Literatur Emailuak

Juanra Madariagaren Izozmendiak

Imentzioaren pergamuak poema liburuarekin ezagutu genuen Juan Ramon Madariaga, 1989an Bizkaiko Foru Aldundiaren Olerki saria irabazi zuenean, eta hasiera indartsu hark izan du segidarik, izan duenez. Gure azken urteetako poesiaren zutabe sendoetako bat dugu, 2003an Susarekin plazaratu zuen Izozmendiak liburarekin zazpi poemario kalean dauzkala. Horiez gain, 1993an kaleratu zuen Neguko antzarrak narrazio liburua. Bere azken lana, Izozmendiak eskaintzen dizugu osorik, eta 8 poema idazlearen ahotsetik entzuteko moduan.

Robert Penn Warren: ehun urte iraultzaile kontserbadoreak

Beste mende bateko amerikarra zirudien. Beste garai batekoa eta beste mundu batekoa. Basozainaren antza ei zuen, begi zorrotz baina adeitsuak, asko ikusitakoak. Bere figurak deskriba dezake bere lana ere: lurrari lotua, desagertu den eta itzuliko ez den mundu baten desiran dagoena. Eta izaera: beste garai baten nostalgia, beste garai bateko morala eta ikusmoldea. Nostalgia ez da bere bere literaturan bakarrik islatzen. Ez da oxymorona iraultzaile kontserbadorea izan zela badiogu.

• Berria-ko artikulua osorik:
  40. orrialdea.

Erbestetik barne minez

Interneten dauzkagun Andima Ibinagabeitiaren izendapenak berritu ditugu, ezingo dugu egin paperean daudenetan. Hain zuzen ere, 2000n plazaratu zuen Susa argitaletxeak Andima Ibinagabeitiaren gutun bilduma, Patri Urkizuk bildu eta prestatua. Erbestetik barne-minez (Gutunak 1935-1967) gutun-bildumak euskal munduko eragile oso inportante bat aurkezten digu, gerraosteko giroan hizkuntza eta kulturari bultzada ematen kemen handia izan zuena, maiz bide ofizialekin bat egin gabe. Osorik eskaintzen dizugu liburua.

Andima Ibinagabeitia, ñ barik

1906ko urtarrilaren 26an jaio zen Andima Ibinagabeitia, Elantxoben. Idazle, kultur eta literatur eragile oso inportantea, Euzko Gogoa aldizkarian egindako lanagatik da, batez ere, ezaguna. Baina lan asko egin zituen, eta idatzizkoak hainbat tokitan irakur daitezke. Toki horietan, askotan, ñ-z idatzia dator bere deitura, berak hala egiten ez bazuen ere. Alderdi aldizkarian argitaratutako Batasunaren baranoan artikuluan irakur daitekeenez, hainbatek gaizki idatzi ohi du bere deitura —ñ-az idazteari buruz ari da—. Hona artikulu hori eta bere aldarrikapena. Guk gure egin ditugu hark esanak eta kendu diogu ñ-ari txapela, eta n bihurtu sarean dauzkagun sinaduretan, Ibinagabeitia jarriz. Auzi honi buruzko aurkezpena idatzi du, bestalde, Azkue Liburutegiaren zuzendari Pruden Gartziak, Andima Ibinagabeitiaren artikuluaren eta nahiaren berri eman digunak.

Itxaro Bordaren nobela berria

Itxaro Bordaren zazpigarren nobelak XX. mendean barrena Otsabideko jendeen zoritxar eta bozkarioak aletzen ditu. Zeruetako erresuma eleberriak amodioa eta heriotza ditu ardatz nagusi, sasoi zailetan: gerlak, emigrazioa, bizibide makurrak… eta hala ere Itxaroren estilo zirtolari eta jostakinarekin kontaturik beti. Liburua apirilaren 22an (ostirala) 11:30etan aurkeztuko du Donostiako Udal Liburutegiko Sotoan, eta aurrerapen gisa dituzu hemen lehen bost atalak.

