Mar
25
04
Azken hiru urteotan Susako webgunean literatur lanen inguruan prentsa idatzian agertu izan diren kritikak batu ditugu. 2001. urtean hasi ginen astero kritikak batzen eta ehundaka dira eguneroko prentsan eta aldizkarietan batutako liburuen kritikak. Orain tresna berri bat egokitu diogu kritiken gordailu horri: bilatzailea. Tresna berriarekin, bost eremu izango ditugu bilaketa burutzeko: liburuaren izenburua, liburuaren egilea, argitaletxea, kritikaren egilea eta hedabidea. Urte guzti hauetan batutako kritikak gehitu zaizkio bilatzaileari.
Mar
25
04
Mikel Zarateren literatur lan guztiak ekarri ditugu azken asteotan Internetera. 25 urtean argitaratu barik egon da. Etorriaren zorabioz poesia liburua. 1978. urtean Arrese Beitia saria eskuratu zuen, baina ez zuten argitaratu. Eta urte guzti hauetan inork ez du liburuaren berririk izan. Agertu da liburua, eta guk ere bertako poemak sarean jarri ditugu, eskuragai. 23 poema daude bertan. Liburu honekin, Mikel Zarateren literatur sorkuntzako lan guztiak sareratu ditugu, bere heriotzaren 25. urteurrenaren karietara.
Mar
25
04
1936ko martxoaren 22an hil zen Gurutz Sarasola Lotsati poeta, 21 urte betetzeko zituelarik.El Día eta El Pueblo Vasco egunkarietan argitaratu zituen egun ezagutzen ditugun haren poemak. Webgune berezian eman ditugu guztiak, hogei denera. Amodioa iritsi nahi eta ezina agertzen da etengabe poemotan, eta nortasun nabarmenez gazte izatearen freskotasuna darie, ingenuitatez askotan. Liburua argitaratu bezperetan hil zen.
Mar
25
04
Xabier Montoiak nobela berria argitaratzearekin batera izena jarri dio trilogiari: “Hilen bizimoldea”. Izan ere, Hezur gabeko hilak nobelako Jean Etxegoien pertsonaia dakar Blackout honetara (nobelaren erdia eskaintzen dizugu hemen). Trilogiako lehendabizikoan Etxegoien Frantziako Armadako soldadu zen Gerla Handian, eta orain Bigarren Mundu Gerlan kazetari lanetan dihardu naziek okupatutako Parisen. Montoia hirugarrena idazten hasita dago, Aljeriako Gerra sasoira jauzi eginik; Elektrika izango omen du izenburua.
Mar
18
04
Linterna Gorria literatur aldizkari digitala da, hilero 17an berrizten ditu bere edukiak, eta martxoaren 17arekin hirugarren zenbakia plazaratu du: Elurrak ez du dena zuritzen. Elkarrizketa sailean bi berbaldi mamitsu ditu: Harkaitz Cano eta Jon Benitoren artekoa bata eta Julen Gabiria eta Unai Elorriagaren artekoa bestea. Poema asko eta zenbait narrazio ere irakurriko dituzu Bihotz Bakartien Klubak bultzatzen duen edizio elektronikoan. Guztira 20 egileren lanak batzen ditu martxoko zenbaki honek.
Mar
18
04
1973a da Euskal Herrian. Franco jaun eta jabe. Mikel Zaratek, nobela alegorikoa egin gura du; ezizen, metafora eta alegiekin aberastu bere herria. Nobela idatziko du: Haurgintza minetan. Berak argitaratu nobela bakarra. Arrakasta izan zuen irakurleen artean, baina ez zen askorik zabaldu. Geroago ezagutu ditugun edizioek, espetxeko irakurketa batean daukate motiboa. Carabanchelen irakurri zuen Bilboko liburudenda bateko langile amorratu batek, eta argitaratu behar zutela esan zien Elkar argitaletxeko arduradunei kartzelatik irtendakoan. Deustuko Hizkuntza Eskolarekin batera, edizio berriak etorri ziren gero. Gaur, Interneten aurkezten dugu.
