Api
28
16
Estatuari dirua lapurtu ote dion esamesaren zama bizkarrean bizi da Axdar, ezkutuan, eta lapur fama horren eraginpean lotuko da Sarvar ere, berak salatu ez duen adisideak traizionatu duelakoan. Axdarren jokabidean, baino, bada ezagutzen ez den konturik. Badaki zer den jendearen, bereziki boterearen, pisua nabaritzea Akram Aylisli azerbaijandarrak. Idazle ezaguna, behiala errekonozimendua jasoa, armeniarren genozidioa salatu izana, bera azerbaijandarra izanik, larrutik ordaindu du, bere herrian guztiz bazterrera geratu arte. Azerbaijango idazlerik ezagunenetako bat, euskarara ipuin bat ekarri dugu, Josu Zabaletak itzulia, Bihotzak baditik horrelako gauzak.
Api
24
16
Gaur 100 urte, 1916ko apirilaren 24an aldarrikatu zen Irlandako Errepublika, Dublinen, Pazkoko Altxamenduan. Irlandako gizon eta emakumeei zuzendutako manifestu batekin, abertzale irlandarrek errepublikaren aldarrikapena egin eta Britainia Handiarekiko askatasuna deitu zuten. Urteetan ernatzen joandako abertzaletasunak eta nagusiekiko herrak 1916ko Aste Santuan egin zuten eztanda, eremu abertzaleak eta langileak batuz 5 egunez luzatu zen matxinada batean. Orduan bost egun, baina luzarora eragin erabatekoa izan zuen mugimendu batean. Britainia Handiko Armadak gogor borrokatu zuen bolondres irlandarrek armez hartutako Dublingo eremua, eta ondorengo errepresioa oso bortitza izan zen, altxamenduaren buruzagiak exekutatuz, eta zientoka lagun espetxeratuz. W.B. Yeats poetak hurbiletik jarraitu zituen gertakariok (Pizkunde 1916 poema ezaguna adierazgarri), eta egun haien inguruan ondutako beste bi poema eskaintzen dizkizuegu, mendeurrenaren karietara.
Api
18
16
Mundua aldatzeko tresna zuen poesia Gabriel Celayak, eta hala erabili nahi izan zuen, elite eta goi tokietatik urrun, humanizatuta, behe munduetara ekarrita. Baina konpromisoarena eta ikuspuntu sozialarenaz gain, gizakia ardatz hartzen duen kantua ere bada Gabriel Celayarena. Hainbatek euskaratua (Gabriel Aresti, Pello Zabaleta, Felipe Juaristi…), poetaren heriotzaren 25 urte betetzen diren honetan Koldo Izagirrek zazpi poema euskaratu ditu. Hementxe dituzu.
Api
14
16
Erreferente handienetako bat da, Mexikoko egungo idazleentzat, Jose Revueltas. Ekintzaile politikoa, langile eta nekazarien alde aritu zen. Eta hirutan eraman zuen jardun horrek espetxera, ezagunena 1968ko ikasleen matxinadaren karietara, Lecumberriko presondegi “izendun”era. Behartsuen, indioen munduak, behe mailako planetek: prostituzioa, espetxea… isla zuzena daukate haren literatur lanean, eleberri eta ipuinek osatua batik bat. El Apando narrazio ezaguna, eta beste asko. Gidoigile ere lan handia egin zuen. Klase arteko tentsioaren salaketa bikaina dago Inor gabeko hizkuntza ipuinean, Iñigo Aranbarrik euskarara ekarri diguna, Armiarman eskaintzen duguna Revueltas hil zela 40 urte bete diren honetan. Ipuinaz gain, Lecumberriko espetxetik Octavio Pazi bidalitako gutun bat ere irakurgai daukazue.
Api
07
16
Idazle italiarra dugu Annie (Anna Emila) Vivanti, ingelesez ere idatzi zuen arren. Lindau idazle familia alemanekoa zuen ama. Ingalaterran, Suitzan eta Estatu Batuetan ibili zen antzerkian eta literaturan. Exilioa amaiturik, Aitaren lurraldean kokatua, Carduzzi handiak bere poema bildumari eginiko hitzaurreak ekarri zion ospera. Idazle erraz eta popularra, arrakasta izan zuen Italiatik kanpo ere nobelagile bezala. Alabaina, Annie Vivantik jakin izan zuen literatura jasoa egiten, jasoa eta amorragarria: alemanek Belgikako emakumeei eginiko bortxaketak azaldu zituen (The Invader, 1915), Lehen Mundu Gerra osteko gizartea salatu zuen (Naja tripudians, 1920)… Lanok arazoak ekarri zizkioten, eta zentsura ere bai. Bizitza pribatuan, «maitasun molde libreegian» bizitzea zentsuratu zioten. Beti azaldu zen Britainiar Inperioaren aurka Egipton eginiko sarraskiak salatuz (Mea culpa, 1927), eta Sinn Feinekin kolaboratu zuen. Aurten 150 urte jaio zela eta, lau poema ekarri dizkiogu gurera.
Api
04
16
Intimitatea, desira, erotismoa, borroka, errepresioa, askatasuna, feminismoa, identitatea dira Ekhine Eizagirreren poema bildumako gaiak. Astelehenean Donostian jendaurrean agertu zuen Susa argitaletxeak Alde erantzira nabil, eta apirilaren 22an errezitaldia izango da Zarauzko Garoan arratsaldeko 20:00etan. “Hiru aro bereiziko dituzu liburuan” diosku idazleak: “lehenik, Euskal Herrian bizi nintzeneko garaia; bigarrenik, klandestinitatea; eta hirugarrenik, espetxealdia. Azken hamar urteetako oroitzapenek bizia gal ez dezaten, berreskuratu, elkarri josi eta atondutako hitzak”. Fresnesko kartzelatik aurkeztu du Ekhine Eizagirrek bere lehen liburua, audio honen bidez:
Api
01
16
Kunderak berak azaltzen duenez, “dibertigarri gisa” idazten hasi zen ipuinak, 1958an, Amodio barregarriak izeneko koadernotan bildu eta argitaratu zituenak. 1970ean liburu bakar batean eman ziren argitara, baina hortik Milan Kunderak bi ipuin baztertu zituen: Ni, Jainko nahigabetua eta Anuntziatzailea. Erein argitaletxeak publikatu zuen euskaraz Amodio barregarriak 1993an, Karlos Cidek euskaratuta (Kunderaren Izatearen arintasun jasanezina ere itzulia duena, Alberdania-Elkar 2009). Bildumatik kanpo geratutako bi ipuinok ekarri dizkigu orain euskarara, amodio barregarrien inguruko egilearen beraren azalpenarekin batera.
