Literatur Emailuak

Siluetaren silueta, Harkaitz Canoren nobela berrian

Eraiki liteke nobela bat hura irakurri gabe, sortu dituen oihartzunetatik abiatuz? Atzeman daiteke nobelaren arnasa inguratzen duten testuak soilik irakurrita? Denek espero zuten nobela mardularen ordez, Silueta lan esperimentalarekin itzuli da Ibarbia. Bahiketa baten istorioa kontatu digu bertan. Ez du inor epel utzi; alde edo kontra, sotil edo suhar, denek nahi izan dute zerbait esan, eta, hain justu, nobelaz idatzi diren 31 iruzkinek osatzen dute liburu hau, Siluetaren silueta. Jolas literario bat proposatu digu Harkaitz Canok, beraz, bidean gogoetarako leiho andana irekiz bidenabar; zer eskatzen diogun arteari, zer irakurleari, zer kritikari, zer hurbileko historiaren memoriari. osorik irakur dezakezue sarean.

Azala: Xabier Gantzarain

Ostekoak

Harkaitz Cano idazleak berak liburuaren aurkezpenean esandakoaren arabera, “Silueta-ri egingo zaion iruzkin bakoitza liburuaren hedapen bihurtuko da hemendik aurrera, liburu hau infinitua baita”. 32. iruzkin hori gehitu dugu sarean. Idatziko diren hurrengo iruzkinen esperoan.

Hasier Larretxearen poema liburu berria

Zerbait bada Hasier Larretxearen poema liburu berriaren muinean, distantziaren ideia atzemanezina da hori. Hortik izenburua, Guztia urruntzea da. Hiru atalek osatzen dute liburua —“Klorodun itzalak”; “Korapilatutako hariak”; “Sua itzaltzen bada”— eta begirada batek lotzen ditu hirurak; zerura begiratzen du poetak, ur zuloetara, iragana den larre kotatu lohitura. Haurtzaroko minez ari da eta gaurko argi izpiez, belaunikatzeaz eta besarkatzeaz, unean izendatu ezin izan zenak utzitako hutsuneaz. Bertze bizitza bat kausitzeko irrikan, bizitza honen beraren baitan. Osorik irakur dezakezue sarean.

Nazim Hikmet Munduko Poesia Kaieretan

1920-1930etan Turkiako Errepublika jaio berria eraldatze-prozesu betean zegoen, eta hogeitaka urteko Nazim Hikmet idazleak ordura arteko poesia molde zaharkitu eta elitistekin hautsi, eta herriaz eta herriari zuzenean mintzo zitzaion idazkera bat proposatu zuen. Klasikoentzat eskandalu iturri, gazteentzat eredu eta akuilu, sona handia hartu zuen. Komunismoarekin konprometitu zen eta horrek espetxealdi luzea ekarri zion, eta gerora Turkia utzi beharra; Errusiara ihes egin eta han hil zen 1963an. Hikmetek hizkera gardena darabil bere poemetan, metafora urri eta argiz zipriztindua. Eta hala ere, erraxkeriarik ez da haren poesian. Eguneroko elementuetatik abiatzen da, baina topikoetatik urrun poemak hartzen duen ezusteko bidean gordetzen da edertasuna. Lehen ere euskarara ekarria, poema antologia eskaini digu orain Gotzon Barandiaranek Munduko Poesia Kaieren bildiuman.

Antonia Pozziren poema antologia

Milanen jaio zen, 1912an, Antonia Pozzi poeta. Irakasle aritu zen, baina argazkilaritza eta poesia izan zituen bizigai batik bat: milaka argazki eta ehunka poema utzi zituen. Eta, bi jardun horietarako, hiria bai baina batez ere Lombardiako inguru menditsuak izan zituen inspirazio. Gailurrak eta magalak, basoa, likena, zeruak: Pozziren obran natura da jokaleku, hari eta isla. Behatzaile zoli, idazleak egoeren eta lekuen erretratu zinezkoak egiten ditu. 26 urte zituela hil zen, oso gazterik, baina utzi zuen obra esanguratsua: ale deskriptiboak, baina baita narratiboak ere, konfidentzialak tartean; hizkera laua da, neurtitzik eta errimarik gabea, baina hitzak argiak izanagatik, idazkera ez da hain gardena. Poesia iradokitzaile bat, Munduko Poesia Kaierak bildumara eta euskarara lehenbizikoz ekarri duena Joannes Jauregiren itzulpenak; hona hemen Antonia Pozziren kaiera.

