Api
28
10
Aurten ehun urte dira Jean Etxepare medikuak Buruxkak liburua argitaratu zuela, 1910ean Toursko Mame inprimategian egina, aldizkarietan agertutako 23 artikulu bildu eta 2 berri idatzirik. Zabalkunde oso murritza izan zuen, zenbait irakurleri bi artikulu idatzi berriak gustatu ez-eta. Nor eskola-emaile / Zer irakats zen horietako bat, honela amaitzen zena: “Gobernamenduak ororen sakelatik atxik bitza mota guzietako eskoletxe andana bat (…) Apezak ken bitza eskolemailegotik, dela multzoan, dela bakarka”. Eta bestea Amodioa, Miarritzeko jatetxe bateko elkarrizketa honela abiatzen zuena: “Zer da, bazkari on batetarik lekora, emaztearekin gozatzeaz hoberik?”. Idazlea hil ostean, Buruxkak liburuaren bigarren argitalpena egin zen Piarres Lafitteren hitzaurrearekin 1936an Baionan, baina bi artikulu horiek gabe.
Api
26
10
William Shakespeareren antzezlanak Christopher Marlowek idatzi ote zituen teoria ezagutuko duzu. Irakurriko zenuen baita ere, Hamlet famatuaren lehen bertsioa Marloweren adiskide Thomas Kydek egin zuela 1590 inguruan. Baina ezbaiak alde batera utzita, esan ohi da Shakespearek 1599-1601 artean idatzi zuela antzezlan hau. Gaur Juan Garziaren itzulpena eskaintzen dizugu sarean, 2002an Literatura Unibertsala bilduman argitaratua (100. zenbakia). Hamlet euskaraz Bingen Ametzagak plazaratu zuen lehendabizikoz 1952an eta Bedita Larrakoetxeak ondoren 1976an.
Api
19
10
Mikel Antzak bi ipuin liburu eta antzerki obra bat argitaratu zituen 80etan: Lehen bilduma (1985), Beteluko balnearioko mirakulua (1985) eta Odolaren usaina (1987). Hogeitaka urte geroago dakar orain bere lehendabiziko nobela: Ospitalekoak, Fresnes espetxean idatzia. Preso bat neskalagunari idazten ari zaio kartzela-ospitaletik, egoera hain makurrera nola iritsi den azaltzen, kontakizunak aurrera egin ahala gertakari estrainio eta ezustekoen kate bat bihurtzeraino. Oroitzapen eta sentiera barnekoiz bustitako eleberria duzu, gatibutasunari buruzko kronika zorrotz trenkatua, ihes eta libertate desiraren aldarria. Apirilaren 22an Donostiako Udal Liburutegiko sotoan aurkeztuko du Susa argitaletxeak.
Api
14
10
Pamiela argitaletxeak Lewis Carrollen Aliceren abenturak lurralde miresgarrian eta Ispiluan barrena Manu Lopez Gaseniren itzulpenez argitaratu zituenean (1989-1990), Erramun Landaren azal liluragarri birekin agertu ziren; kutxa artistiko bat zen sortzez, collage paregabeekin. Erramun Landak harreman estua izan du beti literaturarekin. Hemen eskaintzen dizkizugu, beste bi adibide. Lehendabizikoa, Xabier Iñarrairaegik eta Karlos Erizek 2005ean egindako bideozko erreportaje bat: Denbora ez da distantzia erakusketakoa, Edorta Jimenezen testu poetikoez edertua. Bigarrena, 2007ko grabatuak, Salvador Puig Antich anarkista gogoan zuela eginak: Harresi ostean pareta, Koldo Izagirreren poema errezitatuekin eta Nora Ancarolaren bideoarekin.
Api
13
10
Duela hamar urte, 2000ko apirilaren 13an, Erroman hil zen Giorgio Bassani eta Ferrarako juduen hilerrian ehortzi zuten. Faxismoaren garaian Giacomo Marchi izengoitiarekin argitaratu behar izan zuen lehendabiziko lana: Hiri bat lautadan (1940). Bassani izenez, poesiazkoa izan zen bere aurreneko liburua: Maitale pobreen istorioak. Feltrinelli argitaletxeko zuzendari zela, Giuseppe Tomasi di Lampedusaren Gattopardo eleberria plazaratu zuen. RAI telebistako lehendakari-ordea ere izan zen, eta zinemarako lanak egin zituen Michelangelo Antonioni, Mario Soldati, Luchino Visconti eta Vittorio De Sicarekin. Hain zuzen ere, De Sica izan zen Giorgio Bassaniren Finzi-Continitarren lorategia (1962) nobela film bihurtu zuena (1970ean). Koldo Bigurik euskaratu zuen 1997an Literatura Unibertsala bildumarako.
Api
07
10
Tristram Shandy eleberri handiaren egileak, Laurence Sternek, bidaia luzea abiatu zuen 1765ean tuberkulosiak jota zegoela, Doverretik Parisera aurrena eta handik Napoliraino ondoren, hegoaldeko giro lehorren bila. Eta halaxe idazten hasi zen Bidaia sentimentala Frantzia eta Italian zehar liburua (1768ko otsailaren 27an argitaratua, idazlea hil baino bi aste lehenago); kontakizuna lau zatitan ematekoa zen Sterne, baina tamalez lehendabiziko biak baino ez zituen amaitu; beraz Italiarik ez da ageri, baina Parisen oso ondo pasatuko duzu. Tristam Shandy eleberrian agertzen zen Yorick elizgizona da hemen protagonista, Hamlet-en adiskide bufoiaren izen berekoa. Josu Barambonesek itzulirik plazaratu zen 1998an euskaraz, hitzaurre gisa Virginia Woolfek 1928an liburuari buruz idatzitako artikulu eder batekin.
