Abe 26 07

Napartarra eta Amayur Euskal Prentsaren Lanak webgunean

XX: mende hasierako Nafarroako euskarazko prentsaren bi erakusle esanguratsu dira Napartarra eta Amayur. EAJren abaroan sortua, 1911ko urtarrilaren 8an abiatu zen Napartarra, elebiduna. 1917ko ekainetik azarora bitarteko etenaldi batekin (Salvador Garijo zuzendariaren heriotzarekin batera), 1919ra arte iraun zuen. Euskarazko testuak idazten Larrekok pisu handia izan zuen, eta baita 1918 eta 1919an zuzendari izan zen Jose Agerre Gurbindok. Azpimarratzekoa da “Lili-artean” saila, euskaraz emakume abertzaleei zuzenduriko atala. Nafar gizartean nor ziren beste hainbat sinadura ere ikus daitezke agerkarian, gaztelaniazko artikuluetan: Joaquin San Julian sortzailea, Urmeneta, Cunchillos, Esparza, Aranzadi, Urtasun… (gehiago…)

Abe 19 07

Jose Inazio Aranaren lanak

Klasikoen Gordailuan ez da ezezaguna Jose Ignazio Arana azkoitiarraren obra, aspaldi sareratu baitziren San Ignazio Loiolakoaren bizitza laburtua (1872) eta Bai, pekatu da liberalkeriya (1888) idazlanak. Oraingoan, beste hiru lan interesgarri jartzen dira irakurlearen eskura: batetik, Jesusen Bihotzeko Kongregazioko otoitz eta kantez ehundutako Liburutxoa (1870); bigarrenik, Amabirjinaren bitartez urtetako indulgentziak irabazteko ere balio duen Ofizio laburra (1872) izeneko debozio-liburua, “latinezko itz neurtuetatik euskerazko zorzikoetara itzulia”; eta, azkenik, irakurtzeagatik bakarrik berrogei eguneko indulgentziak eman ditzakeen Loiolako oroitza txiki bat (1888), Loiolako etxejaunez, santuaren bizitzaz eta otoitzez egindako remixa. Hiru lanok, jakina, “Euskal-erriaren erdi-erdiko” euskaran idatziak daude.

Abe 18 07

Ezinezko maletak nobelaren hiru kapitulu alemanez

Elkarrekin haserreturik dabiltzan hiru lagun nafar Londresera iritsi dira, hileta batera joanak, koadrilakoa izandako laugarrena (Carlos) hil egin baita han. Horrela abiatzen da Juanjo Olasagarreren Ezinezko maletak (2004, Susa). Nobelaren lehen hiru kapituluak alemanez jarri ditu Gabriele Schwabek; Fermin, Harakin eta Jexus Mari nor bere ikuspuntutik gertakariak kontatzen.

Abe 12 07

Telesforo Monzonen Menditarrak antzezlana

Otea goitizenez sinaturik, Telesforo Monzonek bere antzezlan ezagunena argitaratu zuen orain dela 50 urte Euzko-Gogoa aldizkarian: Menditarrak. Ilegorri eta Begibeltz artzainak dira protagonistak, eta azken honen alaba Maialen eta Jakes senargaia.

Abe 11 07

Macbeth euskaraz
duela 50 urte

William Shakespeareren Macbeth euskaratu eta Euzko-Gogoa aldizkarian argitaratu zuen 1957an Bedita Larrakoetxeak, Argentinako erbestealdian. Euskal Esnalea aldizkarian agertu zituen bere lehen itzulpenak Larrakoetxeak, grekeratik. Exilioan Shakespeareren lanak euskaratzeari ekin zion eta denera 37 obra itzuli zituen.

Abe 04 07

Juan Jose Mogelen idazlanak

Aspaldi sareratua zuen Klasikoen Gordailuak Juan Jose Mogel debatarraren Baserritar nekezaleentzako eskolia (1816). Orain, berriz, liburu hartan oinarritutako bigarren bertsioa kaleratu nahi du. Halaz ere, Baserritaar jakitunaren etxeko eskolia (1845: 1991) liburua, teorian bestearen bigarren edizioa izan behar zuena, aski aldatua argitaratu zen Gasteizko inprimategian. Mogelek berak ematen du horren arrazoia: “Bigarren aldiz urteten dau argitara liburutxu onek […] zelan denporeen gora beraak agertu oi ditubeen premiña barrijak, geituten jakoz gauza asko ta ikasbide txito biarrak, eldu garian egun negargarrijetarako”. Baserritarrei zuzendua, bertan dotrina-gaiak tratatzen dira pertsonaien arteko elkarrizketak nabarmenarazten dituen oinarri-oinarrizko ehundura narratibo baten barnean. Larramendik erlijio-gizon erdaltzaleen aurka irekitako lubanetatik, Juan Jose Mogelek Peru Abarka (= baserritar) ororen berezko jakintzaren inguruko tesi kontraesankorra baliatzen du izenburuan bertan. Amaitzeko, bazkalburuko gisara, Egunoroko lan-on ta erregubak (1820) idazlana eskaintzen da. Esan gabe doa, irakurle, “liburu onetan ikasi daikezu zeure bizi moduba zuzenduteko biar dana”.

Agenda

Efemerideak

Kritikak