astrio-astiro gure baitan sartuko da, gure arimaren jabe egin arte. Eta orduan, gureak egin du! Zer ote da? Ipuin asaldagarri honetan Guy de Maupassantek gizon bat aurkezten digu, bere barrunbeetan galdua eta gauaren lanbroek itoa. Eromenezko hainbat kontakizun idatzi zuen Maupassantek, baina ziur aski Horla (1887) da ezagunena. Euskaraz lehen aldiz Pedro Diez de Ultzurrunek emana eta urtebete ondoren Josu Zabaletak, bi itzulpenak dituzu sarean orain: 1999koa zein 2000koa. Film ugari egin da ipuinean oinarriturik, besteak beste zuzendari hauek: Evgeni Bauer (1914), Iakov Protazanov (1915), Paul Wegener (1916), Reginald Le Borg (1962), Jean-Daniel Pollet (1966), Antonio Castro (1969), Pierre Carpentier (1987), Caio Amado (1993), Michel Ferry (1997), Daniel Coche (1989), Nitkowski eta Baroin (2004), JM Samsot (2005), Stevie Lacote (2008), Labourguigne eta Raynaud (2009), Giret eta Cognet (2011), Samuel Doux (2011).
Urt
04
12
Itxura aldaketa izan zen Franz Kafkaren liburuen artean lehen aldiz euskarari ekarria, 1970ean Xabier Kintanak itzuli eta Kriselu argitaletxeak plazaratua. Kintana izan zen, halaber, Kafkaren kontakizunen bilduma bat prestatzen aurrenekoa, Erein etxeko Milabidai bildumari eskainia 1995ean: Ipuinak. Hamahiru narrazio dituzu hemen, orain sarean osorik emanak; horien artean ezagun askoak adibidez lau hauek: “Gosearen artista”, “Trapezioko artista”, “Prometheo” edo “Legearen aurrean”. Hain zuzen ere, Legearen aitzinean da Kafkaren ipuinetan euskaratutako lehena, 1954an, Jon Miranderen eskutik.
Urt
01
12
Urtarrilaren lehena, Nazioarteko dominio publikoaren eguntzat izendatuta dago, izan ere, egun horretan berrizten da urtero dominio publikora igarotzen diren obren zerrenda. Eta gurean aurten, legeak eta arauak lege, Pernando Amezketarrak osatzen du zerrenda hori.
Gregorio Mujikak 1925. urtean argitaratu zuen Pernando Amezketarra eta Klasikoen Gordailuan osorik dago irakurgai.
Gregorio Mujika 1931. urtean hil zen Donostian, eta beraz bere lana aurten igaro da dominio publikokoa izatera. Nazioartean berriz, James Joyce irlandar idazlearen lanak edota Virginia Woolfenak dira, besteak beste, zerrenda horretara gehitu direnak, eta euskarari ekarriak ditugu horietako batzuk. Joyce eta Woolf 1941. urtean hildakoak dira. Hego Euskal Herrian hamar urte barru dominio publikokoak izango diren arren, Ipar Euskal Herrian aurtengo urtarrilaren 1etik dira jadanik, Espainia eta Frantziako legeak aintzat hartuta.
Aurrerantzean, Literatur Emailuetan urteko lehen albistegian dominio publikodun izaera eskuratu duten lanak gogoraraziko ditugu.
