Ots
28
06
Martxoaren 3an hil zen, duela hamar urte. Hiltzen lehenago hasi omen zen. Hiltzen amaitu, ostiralean hamar urte. Ia hirurogeita hamar liburu idatzi zituen guztira. L’amant liburuarekin (Maitalea, Mikel Garmendiak euskarara itzulia, Literatura Unibertsala bildumarako, Ibaizabal, 1996) irakurleen oniritzia eta Goncourt saria lortu zituen. Minetik eta suntsipenetik bizitza berridazten asmatu zuen idazlea da Marguerite Duras.
Ots
23
06
1906ko otsailaren 10ean jaio zen, mendea bete du, Jazinto Rivas Elgeta trikitilaria. XX. mendeko trikitilarien eta trikitilarietan maisu, bere bizitzak izan zuen osagarririk literaturaren bidez kontatua izateko, eta halaxe egin zuen Joxean Agirre idazleak. 1995ean Gipuzkoa Donostia Kutxaren saria irabazi zuen eleberria idatzi zuen, Elgeta, 1996an argitaratua. Trikitilariaren bizitza barik haren bizitzako azken uneak abiapuntu hartutako fikzioa eraiki zuen Agirrek, gaur osorik dakarkizueguna.
Ots
23
06
Euskal Prentsaren Lanak izeneko webgunea jarri du abian Susa literatur argitaletxeak hemeroketa.eus. Euskal Herriko egunerokoetan (erdal egunkarietako osagarri gisa) eta aldizkako agerkarietan (astekari, hilabetekari eta abarretan) XIX. mendetik aurrera, euskal prentsaren bokazioaz azaldu den euskarazko edukiak jarri nahi ditu erabiltzaile guztien eskumenean, corpus hori ezagutu eta nahi bezala lantzeko aukera egon dadin. Euskal prentsa historikoaren errekuperazio eta berrargitalpenerako gune, lau publikaziorekin abiatu da: Euzkadi eta El Día egunkarien euskal orria (1931-1936), Eskualdun Ona agerkaria (1904-1907) eta Argia asterokoa. Osorik jarria dago Argia asterokoa, Gipuzkoako Foru Aldundiaren eskariz egindako lana, eta beraz 1921etik 1936ra bitartean agerkari garrantzitsu honen emaitzak ezagutu daitezke. Lan honen bitartez, oraingoz 8.700etik gora orrialde jarri dira on-line.
Ots
21
06
Gaur bost urte hil zen Archie Randolph Ammons, XX. mendeko bigarren erdiko AEBetako poeta garrantzitsuenetakoa. Poeta gisa ezagutzen dugu. Halere izango zen norbaiten bizilagun, senar, osaba. Baina poeta gisa ezagutzen dugu. Bere bizitzan besterik egin ez balu bezala. Harold Bloom kritiko ezagunarentzat, mendeko poetarik garrantzitsuenetakoa zen. Ezezaguna izaten jarraitzen du oraindik koordenada literario hauetan.
Ots
21
06
William Sidney Porterrek (Greenboro, 1862-New York, 1910) O’Henry izengoitiarekin sinatzen zituen bere lanak. New York hiria pertsonaiatzat zuten seiehun ipuin idatzi zituen. Lehendabizi Detroiteko Free Press aldizkarian. Kartzelan idazten hasi zen, eta handik irtetean, New York World egunkarirako. Astero bat idazten eta argitaratzen zuen. Madrilgo Espasa argitaletxeak haren 23 ipuin bildu ditu Cuentos de Nueva York liburuan.
Ots
16
06
Asteasun erretore izandako Juan Bautista Agirre (1742-1823) dator gaur Klasikoen Gordailura amaitzeke zegoen “erakusaldien” zikloa edo osatzera. Bi obrarekin agertzen da oraingoan. Lehendabizikoa, Konfesioko eta komunioko sakramentuen gañean erakusaldiak izenekoa (1803an idatzia, 1823an argitaratua), ohiko katiximen antzera dago moldatua, hots, galdera-erantzunez taxutua, lehen komunioa egin behar zuten haurrei zuzendua baita. Bigarrena, berriz, zazpi sakramentuen inguruko hausnarketa-sorta gisa aurkezten da eta Zazpi sakramentuen gañean erakusaldiak du izenburu (1808an idatzia eta 1850ean argitara emana). Honenbestez, bada, Asteasukoaren lan osoa dugu eskuragarri sarean.
