Literatur Emailuak

Hezur berriak

Amapola hazi batetik, haragizko erauntsi bat. “Zorionak, idatzi zidan, jakin dut hezur berriak dauzkazula”. Jendaurrean mutututako gorputz dardaratu batean, zirriborro-lanbro batekin dabil hara-hona poemotako ahotsa, idazten lagunen ahots-mezuak entzun ahala, idazten loezinean dela. Nola egiten dute besteek? Ama idazleak, ama lagunak, ama fakirrak. Ospitale hotz batean barruratutako hatzak eta barruratutako hitzak, dena normal, itsasaurreko anbibalentzia, erruak, damuak. Jaioberri baten arnasa etxekotu bezpera eta harekin heldutako argi-itzala bildu ditu Ane Labaka Mayozek Hezur berriak bere lehen poema liburuan. Osorik irakur dezakezue sarean.

Sexua eta generoa hizkuntzaren labirintoan

Lisipe bildumak 16. alea kaleratu berri du, Ariadnaren haria izenekoa. Azpitituluak (“Sexua eta generoa hizkuntzaren labirintoan”) argi adierazten du Beatriz Fernándezek idatzitako liburuak jorratzen duen eremua: hizkuntzaren —eta batez ere, euskararen— tipologia eta erabilera soziala, sexuaren edota generoaren ikuspegitik. Labirinto horretatik onik ateratzeko, filologiaz, politikaz, historiaz eta umorez osatutako hariak osatzen ditu egileak, zorroztasun zientifikoa eta dibulgazio gozagarria uztartuz. Hizkuntzaren erabileraren inguruan aspaldi hasitako hausnarketa kolektiboari segida eman nahi izan dio, ezagunak diren alderdiak birpentsatuz eta ezezagunak direnak erakutsiz. Euskara disidentea bera eraikitzen (edo behintzat euskal hiztunak deseraikitzen) laguntzeko baliagarria izan daitekeen gogoeta.

MPK bildumaren
udazkeneko uzta

Gaur aurkeztuko dira prentsaurrean Munduko Poesia Kaierak bildumako azken aleak. Jacques Preverten kaieraz (Koldo Izagirrek itzulia) eta Manuel Vazquez Montalbanenaz (Jon Alonsok itzulia) gain, kaier berezia ere argitaratu da, bildumaren 10. urteurrena eta ordura arteko 50 aleen uzta ospatzearren: bizirik dauden 39 idazleren poema bana euskaratu dute beste hainbeste itzultzailek. Poesia maite duten eta lan euskaratuak gogoko dituzten guztien gozagarri.

MPK bildumak 10 urte
(Biziei ere omen)

Munduko Poesia Kaierak bilduma 2014an jarri zen martxan, mundu zabaleko poesia gurera ekartzeko helburuarekin. Hamar urteko ibilbide honetan, 50 poetaren lana ezagutzera eman du. Efemeridea ospatzeko, bilduman ohi ez dugun bezala jokatzea pentsatu dugu: biziei omen eginez.

(gehiago…)

Guardasol gorria, transformatzen ez dakien jendarteari Lutxo Egiak egindako soa

Lutxo Egia sortzaile eta kultur aktibista geldiezinaren zenbait testu eszeniko biltzen dira Ganbila bildumak kaleratutako Guardasol gorria liburu berrian, haren antzerkia biltzen duen aurreneko bilduman. Irakurleak liburu honetan hiru antzerki testu aurkituko ditu (Hamalau, Free tour eta Identitarteak), eta baita Haren da nire performancearen bitakora kaiera ere. Umorea, absurdoa eta kritika soziala, horratx Lutxoren antzezlanetako konstante batzuk. Funtsean, egilearen trans-obsesio unibertso ederraren parte bat baino ez dira pieza hauek, jolasean, performancean, trantsizioan, kritikan eta umorean oinarrituta beti. Ezin hobekiago landutako izaki biziek eta bizidunek osatutako piezak.

