Literatur Emailuak

Frank O’Hararen lau poema

1966ko uztailaren 25ean, duela 58 urte, hil zen Frank O’Hara poeta estatubatuarra, eta haren lau poema dakarzkizuegu, Beñat Sarasolak itzuliak. Hain zuzen ere, O’Hararen bizitzan oinarrituta dagoen Sarasolaren Coca-Cola bat zurekin nobelan ageri dira poema hauek. Nobela irailean argitaratuko du Susa argitaletxeak.

Ernest Hemingway idazlearen 125. urteurrenean bere poemak euskarari ekarriak

Nobela eta ipuingile gisa goia jotako idazlea izan zen Ernest Hemingway. Poesia ere idatzi zuen. Eta Josu Jimenez Maiak euskaratu eta Maiatz aldizkariaren 77. zenbakian argitaratu zituen 2023ko azaroan. Uztailaren 21ean, igandearekin ospatzen dira Ernest Hemingway jaio zela 125 urte, eta Euskal Herrian izan diren eta egitekoak diren ekitaldi ezberdinen karietara, euskarari ekarritako poemak sarean jarri ditugu.

Bi idazle, bi liburu Booktegin

Poeta, eleberrigilea, aktibista, Espainiako gerran soldadu ibili eta Frantziara erbesteratua, han erresistentzia lanean jarraitu zuen Joaquim Amat-Piniella katalanak, alemanek atxilo hartu eta Mathausengo kontzentrazio-esparrura eraman zuten arte. Handik bizirik irtenda, esperientzia hura KL Reich liburuan jaso zuen (Amical Mathausen elkartearen sortzaileetakoa da berau), eta orain euskaraz irakur dezakegu, Jexuxmari Zalakainek euskaratu eta Booktegik argitaratua. Kontzentrazio-esparruei buruz idatzitako errelato gordina, ona. Ez da Zalakainek katalanetik ekarri digun obra bakarra, Booktegin bertan argitara eman baitu Avelli Artis-Gener Tisner idazlearen Opoton zaharraren hitzak. Idazle, kazetari eta komikigilea, gerratik erbestean Frantzian atxilotze-esparrua bizi izan zuen Tisnerrek ere. Mexikora desterruan joana, hango kulturaren ezagutzak eta sentiberatasun partikular batek eraman zuten Opoton zaharraren hitzak  idaztera, umorez betetako istorioa  non 3.000 eta gehiago gudari aztekek Iberiar penitsula “aurkitu” zutenekoa kontatzen den.

Mohammed el-Kurd idazle palestinarraren Rifqa liburuko 6 poema

Mohammed el-Kurd  idazle palestinarraren Rifqa poema liburua plazaratu du Katakrak argitaletxeak, Eider Beobidek ekarri ditu euskarara. Asteburuan EHZ festibalean, poemak jendaurrean irakurriko dituzte itzultzaileak berak eta Xalba Remirez kazetariak Arberatzen. Palestinako egoera latza dakarte poemok lerro artera, eta EHZ jaialdian irakurriko dituzten sei poemak paratu ditugu sarean, irakurgai.

Sergai Jesenin errusiar paradisu galduaren poeta

XX. mendeko errusiar poetetarik handietako bat dugu Sergei Jesenin, bere 30 urteko bizitza laburrean sona eta itzal handia erdietsi zuena. Sentiberatasun handiko poeta, ildo erromantikotik modernagoetara jauzi egin zuena, lehendik euskaratuta dauzkagun aleetara beste zazpi poema gehitu behar dizkiogu, Xabier Bovedak itzuli eta Idatz & Mintz aldizkariaren kaleratuak.

Alice Munroren Asunak

2024ko maiatzaren 13an zendu zen Alice Munro idazlea, jaioterri izan zuen Kanadan. Literatura unibertsaleko izen ezinbestekoa (Nobel saria jaso zuen 2013an), ipuin-idazle gorenetako bat da Munro. Bi liburu irakurri ahal zaizkio euskaraz, Zorion handiegia (Meettok, 2012) eta Etsaiak, lagunak, ezkongaiak, maitaleak, senar-emazteak (Erein-Igela, 2018). Isabel Etxeberria Ramirezek euskaratuko obra honetako ipuin bat dakargu: Asunak. Literatura Unibertsala sailean argitaratu zen ipuin-bilduma honetako narrazio bat ere entzungai da Xerezaderen Artxiboa webgunean.

Kafka hil zen duela 100 urte

Franz Kafka idazlea hil zen duela 100 urte.
Sare sozialetan txioa egin eta tira atera du Zaldieroak Berria egunkarian.