Lluis-Anton Baulenas: “Iraganari buruzko bere ikuspegia izan behar du belaunaldi bakoitzak”

Ramon Llull saria irabazi berri du, Per un sac d’ossos nobelarekin. Iragana etengabe aztertu behar dela uste du idazleak. 1936ko gerra, berriz ere nobela batean. Legionario bat, promesa bat eta mendekua. Gerra eta gerra ostea, frankismoa. Garaileak eta garaituak. Horiek Lluis-Anton Baulenasek (Bartzelona, 1958) idatzitako azken lanaren gakoak. Baina ez da nobela historiko soil bat. Badu intrigatik, badu ikerketatik, badu iluntasunetik, badu abenturatik.

• Berria-ko artikulua osorik:
  40. orrialdea.

Txetxenia eta literatura: sarraskiaren antzokitik idatzi

Txetxenia ezagutzen dugu? Egunkarietan dakartenaz gain, ezer gutxi. Ez musikaririk, ez dantzaririk, ez artistarik ezagutzen dugu. Geografiarik? Bi ibai nagusi ditu: Terek eta Argoun. Grozni, Ourous-Martan, Bedeno, Chatoi dira hiririk garrantzitsuenak. Orain, hiri fantasmak. Tanke errusiarren desfileak, mendietako gerrillariak. Ia beste ezer, ez bada sarraskiaren antzokia dela. Gerra oso presente dago idazle txetxeniarren lanetan. Hona hemen hango literaturara hurbiltzeko saio bat.

• Berria-ko artikulua osorik:
  39. orrialdea.

Joxe Mari Lopetegi jaio zela 130 urte

Irunen sortu zen 1875eko apirilaren 13an, duela 130 urte, Joxe Mari Lopetegi, Hego Euskal Herriko errepublikanoen bertsolaria. Amikuzeko Arruetan hil zen,  Behe Nafarroan 1942ko ekainaren 2an. Lopetegik bere garaiko prentsan, Irungo agerkarietan batez ere, argitara eman zituen bertso sailak.
Joxan Elosegik, berriki liburu batera bildu ditu bertso sail hauek eta argitara eman Joxe Mari Lopetegi Errepublikanoen bertsolaria izenburupean, Paper Hotsak argitaldariak plazaratuta.
Bere jaiotzaren 130. urteurren honetan, eta Errepublika aldarrikatu zuten egunarekin bat eginez, errepublika gaitzat idatzi eta kantatu zituen bertsoak hautatu ditugu, hemen paratzeko.

Juanjo Olasagarreren Puskak biziz

Joxerra Agirre, Endika Lakart, Debra Woolf eta abarren mundua, Bizi puskak (Susa, 1996) poemarioan aurkeztu zigun unibertsoak segida izan zuen Puskak biziz poema-liburuan, 2000an Susa argitaletxeak eta Euskalgintza Elkarlanean Fundazioak kaleratua. Pertsonaiek bizia emandako territorio oso bat erakutsi zigun Juanjo Olasagarrek. Osorik irakur dezakezu orain Puskak biziz, eta halaxe dago Ezinezko maletak ere, 2004an Susarekin kaleratu eta Espainiako Kritika Saria jaso berri duen eleberria. Beste jenero eta pertsonaiak izan arren, neurri batean unibertso bera konpartitzen duen liburua. Puskak biziz poema liburua irakurriz gainera, idazleak errezitatutako zenbait poema entzungo dituzu gainera.

