Urt
28
14
1939ko otsailean zendu zen, 73 urte zituela, William Butler Yeats, irlandartasunak izan duen poetarik gorenak. Antzerki idazle eta zuzendaria, Irlandako elezaharrek blaitu dute bere olerkigintza, baina baita bere herriarekiko konpromisoak, eta kantatu die bere inguruko jendeei. Literatura Nobel saria jaso zuen 1923an. Andolin Eguzkitzak ekarri zuen euskarara 1980an, Joseba Sarrionandiak dozena erdi poema itzuli zituen eta Josu Lartategik ere hiru eman zituen Enseiucarrean aldizkarian. Gerora Luigi Anselmik eta Hedoi Etxartek ere euskaratu dute. Denak eskaintzen dizkizuegu, Koldo Izagirrek euskaratu duen Easter 1916 poema ezagunarekin batean.
Urt
22
14
Poetak, oro har, gazterik jalgi ohi dira plazara. Barne sukar batek umotzen ditu azkarki hitzeraino. Autore gazte hauen estreinako obrak, gainera, pindarka egiten du batzuetan begira. Horrela jo gintuen 1984an Joxean Muñozen Parentesiak (etabar) bildumak: zehaztasun obsesiboa sekulako estiloan. Gaur, 30 urte geroago, harrigarria egiten zaigu gramatika apurtzaile hura, poetak jauzi estetikora ematen digun bultzazo gupidagabea. Ildo bereko lirikan eta planteamendu ausartean publikatu zuen Begien bizkar, maitasun poema sorta bat (Susa aldizkariaren separata, 1992), Jose Luis Otamendiren sarrera argigarri batekin: “Luze isilean gordetakoak peto-petoan deklaratzen dakizki, ez da amarrurik, ez eskupekorik, ez keinu lagunkoirik. Zauri zahar eta berriek zimelduak ditugu barnemuinak. Estimatzen diogu. Muñozek ez dio beldurrik poesiari”.
Urt
20
14
1964ko urtarrilaren 20an hil zen Anibal Machado, idazle brasildarra. XIX. mende amaieran jaioa, XX. mendeko Brasilgo literatur mugimenduen eta idazle handien garaikide eta lankide izan zen, eta Idazleen Elkarteko presidente, Getulio Vargasen diktaduraren kontra jardunez. Antzerki munduari lotua, hainbat talde sustatu zuen, obren egile eta itzultzaile ere aritu zuen. Prosan ipuinak idatzi zituen, eta obra oso handia ez duen arren, pieza eder askoak utzi ditu, Hamahiru ate liburuan (Elkar, 1985) Joseba Sarrionandiak eta Mitxel Sarasketak euskaratu zuten Biaduktoko suizida, gaur hemen eskaintzen dizueguna, kasu. Herri giro eta gai arruntetan zentzu ezkutuak eta poesia berezia atzematen dakiten idazle brasildarren artekoa da Anibal Machado. Biaduktoko neskatila suizidatuaren istorio laburrean ere, hiriko jendearen kronika legez beti, gertaera goibeletik giro harrigarri eta poetikora eramanen gaitu.
Urt
15
14
Juan Gelman poeta argentinar handia atzo hil zen Mexikon. Diktadura militarrraren aurka jardun zuen, montoneroen erakundean. 1975ean erbesteratu zen, eta ez zen inoiz Argentinara itzuli. 1976an militarrek bere bi seme-alabak eta erraina desagerrarazi zituzten. Alaba ostera agertuko zen, baina semea 1990ean aurkitu zuen, ibai batera jaurtitako igeltsuzko ontzi batean, hilda. Bahiketa garaian jaiotako biloba, 2000era arte ez zuten aurkitu, Urugain. Poesia ekintza politikoarekin lotuz, idazkera herritarra erabiliz ekin zion gaztetan, eta gerora inozentziaz eta oinazez kargaturiko maisu lana garatu zuen. Joserra Egiluzek 1991n eta Koldo Izagirrek 2004an itzulitako poema banaz gain, Kevin Herediak 2007an euskaratu zituen 9 poema. Hamaika poema denera, Gelmanen oroigarri.
Urt
15
14
Ibon Sarasolak (Donostia, 1946) hogeita hiru urte zituela argitaratu zuen Poemagintza liburua (Kriselu, 1969). Gure inoizko poetarik goiztuenak ordea nortasun poetiko heldua agertu zuen titulu xume eta aldi berean fierraren azpian: arruntkeriaren aurkako borroka bat, delikateziaz eta espiritu landuan egina. Irudi eta baliabide klasikoen ukoa, banalitateak izan zitezkeen gaien hautua, gauzen deskripzio sotil eta sutila… Ildo berri bat, zaila, ausarta, ebaki zuen Sarasolak. Estilo biluzi eta erritmikoan garatuak, Poemagintzako poemek intimitate hauskor batean biltzen gaituzte, pianoak sortuak balira bezala.
Urt
09
14
Oparitan emandako jostailu batek abiatzen du Panpina-etxea ipuina (The Doll’s House), Katherine Mansfieldek 1922ko otsailaren 4an The Nation astekarian argitaratua eta hurrengo urtean The Dove’s Nest bilduman jasoa. Klase diskriminazioari buruzko kontakizuna duzu, Iñigo Roquek euskaraturik oparitzat bidali diguna, Katherine Mansfield idazlearen heriotza egunarekin bat eginez. Nahi izatera, beste hamabost ipuin ere badituzu Lorategiko festa liburuan.
Urt
02
14
Urtarrilaren 4an 150 urte izango dira Pepe Artola idazlea Donostian jaio zela. Lanbidez etxe apaintzailea zen: ispiluak eta kristalak ipini, paretak pintatu edo papera jarri. Baina kultur zale amorratua ere bazen; hemezortzi urte zituenetik hasi zen idazten eta argitaratzen: ipuinak, bertsoak, antzerkia; aktore aritu zen Marzelino Soroarekin hasita, eta kantari ere bai Orfeoi Donostiarrean. Garai hartako musikariei lagundu zien letrak idazten, adibidez Jose Maria Usandizagari Mendi-mendiyan operan. Euskaraz.net gunean dituzu Artolaren lanak, baita ere Bertso eta Olerkien Hemerotekan. Emeterio Arresek 1898an Aiton baten eriotza bakarrizketa idatzi zuen bertsotan Artolarentzat, Euskalzale aldizkarian.