Mikel Ibargurenen poema liburu berria

Seigarren poema liburua argitaratu du Mikel Ibargurenek, Haize begitik. Urdina ikusten da liburuko leiho guztietatik. Itsasoarekin bat egiten duen zeruertza, udatiarrak, polizia argiak eta arrainontziak. Barruan, berriz, zabor-poltsak, iratzargailuak eta labean harrotzen pizzak. Geografia oso konkretu baten begiralekutik, kasik arrozteraino behatzen du eguneroko hurbilena poemotako ahotsak; albisterik gabeko egunak, lankideak eta grebalariak, euria zarra-zarra, maitasuna eta minbizia. Erbesteratu bat atzo arteko etorkizunari galdezka, bai eta zorionari ere. Gaurtik aurrera osorik sarean.

Hedoi Etxarteren aurreneko nobela

Aitor Etxarte Berezibarren hiletan oihukatutako akats batek (Gora Liga Komunista Iraultzailea!) idazlearen aitaren gaztaroko jendea elkartu du Izen baten promesa liburuan; lagunak, maitaleak, militantziako kideak. Haien hitzek osatzen dute orain kontakizunaren erdia, eta beste erdia, berriz, Aitorren galeraren aurreko minak idatzi du; erritu faltak, doluan atxiki nahi den guztiak. Nor izan zen Aitor aita izan aurretik, eta, beraz, nor izan zen aita izan zenean ere? Langile askapenarekiko konpromisoa, euskaldun izatearen pasioa eta malefizioa. Egun batetik bestera den-dena alda zitekeela sinetsi zuen belaunaldi bat (azkena?) eta potentzia haren guztiaren hondamendia, gaur arte, Hedoi Etxarteren nobelan. Osorik irakur dezakezue sarean.

Sakiren ipuinak

Narrazio laburraren maisu izan zen Hector Munro Saki.  Izuaren eta umore beltzaren erreferente, garaiko gizarte victoriarraren erretratu  gordinak egin zituen bere ipuinetan. Adinagatik beharturik ez bazen ere, I. Mundu Gerrara jo zuen soldadu, eta lubakietan hil zen 1916ko azaroaren 14an, 46 urte zituela. Jon Mirandek ekarri zuen lehenik euskarara, ipuin bi  (Iphuin khondatzailea, eta Leio irikia), Egan aldizkarian —Sakiren narrazio ezagunenetako bat, The Storyteller, Mikel Azurmendik berreditatu zuen Miranderena Porrot aldizkarian–. Geroztik egile ingelesaren piezak euskaratu dituzte Luigi Anselmik (Bi istorio), Joseba Sarrionandiak (Gonbidatuak), Rosa Miren Artolak (Ipuin hautatuak), Amaia Lasherasek eta Aritz Brantonek (Kontalaria/Traste-gela), eta Ana I. Moralesek (Nemesisen jaia). Gutizia bilduma bat.

Esperantzaren tortura

Sinbolismoaren aitzindari, XIX. mendeko bigarren erdialdeko abangoardiaren idazle garrantzitsuenetakoa izan zen Auguste Villiers de L’Isle-Adam. Gaurko egunez jaioa 1838an, bere ipuin bat irakur daiteke euskaraz, Esperantzaren tortura, Juan Kruz Igerabidek euskaratua. Iñaki Aldekoa editoreak plazaratutako zortzi kontakizuneko bilduma batean argitaratu zen, Ipuin gogoangarriak (Erein, 1997), eta honetaz gain, beste egile erreferentziazkoen ipuinak ere irakur daitezke: Dickens, Mauppasant, Txekhov, London, Joyce, Borges eta Singer.

Cecilia Meirelesen kantuak

Azaroaren 9an hil zen azaroaren 7an, 63 urte lehenago, jaioa zen Cecilia Meireles poeta brasildarra. Oso umetan galdu zituen gurasoak eta gazterik hil zitzaion lehen senarra, eta zorigaitz horietan introspekziorako joera hartu zuen. Bizitzarekiko jarrera patxadakoa da bere poesiaren ezaugarri nagusia, baina oihurik eta saminik gabea, fatalismorik ez daukan igarotze batean, daukanari kantuan: “Kantari naizela dakit. Eta kantua da oro”. Koldo Izagirrek euskaratu zituen Meirelesen hamar poema.