Lurrez estali, antzerki fenomeno baten letrazko isla

Beharrik, ez gara usatuko Euskal Herriko antzerkigintzari Axut! Kolektiboak eragindako astinaldietara. Aurtengo udan izan zen azkenetarikoa, Lurrez estali deiturikoa, laborantzan jarduten dutenen zailtasunak eta arazoak plazara atera zituen antzezlana. Antzerki zale ugariren ahotan bolo-bolo ibilitako fenomeno hori orain letraz gozatu ahal izanen da Ganbila bilduman kaleratutako liburuari esker. Antzerki garaikidea eta herrikoia konplexurik gabe uztartuz, ekialdea eta mendebaldea ausarki saretuz, hurbilekoenganako maitasun keinu bat da Ximun Fuchsek idatzi eta Axut!ek eraikitako ikuskizun gogoangarria.

Jacques Preverten ahotsa

Ahots soila, hurbila, eta kaleko samarra zuen Jacques Prevertek, Frantziako XX. mendeko poeta ezinbestekoetako bat. Poemagintza oparoa du, estilo eta ahots aldetik, eta narratiboak dira horietako asko, ipuinak ez baina ipuinkarak batzuk. Are, zenbait ale abestekoak dira, kantoreak. Ez alferrik, nazioarteko interprete ospetsuek kantatuak dituzte haren hitzetan oinarritutako makina bat kantu. Mundu arrunta kontatzen du, eta mundu arrunt hori maitasuna da, eta mundua orobat da gerra, odola eta indarkeria, eta munduan daude gabetuak eta pobreak. Prevertek zintzo kontatzen du ikusten duena, umore eta ironia finez, handiusterik gabe trufatuz giza hipokrisiaz eta inozokeriaz, jolasean ia beti. Munduko Poesia Kaierak bildumarako Koldo Izagirrek itzuli du kaiera, sen zorrotz eta jostalariz.

Manuel Vazquez Montalban poeta

Poesia ezezagun samarra da Manuel Vazquez Montalbanena, haren nobelen, saiakeren eta kazetaritza lanen aldean. Eta hala ere berak poetatzat zuen bere burua ororen gainetik. Memoria eta desira izan ziren haren poesiaren bi ardatzak. Egunerokoa emoziotik eta kritikotasunetik erretratatuz historia idazten du, sen etikoaz eta koherentziaz. Halaber, liluraren eta desliluraren artean mugitzen dira desira oinarri duten poemak, erotismoak eta sexualitateak leku garrantzitsua dutela. Poesia urbanoa, asfaltoan, tabernetan, portu ondoko kaleetan gertatzen da, herri-kulturak etengabe bustia, eta Munduko Poesia Kaierak bilduman hauxe duzue udazkeneko aleetako bat, Jon Alonsok euskaratua.

Gaztaroko bulkadak eta hizkuntza zikina, Miren Amurizaren Pleibak bigarren nobelan

Nerabe paisaia rural-poligonero bat, institutuko korridore atenporalak, Morora busean jaistea eta belodromora motorrean igotzea, Hemendik At, Chenoa, Su Ta, lokaleko maromoak eta txosnetako Goi Gerlariak, Largo eta Beda Agarreko sukaldean, erantzun gabeko perdidak, behor hezurrak, istripu bat.

Umezaroa elkarren itzalean zabuka igaro ostean, gaur da eguna kalean gurutzatu eta batak bestea ignoratzen dutena. Distantzia horrek sorrarazten dion amorrazio retroaktiboak sakatuta zuzentzen zaio Jone Pollyri; neskatotan, ahoak nola-hala estali eta eskugaina eskugainaren kontra igurtziaz musukatzen zuen txaleteko bizilagunari.


Ezer gertatu ez zenean gertatu zen guztia jasotzen du Miren Amurizaren Pleibak bigarren nobelak, egonezin primario bat, partekatua izan zen bide baten adarkatzea. Sasoi baten erretratua da kontakizun hau, belaunaldi bat ordezkatzen duten erreferentzia ugarirekin eta zikinak jandako hizkuntza batekin eraikia. Osorik irakur dezakezue sarean.

Euskaldunako borrokaren literatur-hotsak

1984ko azaroan, duela 40 urte, jo zuen goia Euskalduna ontziolako borrokak. Espainiako Gobernuak erabakitako industria-birmoldaketaren baitan lantegi erreferentziala izandakoa itxi zen, langile mordoa kalean utziz. Bilbo hainbat hilabetez su eta ketu zuten lantegi barneko eta Euskaldunako zubiko liskarrak, Poliziaren eta borrokan ari ziren langileen artekoak. 2010ean Susak argitaratutako Gotzon Barandiaran idazlearen Errotik eleberriak itxiera eta borroka horiek ditu hondoko paisaia, eta aita gaixoaren eta alabaren arteko harremanaren soinu-banda pilotakada- eta sirena-hotsez janzten da.

