Urt
29
15
Eskualduna-ren aburuz frantsesen erlijioa omen da alemanen etsairik gehienetariko bat. Nonbait, Alemaniako katolikoek, katoliko baino prusiarrago dira. Aste honetan ere “aitzina” da kazetan gehien-gehien errepikatzen den hitza. Bestalde, negu beltz eta ustel honetan artilleriaren lan ederra nabarmentzen du Gobernuak diru gutxiago bildu du zergen kontura, itxuren arabera gerra honek ez dezake iraun heldu den negu arte, hori dela eta harrigarria egiten zaigu Zerbitzarik aipatu hau “bake iraunkor batentzat, batere ez litzaukuke sobera, hemen bertze sei ilabetheren iragaitea.” Errumania eta Italiaren jokamoldeak aztertzen ditu, baina Aita Sainduaren hitzak epelak edota zuhurrak izan ote diren ez du ebazten kazetak. Erromakoak ez du Alemania aipatu ere egin. Jean Saint-Pierrek bildu duenez marokiarrak algeriarrak baino gerlari hobeak omen. Bi salaketa dakarzkigu Kirikiñok Euzkadi-n, bata alemanen txakurkerien kontrakoa eta bestea ustezko “itxaspe-ontziak” direla kausa doitxiarren alde ari diren bertako egunkarien jokamoldea agerian uzten duena.
Urt
28
15
Behin batean (Kriselu, 1972) ipuin bildumak liburu gutxik bezala harrotu zuen gure intelligentsia zuhurraren arima minbera. Kritika gogorrak jaso zituen Xabier Kintanak, irainak ere bai, zintzotasun historikoa errespetatzen ez zuelako. Tituluak berak ordea, “Behin batean”, aski garbi gaztigatzen zuen barnekoa fikzioa zela oroz lehen. Bost ipuin leku eta kultura urrunetan kokatuak dira, bi Euskal Herrian. Biotako bat, Ukronia, egun EAE dukegun lurralde hipotetiko baten deskribapena da, EAJ izeneko alderdia eta euskara sabindarra nagusi, botere autoritarioaren jabe. Ez zioten barkatu Kintanari ez umorea, ez ausardia, ez fabulatzeko ahalmena. EAJz trufatzen zen! Traizioa! Euskaltzaindiaz ere bai! Eskandalua! Xabier Kintanaren ipuinok, besteak beste, munduaren eta gizakion hipokrisia dute jomuga, espantuzko kritikak, zeharbidez eta nahi gabe, agerian utzi zuen gisan. Haizeberritu ederra gure literatura txepelari.
Urt
22
15
Lehengo lepotik burua Eskualduna-n, aro gaizto honek gerrako lana gibelatzen du. Jean Etxaparek barneko ospitaleetan jazotakoa berritzen digu. Honen aburuz euskaldunek euskara dute sendagai, “zer atsegina euskaraz hasten balin bazeie…galdegiozu hurbiletik ikusi dituen edozoin frantsesi, nor diren gudukari hoberenak etsaiarekin buruz buru, zaude ez dautzula ihardetsiko baizik: «Ce sont les Basques.» Jean Saint-Pierrek gerra molde honetan zulatzaileek duten garrantzia azpimarratu eta afrikar soldadoen kuraia nabarmentzen du. Donaixtik lau herritar galdu ditu gerran. Mercier Malinasko gotzainaren afera dakarte bai Eskualduna-k bai Euzkadi-k, Aita Sainduak goraki gaitzetsi du alemanek Mercier preso hartzea, abertzale honek ez du burua makurtu alemanen aurrean. Kirikiñok irakasbide gisara Durango-Iurreta eta Bilbon karlista eta liberalen artean jazo ez diren bi gertakari kontatzen ditu Alemanak gerran egiten ari direna erakutsi nahian, badu txungurretik kontakizunak.