Mar
18
04
Mundu poetiko eta ahots berezia du Gabriel Kortak. Halaxe nabari da hasieratik, Ustela bilduman 1980ko martxoan kaleratu zuen Isiletik liburutik. Poema laburrak gehienak, isiletik esanak baino xuxurlatuak balira bezala irudituko zaizkizu liburu honetako poemak. Idazten segitu du Kortak, eta Susa argitaletxearekin eman zuen 1986an Okaranak poemarioa, eta oraindik ez asko, 2002an egileak berak kaleratu du oraingoz bere azken lana den Harri hautsiak obra. Bere lehen lana, Isiletik, osorik eskaintzen dizugu aste honetan.
Mar
18
04
Beste pieza inportantea gehitu dio Susa argitaletxeak Literatur Aldizkarien Gordailuari: Egan aldizkaria. 1948an elebidun sortua, 1953tik aurrera euskara hutsezkoa bihurtu zuten Koldo Mitxelena, Aingeru Irigarai eta Antonio Arruek, aldizkariak garai luze batean izan zituen gidariek; aurrerago, hiru horiei Juan San Martinen izena erantsi beharko litzaieke. 1987ra arteko, Koldo Mitxelenaren heriotzara arteko 74 zenbakiak jarri ditugu Interneten, beti bezala katalogatuta eta aurkibideetan, eta faksimileak inprimatzeko moduan. Aldizkariaren aurkezpen orokorra ere egin dugu, eta baita zenbait informazio osagarri: egileak, euskaratutako egileak, estatistikak… Egan aldizkariak garrantzi handia izan zuen, eta handia da halaber hala zenbakiz nola izenez aldizkarian idatzi zutenen izen-zerrenda.
Esan dezagun gaur egun bizirik den aldizkaria dela Egan, 1988tik aurrera beste lantalde batek heldu baitzion proiektuari, eta aldizkariaren web gunea ere badute.
Literatur Aldizkarien Gordailuan, esan bezala, Egan-en1987ra bitarteko zenbakiak jarri ditugu. Oraindik orain jarritako Olerti eta orain paratutako Egan-ekin, 460tik gora aldizkari topa ditzakezu Gordailuan, ia 11.000 dokumentu. Bada zer irakurri.
Mar
11
04
Konkordia bila izeneko fikzioak idatzi ditu Fito Rodriguezek. Galder protagonistak Parisko Konkordia plazara irten nahi du Magritten erakusketa batean giltzapean geratu delako. Idazleak errealitateko gertaera batetik abiatu nahi izan du: duela urte pare bat, eta Irakeko Gerratea hastear zela, Pariseko museo guztiak itxi zituzten ohi baino lehenago sekulako manifestazioa antolatu baitzen eta, Frantziako Poliziak segurtasun neurri zurrunak hartu behar izan zituen. Fikzio-net honetan Galderren irteera kontatzen da. Fito Rodriguezek berak esan digunez, "urtebeteko lana da non Magritten irudiak eta hizkuntzaren ekarpena adierazpenaren langak eta hesiak, mugak eta ihesak hizpide bihurtzen diren". Galderren pasadizoak irakurtzeko Magritten irudiak izango dituzue testuen lagungarri.
Mar
11
04
"Berrogei urteren bueltan eta berrogei egunean egin ditut ipuin antzeko berrogei alegi mozorrotu mingotsok; bizitzarik erdia (egia balitz!) egin ondoren egin ditut, alegilari ospetsuen antzera, alegilari ospetsua izan ez arren" idatzi zuen Mikel Zaratek 1975an, 42 urterekin, 40 alegiok aurkezteko orduan. Lauaxetari eskaini zion Ipuin antzeko alegi mingotsak liburua. Liburuko azala eta margoak Jose Ignacio Andreurenak dira. Alegiotako batzuk ezagunak egin dira gerora, eta "Ekidazuko astasendia" kasurako Kukubiltxo antzerki taldeak taularatu du berriki.
Datorren astean: Haurgintza minetan.