Ama Ata Aidooren Bi ahizpa

2023ko maiatzaren 31n, duela urtebete, zendu zen Ama Ata Aidoo. Afrikako idazle handietarik bat, emakume ekintzailea, literatura jardunaz gain lan eskerga egin zuen kontinenteko emakumezko autoreen lana ezagutarazi eta duintzeko. Eleberriak, narrazioak eta antzelanak idatzi zituen (Our Sister Killjoy, Anowa…), eta bere herrialde Ghanako zein Commonwealtheko hainbat ardura politiko izan zituen, kulturaren alorrean beti ere. Afrikako idazle askorendako erreferentea, haren heriotzaren urteurrenean ipuin bat dakargu, Bi ahizpa, Mikel Elorzak euskaratua.

Silvia Federici etxean da

Feminista eta marxista izateagatik batetik, eta saiakera idazle handia delako bestetik ezaguna da mundu osoan Silvia Federici. Berriki bere poemekin liburua plazaratu du euskaraz Txalaparta argitaletxeak: Hitzak palmondo.

Bira Euskal Herrian

Egunotan Euskal Herrian da Silvia Federici pentsalari eta idazlea, eta guk Amaia Astobiza Uriartek euskarari ekarritako bi poema (Gazako oroitzapenak eta Konspirazio teoriari gorazarre)  paratu ditugu sarean, ongi etorria emate aldera.

Luisa Villalta poeta omenduko du letra galegoen egunak

Dia das letras galegas egunarekin, urtero idazle bat omentzen dute Galizian. Aurten, duela 20 urte zendutako Luisa Villalta poeta eta musikaria da omendua. Gurean, Itxaro Bordak euskarari ekarria, 1994an, Maiatz aldizkariaren 22. zenbakian. Bere zenbait poema, eta Galizian egin duten dokumentalaren hasiera eskaintzen ditugu bere omenez, eta letra galegoak irakurtzera gonbidatu, bide batez.

A rebelion da palabra

Paul Austerren poemak

Joan den apirilaren 30ean hil da Paul Auster, nazioarteko panorama literarioan izen handietarik bat. Hainbat eleberriren egilea —euskaraz badira dozena erdi—, haiek igoarazi dute Parnasora, baina beste generoetan ere jardun zuen Austerrek eta orain, zendu berri den honetan, haren poesia ekarri diogu euskarari. Hona hemen Josu Landak itzulitako zortzi poema.

Paul Auster idazlea hil da.

Euskarari #ekarriak https://t.co/fAnDgtJs4U pic.twitter.com/1OzLoPs3hr

— ARMiARMA.eus (@armiarma) May 1, 2024

Maria Barbalen Adiskide eskoziarrari

Kataluniako idazle erreferentziazkoetako bat da Maria Barbal. Genero askotan jarduna —antzerkia, saiakera, kazetaritza—, eleberriak ditu ezagunenak, zenbait hizkuntzatara itzuliak batzuk. Euskarara ere bai, Jexuxmari Zalakain Garaikoetxeak  Adiskide eskoziarrari nobela euskarari ekarri eta argitara eman baitu Booktegi egitasmoan. Idazlea 1947an jaio zen Pallars eskualdea kokaleku duen eleberri zikloko laugarrena, literatur jardun heldu eta landu baten emaitza da. Booktegiren webgunean dago irakurgai.

Greziako poesiaren ikur bat: Giorgos Seferis

Sinbolismoan kulunkaturiko poesia da Giorgos Seferis greziarrarena. Erbestetik bere lur eta itsasoaren mira duena, naturari begira poetika intimo eta era berean soziala osatu duena, elementu klasikoak eta gaur egunekoak partekatuz. Munduko Poesia Kaierak bildumako 50.a da Seferisen poema-kaiera, Maite López Las Herasek inspirazio eta zorroztasun harrigarriz itzulia.

Anne Heberten poemak

Ahots oso pertsonal baten jabe, bide guztiz berea egin zuen literaturan Anne Hebertek, Quebeceko poesiaren ordezkari garrantzitsuenetako bat denak. Poesia enigmatikoa da Hebertena, soila bere adierazpenean, baina sinbolo ondo neurtuen gainean oparo eraikia. Susa argitaletxearen Munduko Poesia Kaierak bilduman argitaratu berri da haren poemen antologia, Aiora Jaka Irizarrek tentuz eta mimoz egindako itzulpen-lan apartan.

Vitale eta Anzaldua

Ameriketako hemisferio bitan jaioak, Rio Granderen mugaren bi aldeetan bizi izan ziren. Texasen Gloria Anzaldua, han jaiotako idazle, ekintzaile feminista, aktibista txikanoa; eta Ida Vitale poeta uruguaitarra, Mexikora erbesteratua, abanguardia poetikoaren ahots nagusietako bat. Anzalduari irakurriak genizkion pasarteak euskaraz, Danele Sarriugartek itzuliak; Vitale gurera ekarri gabea zen. Hona hemen idazle handi hauen poema bana, Irene Hurtado de Saratxo Mendietak ekarriak.