Urt
17
15
Antonio Valverde Ayalde duela ehun urte jaio zen, 1915eko urtarrilaren 17an. Errenterian sortua erroak Irunen zeuzkan inprimatzaile familia batean, etxeko langintzari jarraitu zion Donostian, hainbat lan eder argitaratuz eta grafikagintzako artistak formatuz. Ayalde rara avis dugu Euskal Herrian: lantegiburua eta artista, burgesa eta kultua, margolaria eta idazlea. Herrimaitalea izaki, baitezpadakoa gertatu zitzaion euskara: ikasi, landu, idatzi… eta nortasun handiko obra moderno bat osatu zuen gure hizkuntzan, hala poesian nola artikulugintzan eta ipuingintzan, hil zen urtean bertan (1970) antolatu zuen Ibar ixillean bilduman dasta genezakeena. Prosalari-poeta eta margo-marrazkilari honen obraren omenaldi txiki gisa, bilduman apaingarri txertatu zituen irudiak ere ematen dizkizuegu.
Urt
16
15
Baztango idazleekin solasean ekimenekoek Euskal Nobela Beltzaren Astea antolatu dute ilbeltzaren 21etik 25era bitartean. Liburu aurkezpenak, Mariano Izetaren Dirua galgarri nobelaren berrargitalpena, Baztango kontu beltzak istorio kontaketa, mahaingurua, liburu erakusketa, susmagarrien gaua Iruritan, kronika beltz baten ibilaldia, bertso trama, … betea dator ilbeltza Baztan aldean.
Urt
15
15
Errusiak alemanak garaitu ditu Kaukason, turkiarrak larri omen dabiltza, Belgikan ere metroak irabazten, Reims aldean “guk galtze guti; etsaiak hilak trumilka”, iIa oro da bihotz-altxagarri, “gure baionetak ez dire alfer egon” leitzen dugu aste honetako Eskualduna-n. Kazetariak ohartarazten digunez, “iraunen dutenek ukanen dute sarrixago zer konda”. Jean Etxeparek barneko ospitaletan gertatzen ari direnak aletzen dizkigu, txerto eskasia, zirujauen garrantzia, mendikuntzaren aitzinamendua, X izpiak kasurako. Jean Saint-Pierre besteak beste negu ustelaz mintzo da, “Oldar handiagokoaren egiteko, aroa dugu gehienik eskas”. Bestalde tiratzaile on baten balentria berritzen digu eta ondarrean erregu bat, musean aritzeko karta joko bat galdatzen du, kartak piltzartu baitzazkie. Gutun bat ere argitaratzen du aste honetako Eskualduna-k, frontean diren euskaldunen gogoeta gisa. Kirikiñok Euzkadi-n dioskunez euskaldun soldado zaurituak Pariseko Orly jauregian elkartu dituzte. Tolosako batzokian bildu behar omen dituzte haiendako gutunak, eta Tolosatik Baionara igorri.
Urt
14
15
Euskal-Esnalea aldizkariak esklusiba gisa argitaratu zituelako dauzkagu eskura gaur Domingo Agirre “ohiturazko” nobelagile politikoaren Ni eta ni amaitubako nobelaren aurreneko bi kapituluak. Santi Onaindiaren arabera, hil aurretxoan erre zuen egileak berak burutua zeukan nobela hau. Ez dakigu zergatik. Bi atalok aditzera ematen dutenez, ezinezko edo galdutako maitasuna dateke gertakarien haria, gure Erdi Aro gatazkatsu hartan kokatua. Agirrerik Agirreena irakur genezake honakoan, anaforaz, pleonasmoz eta sinonimiaz beteriko deskripzioetan, pertsonaia nagusi eta azpikoen arteko kontrastean eta egilearen beraren fikzioaren erdiko presentzian irakurleon laguntzaile. Tamala da erre izana, gaur egun hain aparrean dabilen nobela historikoaren aurrekari zatekeen. Eta eredu, zenbaitentzat.