Mar
11
04
1954ko martxoaren 9an jaio zen Bobby Sands, oraintxe 50 urte. 27 urterekin hil zen, H Blokeetan burututako gose grebaren ondorioz. Mitxel Sarasketak —preso zela bera ere— euskaratu zuen Bobby Sandsek idatzitako Egun bat nire bizitzan (Txalaparta, 1991) eta orain guk osorik jarri dugu Interneten. Emailu honetarako Sarasketak berak Bobby Sandsi buruz egindako artikulua ere eskaintzen dizugu. Ruper Ordorikak eta Joseba Sarrionandiak ere euskaratu zituzten Bobby Sandsen poema zenbait, Susa aldizkariak Itzalpeko ahotsak izeneko zenbaki berezian argitaratuak. Eta berriki, beste euskal preso politiko batek ere, Jon Mintegiagak, Ama maitea poema euskaratu du, Ataramiñen’03 liburuan karrikaratua.
Mar
11
04
Enbata baten modukoa izan Joseba Sarrionandiaren lehen liburuaren plazaratzea: Izuen gordelekuetan barrena. 1980ko Azkue literatur saria irabazi zuen lana, poemarioa argitaratu zenerako espetxeratua zegoen Sarrionandia, eta Carabanchelgo kartzelatik egin zuen hitzaurrea, liburuaz eta bere orduko bizimoduaz argigarria dena. Bere hurrengo poesi lanekin hala estilo nola planteamendu aldetik diferentea da liburu honetan landutako poemagintza; nolanahi dela, poemarioa giltzarria da autorearen bilakaeran, eta baita euskal literatur panoraman ere. Osorik irakur dezakezu orain Sarrionandiaren lehen liburu hau.
Mar
04
04
1953an argitaratu zituen Luis Jauregi Jautarkol-ek bere Ipuiak, Itxaropena argitaletxearen Kuliska Sorta bilduman plazaratuak. Poesi lanagatik ezaguna, prosa ere landu zuen. Honetaz gain, beste ipuin libururik ere argitaratua zuen: Egizko edertasuna ipuin luzea 1923an, eta Ipuiak 1924an. 1924koaren berredizio antzekoa da hau, lehen ipuina aldatuta. Oso ipuin elizkoiak dira, “dotrinatzaileak” direla ere esan liteke, baina badute bitxikeriarik. Hiru ipuinok eredu herrikoian idatziak, berrizalekerietatik urrun, bigarrenak 1914ko Europako Gerla Handia eta Ipar Euskal Herriko baserriko bateko semea ditu protagonista. Ez da Hegoaldeko idazle batengan oso ohikoa. Hiru narrazioz osatua, beraz, hementxe duzu osorik Jautarkol-en Ipuiak.
Mar
04
04
Mikel Zarateren barre egiteko 42 ipuin labur batu zituzten Bilbo irribarrez liburuan, Bizkargi argitaletxeak 1980an kaleratutako horretan. Ipuin bakoitzak, labur-laburrak batzuk, eta luzetxoagoak besteak, Javier de las Heras artistaren irudi bana dauka. Hitzaurrea Kirikiñori hartutakoa da, eta oraingo hauteskunde girorako be aproposa, beharbada. Datorren astean: Ipuin antzeko alegi mingotsak.
Mar
04
04
Santi Onaindiak Milla euskal olerki eder liburua argitaratu zuen 1954an, eta lehenago 1951. urtean Karmengo Amaren Egutegia (artikulu, poema, kantu eta bestez 130 orrialde ingurukoa), ondorengo bost urtetan ere azaldu zena. Azken horretatik eratorria da Karmel aldizkaria, eta honexen gehigarri gisa argitaratu zuen Santi Onaindiak Olerti aldizkariaren lehen zenbakia 1959an Zornotzako Larrean. Ia osorik poesiari emana izan zen Olerti, hiruhilekoa, 1969ra bitartean 28 zenbaki ekarri zituena, harik eta 1970ean Espainiako Gobernuak argitalpena debekatu egin zuen arte. Gerora berriro argitaratzeari ekin zitzaion 1995an azkena publikatu arte. Orain, ia 10 urte beranduago guztiak (38 aldizkari orotara) Interneten kontsultatu, irakurri eta inprimatzeko aukera dago Literatur Aldizkarien Gordailuan (Susa argitaletxearen lana izan da, Bizkaiko Foru Aldundiarekin batera burutua) .
