Uzt 27 16

Mikhail Lermontoven poemak

Literatura errusiar erromantikoaren ordezkari nagusienetakoa, Gure garaiko heroia eleberria da, zalantzarik gabe, Mikhail Lermontoven idatzirik behinena, Jose Moralesen itzulpenari esker euskaraz irakur daitekeena, Armiarman lehenagotik on-line jarria. Eleberriez gain, haren hainbat poema ere ekarri izan dira euskarara, 80etan aldizkarietan (Hotsizki, Maiatz) eta  itzulitako poemen bilduma batean (Hezurrezko xirulak, Elkar 1991). Lermontoven heriotzaren 175. urteurrenean, hemen dituzu irakurgai poemok.

Uzt 21 16

Ludmila Petruxevskaiaren Katuek bai zorte ona

XX. mende amaierako idazle errusiar garrantzitsuenetakoa da Ludmila Petruxevskaia, ipuingile, antzerkigile, pintore eta kantaria. Sistema sobietarraren porrotaren kritika landu du hainbat hizkuntzatara itzuliak izan diren antzerki-lan eta ipuinetan. Kultur eragile oso ezaguna, hainbat sari eta errekonozimendu jasoa da. Animalia eta haurren istorioaren atzean salaketa gordetzen duen narrazioa, Katuek bai zorte ona ipuina eskaintzen dizuegu, Josu Zabaletak euskaratua.

Uzt 14 16

Henri Caleten abertzaletasuna

Sortzez Raymond-Théodore Barthelmess genuen Henri Calet, eta senez idazlea, idazlea artikuluak eta oroitzapenak ematen zituenean ere. Erdi kronika erdi nobela, autobiografiaren eta fikzioaren arteko obra berezi bat eraiki zuen, bere burua erakusten duen historiagile baten gisan. Caleti interesatzen zaion historia ordea ez da orri handiena, XX. mendearen lehen erdiko Parisen jasotzen dituen hosto xeheena baizik: klase apaletan, beren bizitzaren jabe ez direnen historiarik gabeko historian, proletalgotik marginalitatera sartu-irten bizi den mundu garratz eta hunkigarri horretan aurkitu zuen gaia. Begi erneko idazleak badu bihotzik hala ere, eta jendea maite duenez,  malenkoniaz kutsaturiko ironia gozo batean harrapatzen du irakurlea (La belle lurette, 1935; Le tout sur le tout, 1948; Monsieur Paul, 1950…). Erresistentzian sartu zen, atxilotu egin zuten, ihes egin zuen, erresistentzian jarraitu zuen. Gero, 1945ean, Fresnesera itzuli zen ostera eta paretetan idatzitako guztia bildu zuen, argitaratzeko, historiaren higieneak oihu haiek isil zitzan baino lehen (Les murs de Fresnes, 1945). Henri Caleten aipatu ezaugarriok ederki islatzen dira kolaboratzaile finkoa izan zen Combat aldizkarian azaldu Danbor hotsik gabeko abertzaletasuna artikuluan (Patriotisme sans tambour, 1945). Uztailak 14 zituela hil zen orain hirurogei urte.

Uzt 13 16

Eako 13. Poesia Egunak

Asteburu honetan, uztailak 15-16-17, izango dira Eako Poesia Egunak, hamahirugarren urtez. Aurten “…eta paisaia hitz egin zen” izenburuarekin dator, egitarau zabalaz eta idazle ugariren parte hartzeaz, hala nola: Eider Rodriguez, Kattalin Miner, Jule Goikoetxea, Danele Sarriugarte, Elurre Iriarte, Goizalde Landabaso, Iñigo Astiz, Lutxo Egia, Pako Aristi, Celosamente Gordea taldea. Eta bidenabar, poesiaren eta kantuaren arteko zubiak eraikiko dituzte musikariek: Mursego, Anari, Oier Aldekoa, Gari, D’Capicho, Kalakan, Napoka Iria, Joseba B. Lenoir. Euskal poesiari eskainitako jaialdi handiena da, zalantzarik gabe, Ean urtero egin ohi dena.

Uzt 05 16

Martin Landerretxeren Apurkak

Argitaletxetako hizkeran bigarren azala esaten zaion orrialdean, izenburua eta egilea errepikatzen den horretan, Martin Landerretxek datatu egin zuen, hitzaurreak ohi diren eran, bere Apurka zahar eta berri ahurtara bat eskuararen alde: «Doni Joane Lohitzundik, Uztailaren lehenean, 1905ean». Idatzia amaitu zuen eguna? Lana inprimategian eman zuenekoa? Makina lanean hasi zenekoa? Salgai ageri behar zuen eguna? Nolanahi den, ehun eta hamaika urte egin ditu aste honetan berean (111 alegia, zenbaki berezia) lantxo honek kaleraturik. Funtsean, XX. mendearen hasmentan euskarari buruz metatuak ziren lanen eta iritzien laburpen praktiko bat dugu, apezek eta oro har euskaltzaleek aski argudio ukan zezaten gure hizkuntza menosten zutenei buru egiteko eta eskualdun epelak berotzeko. Liburuaren osatze alde, bibliografia, Oihenarten atsotitzak eta Martin Landerretxek berak eginiko Iratiko Artzaina bertso multzoa ere badakartza. Euskara eta frantsesa tartekatuz argitaratu zen arren, euskarazko testua editatu dugu soilik, horrela omentzen delakoan ongien Landerretxeren memoria.

Uzt 01 16

Sonia Gonzalezen poemak

Nagusiki zu bati mintzo zaizkion poemak dira Sonia Gonzalezen Sagarroiak poema-liburukoak (Euskaltzaindia/BBK, 2002); zu-ri egindakoak baina ni da protagonista. Bere baitatik idatziak, euskal poesiak dagoeneko ondo  irabazitako lurraldetik idatziak dira, sentimenduetatik bezala sentsazioetatik,  naturaltasunez, harremanez gain ingurura ere salto eginez intimismo gehiegizko batera mugatu gabe. Hiru urteko jauziaren ondoren, poeta sozialagoa da Gonzalez Poema amniotikoak (Kutxa, 2005) liburuan, batez ere politikoagoa, hitzaren zentzurik greziarrenean. Poetak bere baitatik kanpora eraman du begirada, gizarteari erreparatuz, gizarteko eremu pribatu zein publikoenei. Poemario honetako azken atalean itzultzen da bere baitara eta harremanetara (maitasunera, desamodiora, sexura), baina zukako hizkera utzita, erlazioa ni eta besteak bikotean eraikita. Irakurgai jarri ditugu bi liburuok.

Agenda

Efemerideak

Kritikak