Urt
07
15
Bi bakeak galdegin ditu Eskualduna-k, kanpokoa zein barnekoa, Alemaniarekikoa zein frantsesen artekoa eta bizkitartean “oraino bethi aitzinatuz goazi” diosku kazetak, baina era berean gaztigatu, “gezurrez neke baita luzara triparen bethetzea”. Bada beste galderarik aste honetakoan, Zertako? Aleman eta frantses soldaduek eguberri garaian zenbait tokitan menia moduko bat adostu dute eta elkarrekin aritu dira solasean eta kantuan, janaria ere elkarri eman diote, adiskidantza hau ez du begi onez ikusten Eskualduna-k. Aspaldi ez genuen Kirikiñoren berri, aste honetakoan, Batxik Glasgow hiritik berritu dizkionak pausatu eta xalo-xalo Batekotown-go The Gizurting Herald izparringiko berri bat itzuli digu, nonbait, Alemanek Konstantinopoliko atsoen eta txakurren arkakuxo azkarrak erabili omen dituzte errusiar soldaduen kontra.
Urt
06
15
Bigarrenez irabazi zuen Gazteluk Irun Saria Gauean oihu poemekin (CAP, 1972). Hitza, herria eta gizona ditu kantagai jesuitak: egoeraren gogorra eta Arestiren itzal luzea. Arestiren “ni” hura ni kolektiboa zela ohartarazi zuen Joxe Azurmendik zorrotz. Hezur-mamizkoa ere bazen ordea, kezka eta arazo pertsonalak azaltzen zituena, identifikazio bat sortuz. Talentua gorabehera, gizon korrientearen presentzia horrek alde handia ezartzen du Arestiren eta poesia soziala egin zuten gehienen artean. Esan liteke Arestik, kolpeak eman eta hartzeko zeukan ahalmenarekin, zinezkotasun bat eman ziola poesiari. Tamalez, zinezkotasuna zintzotasun bihurtu zuten epigonoek Aresti bera bizi zela, gure literaturak izan duen hainbatgarren aro “ondraua” ekarriz, Unamunoren berbetan esatearren. Gauean egiten genuen oihu, Arestik egun argiz eta kale okerretan.
Urt
05
15
Xaribari-aire gisa aurkezten digu Joxe Austin Arrietak Trankart antzerki-lana. Xaribari-aire eta ahaireko pieza, hiru agerralditan Koldo eta Mikel presoen eta Amaia eta Nathalieren amen eta haien seme-alaben gorabeheren berri izango dugu, vis-a-vis bisita berezi batean, pertsonak eta pertsonaiak nahasian dakartzan antzezlan honetan, obra barneko obra ere baduena. Osorik irakur dezakezu Armiarman Arrietaren lan argitaragabe hau.
Urt
01
15
Ahulena omen da azkarrena, gisa horretan nahi du Eskualduna-k goratu Belgikak gerran erakutsi kuraia. Anitz diru ari dira gastatzen gerraren kari, eta kazetaria dirua nondik? galderari erantzuten ahalegintzen da. Zergak ez omen dituzte goitituko, baina nola lortu gerra sustengatzeko behar den dirutza? “Ithurri ttipiak bilhakatuz itsaso” dugu Frantziako Gobernutik eman duten arrapostua. Jean Saint Pierrek kolpatu, preso edota hil diren soldaduen berri ematen digu. Gerra hasi zenez geroztik 489.733 soldado frantses dira kolpatuak, gainera gehienak sendatzen omen dira eta “arras guti” dira hilak, 12.144. Frontean zortziehun metro zilo erreka irabazi omen dituzte aliatuek, eta alemanen azantza handia bada ere, harrabotsak ez duela hiltzen gaztigatzen digute, “nahi dugunean xehatuko ditugu” esatera ausartu da berriemaileak. Bestalde, sukar ustelaren kontrako txertoa jarri omen diete euskaldunak diren ejerzitoko soldaduei. Euskaldunak eguberriaren prestaketan omen ziloetan.