Ots
16
06
1856ko otsailaren 17an, orain 150 urte, hil zen Parisen Heinrich Heine, XIX. mendeko idazle aleman handietako bat. Dusserdolfen 1797an jaioa, bere poema eta kantuekin eta bidaia-kronikekin arrakasta lortu zuen. Alemaniako botere eta pentsamenduarekiko kritiko, ironia eta sarkasmoaren maisuetako bat izan da, eta bere idatziek oihartzun handia izan dute. Euskarara ere iritsi ziren, 1920ko hamarkadan. Joseba Arregi Txingudik euskaratu zituen Bitarte eta Itzulia poemarioak eta Heine’ren olerkiak liburuan plazara eman 1927an. Txingudiz gain, hala ere, Klaudio Sagarzazu Satarkak, Martin Oiartzabalek, Jokin Zaitegik eta beste zenbaitek ere euskaratu dituzte idazle alemanaren poemak. Heine’ren olerkiak liburua eta beste poema solteak dauzkazu irakurgai.
Ots
14
06
Petan idazlearen aforismoak bildu ditu Unai Agirrek Egan aldizkariaren azken alean. “Kritikaria zirujaua da; aforismogilea, berriz, psikologoa”. Horra nola laburbiltzen duen Petanek bere burua aforismo batean. Psikologo: Esloveniako psikologo, garai bateko psikologo. Tratatu handirik gabe, lerro bakarrean eritasunen berri emango duen psikologo.
Ots
14
06
Palestina idatzi, Palestinari buruz. Eurena ez den mundutik eurena ez den munduari buruz. Itzultzeko joaten diren gizonei buruz. Kanafaniren liburuek herri palestinarraren atzerria, gosea eta sufrimendua dituzte kakotzat. 1966an kaleratutako Gizonak eguzkitan lanarekin (Pamiela, 1991) gero Palestinako erresistentziako literatura izango zena hasi zuen. 40 urte dira ordutik. Eta Palestina bizirik eta zaurituta. Hil zutenean esan zuten: “Bere luma armak baino eraginkorragoa zen”.
Ots
09
06
Bi poema libururen bitartez tokia erdietsia du Rafa Egigurenek euskal poemagintzaren alorrean. 1981ean Ustelak kaleratu zuen Txipiroiren bat edo beste, zehaztasun handiz zorroztutako lumaren emaitza. Mugarrien garraioan izan zen hurrena, Susarekin 1986an plazaratua, aurreko poema liburuko ahotsa sendotzen zuena. Horixe poesiaren eremuan argitara emandakoa. Geroztik, Ilargia putzuan ageri eleberria kaleratu zuen (Erein, 1990), eta 2003an Mandarin dotore disko-liburua, poema txinatarren itzulpena dakarrena, Egigurenek egina. 2002an Susa argitaletxeak Rafa Egigurenen Poesia Kaiera kaleratu zuen, orain osorik aurkezten dizueguna.
Ots
07
06
Enrique Vila-Matasek (Bartzelona, 1948) Medicis Etranger eta Espainiako Kritikaren sariak irabazi zituen El mal de Montano liburuarekin. Lehenago Suicidios ejemplares, Bartleby y compañía eta Historia abreviada de la literatura portátil harribitxiak idatzi zituen. Doctor Pasavento da haren azken liburua. Robert Walser heroi moraltzat duen doktore baten istorioa da. Handinahikeriarekiko eta botere literarioarekiko nazka eta ezkutuan eta konturatu gabe igarotzeko afana dira Walserri lotzeko gakoak.
Ots
02
06
115 urte bete dira urtarrilaren 30ean Jean Duvoisin (1810-1891) zendu zenetik. Haren eskutik sortu-egokitu eta papereratutako obren artean ez da gure letretan garrantzi gutxienekoa, ez eta txikiena ere (ez, noski, tamainaz; ez, jakina, kalitatez) Klasikoen Gordailuak gaurkoan, ainhoarraren omenaldi gisa, eskaintzen duen Bibliaren itzulpena (1859-1865). Idazlanaren izaera erraldoiagatik hiru estekatan banatua (Bible Saindua (I) – Testament Zaharra, 1. zathia; Bible Saindua (II) – Testament Zaharra, 2. zathia eta Bible Saindua (III) – Testament Berria). Eta irakurketak bideratzea Klasikoen Gordailuaren eginkizuna ez bada ere, honako liburu paregabe hauetan aurki dezake irakurleak lehendabiziko aho-gozagarria: Eklesiastesa, Zuhurtzia, Erran zaharrak, Eklesiastikoa. Eta poesi hizkuntza maite duenak Salomonen Kantiketako Kantika eta Psalmoak liburuetan.
Ots
02
06
Bost poema libururen egilea, XX. mendeko euskal literaturako ahotsik sendoenetako bat da Jose Luis Otamendirena. Ustelarekin 1980an kaleratutako Azken undinaren kaira liburutik hasi eta Lur bat zure minari poema-libururaino (Susa, 1995), lirika berezi eta indartsu baten jabe dela erakutsi du Otamendik. Bere poesiaren antologia bat, XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman kaleratu zuen Susa argitaletxeak. Osorik irakur dezakezu orain, poemetako batzuk bere ahotsez entzunaz.