Politeismo bastarta Jule Goikoetxearen liburu berria

Uma Ulaziaren Euskal Herriko greba feministak

Lisipe bildumak 15. alea kaleratu berri du: Uma Ulaziak idatzitako Euskal Herriko greba feministak saiakera. Bost urte baino gehiago igaro dira jada 2019an Euskal Herriko mugimendu feministak lehenengo aldiz greba feminista deitu zuenetik, eta 2023ko azaroan hartu zuen lekukoa greba feminista orokorrak. Bi greba deialdi haietan erabili zen diskurtsoaren analisia egiten da liburu honetan, feminismo materialistaren ikuspegitik. Greba egun haiek inflexio puntu izan ziren euskal feminismoarentzat, baita urte luzeetako borrokaren parte eta ondorio ere. Sexua, zaintza eta estatua hizpide izanik, diskurtso feminista fintzeko gakoak biltzeko asmoarekin dago egina, barne eztabaida politikoak hauspotzeko helburuz.

Uxue Alberdiren Hetero ipuin liburu berria

Araua eta arrakala. Bien arteko tentsioan ageri zaizkigu ipuin hauetako protagonistak. Emakumezkoak dira ia denak, eta gizonez ari dira, nagusiki. Haiek euren gorputzetan, memoria afektiboan eta egunerokoan utzitako arrastoez. Gizonekiko espektatibez eta dezepzioez: unean bertan egin eta esan ez ziren horiez. Aitak —odolekoak, kulturalak, politikoak—, maitaleak, adiskideak ageri dira kontakizunotan. Tesi zuzendari, editore eta militante “idealizatuak”; hiru laguneko gorputz bakar bat frenorik gabe aldapan behera; Zarautz, Elgoibar, Kuba —“desira aplastante bat”—; whatsapp bidezko literatura lezioak; ezin bete diren promesak urpean eta naufragatzen utzitako bizi-puskak; hiltzen jarraitzen duen aita bat, alargun igerilari bat. Tarteko jendearen presentzia aztoragarria eta hizkuntzaren dardara bizia. Zortzi istorio askotariko eta hurbileko bildu ditu Uxue Alberdik bere hirugarren narrazio liburuan. Zortzirak dituzue irakurgai sarean.

Beñat Sarasolaren bigarren nobela

Frank O’Hara poetak zuzendutako lehen erakusketaren pase berezia New Yorken. 1960ko uda. Espainiako pintura eta eskultura berriaren lagin on bat biltzea da ideia, eta hautagaien artean daude nazioartean sona hartzen ari diren Oteiza eta Chillida izeneko artista bi ere. Artea erregimen frankista zuritzeko baliatu ez dadin adi daude, aldiz, beste zenbait. Eta, bitartean, O’Harak, lanak lan, Vincent Warren dantzari eta maitalearengan du jarrita bere gogo biziena.

New York, Madril, Irun, Montevideo, Donostia, Miarritze. John Ashbery, Grace Hartigan, Luis Gonzalez Robles, Antoni Tapies, Diane di Prima, Ramos ahizpak. Iragan mendearen erdialdea igaro berritan, AEBetako eta Europako kultur mundua astindu zuten dozenaka izen sartu-irtenean dabiltza kontakizun honetan, argiaren —hala itsasertzeko egun batena, nola etxe-orratzen bitarteetakoa—, minduraren eta begirada ironiko bezain alai baten artetik. O’Hararen poemetan gertatzen den bezalatsu, hain justu. Haietako bati zor dio izena Beñat Sarasolaren bigarren nobelak. Osorik irakur dezakezue sarean:  Coca-Cola bat zurekin.

Frank O’Hararen lau poema

1966ko uztailaren 25ean, duela 58 urte, hil zen Frank O’Hara poeta estatubatuarra, eta haren lau poema dakarzkizuegu, Beñat Sarasolak itzuliak. Hain zuzen ere, O’Hararen bizitzan oinarrituta dagoen Sarasolaren Coca-Cola bat zurekin nobelan ageri dira poema hauek. Nobela irailean argitaratuko du Susa argitaletxeak.