Klasikoen Gordailua

Euskal literaturaren lehen agerpenetik –Lingua Vasconum Primitiae (Bernard Etxepare,1545)- 1936ko gerrak ezartzen duen mugara arte ekoitzi diren euskarazko literatur testuak batzen ditu Klasikoen Gordailuak. Gordailua, testu horiek denak batu ditugun lekua delako. Ez gordeta edukitzeko, ordea. Irakurtzeko, erabiltzeko, ezagutzeko testuak dira, eta hala balia daitezen da gure asmoa.
        Klasikoen gordailuan bi ahaleginen batuketa dago: Patxi Salaberri Muñoa idazle eta irakasleak egin eta zuzendu zuen Euskal Testuen Gordailua eta Susa literatur argitaletxeak abian jarritako Armiarma literatur ataria. Bien batzetik sortu da Klasikoen Gordailua; gure argitaletxearen ekimenez eta Patxi Salaberriren zuzendaritzapean.
Euskal literaturako testu klasikoen gordailua apirilaren 14an (osteguna) 20:00etan aurkeztuko dugu Gasteizko Goiuri-Villasuso jauregian, gonbidatuta zaude.

Miguel Sanchez-Ostiz: “Arrabaletan bizi naizen sentipena dut”

Baztanen bizi da, eta azken hamar urteotan hogei liburu eta ehunka artikulu kaleratu ditu. Azken sei hilabeteetan, hiru: Liquidación por derribo (Alberdania) egunerokoa, Piloto de la muerte (Espasa) nobela eta La isla de Juan Fernandez liburua berriki. Proiektu asko ditu esku artean, hainbat lanekin ari da: 36ko gerran Nafarroan girotutako eleberri batekin, adibidez. Argitaratutako liburuen eta egiteke dituen liburuen artean harrapatu dugu.

• Berria-ko artikulua osorik:
  43. orrialdea, 44. orrialdea.

Poetak Bartzelonan

EH! Literaldia 2005 antolatu dute liburuaren egunaren karietara —Sant Jordi eguna ere ospatzen dute— Bartzelonako euskal etxekoek. Jon Elordik emango duen literaturari buruzko ikastaroaz gain, zenbait poesia emanaldi eta liburu aurkezpen bat ere izango dira Bartzelonan. Xabi Bordak Birika zatiak liburuan oinarritutako errezitala egingo du  apirilaren 15ean (ostirala) 20:00etan. Poemekin batera Aitor Bengoetxea Ondarruk prestatutako bideoa emango dute. Bartzelonako emanaldi honen karietara, Bordaren 8 poema katalanez jarri ditugu Susaren webgunean.
        Kirmen Uribe bere aldetik apirilaren 22an (ostirala) 22:00etan izango da Euskal Etxean poemak errezitatzen.
Martxelo Otamendi Egunkariako zuzendariak Plouen Mentides liburua aurkeztuko du apirilaren 23an (larunbata), Lorea Agirrek idatzitako Euria ari du Egunkariaren itxieraren kronikaren katalanezko  itzulpena.

Jon Miranderen poemak

Karol Wojtilaren oso bestelakoa da Jon Miranderen idazkietan irakurtzen dena. Antitesia, esan genezake. Paristar zuberotarraren poemek idazleak bizi eta sortu zuen munduaren ikuspegia ematen digute, haren kezka eta jarduerena, haren irakurketa eta sentipenena. 2002an plazaratu zuen  Susa argitaletxeak Jon Miranderen poemen antologia, XX. mendeko Poesia Kaierak bilduman.

Karol Wojtilaren poemak euskaraz

Loiolara egindako bisitaz gain, bestela ere iritsi zen Karol Wojtila euskararen eremura 1980ko hamarkadan. Ez baita telebista Wojtilak agertzeko hautatutako medio bakarra. Santi Onaindiak euskaratu zituen poloniarraren hainbat poema, eta Olerti aldizkarian argitara eman. Literatur Aldizkarien Gordailuan irakur ditzakezue, edo, nahi izanez gero, Euskal Bertso eta Olerkien Hemerotekan.

Claudio Rodriguez: idaztearen abentura

Ia sei urte dira Claudio Rodriguez (Zamora, 1934-Madril, 1999) hil zela. 65 urte beteko zituen bizirik balitz. Liburu bat ari zen idazten. Titulua ere bazuen liburuak: Aventura. Haren seigarren liburua izango zen, baina amaitu gabe geratu zen: hamaika poema zeuzkan eginda. Hamaika; ez gehiago.

• Berria-ko artikulua osorik:
  44. orrialdea.