Eka
27
12
Prosper Merimee idazle frantsesak 1840an Korsikara bi hilabeteko bidaia egin zuelarik idatzitako nobela da Colomba, urte hartako uztailean argitaratua Revue des Deux Mondes aldizkarian. Bost urte geroago idatziko zuen Carmen, 1847an aldizkari berberean plazaratzeko. Mendekua da Colomba eleberriko gaia; aitaren hilketa ikusi baitzuen Colombak, amorratzen dago noizbait justizia egin dadin. Iñaki Azkunek 1996an egin zuen orain sarean osorik eskaintzen dizugun itzulpen hau.
Eka
21
12
Duela 75 urte, 1937ko ekainaren 25ean egunsentiko 5:39an fusilatu zuten Lauaxeta Gasteizko Santa Isabel hilerrian. Interneten emanak dituzu idazlearen lan garrantzitsuenak: Bide barrijak (1931), Arrats beran (1935), poema solteak (1925-1937), poema itzuliak (1927-1931) edo poesia kaiera (antologia); ipuin eta artikulu bilduma: Azalpenak; antzerkiak: Asarre-aldija (1931), Epaya (1932), eta itzulirik Maurice Maeterlincken Balbia (1932) eta Manu Sotaren Iru gudari (1933). E-book moldean ere doan dituzu Lauaxetaren zortzi ale Liburu Elektronikoa gunean. Lauaxeta berpiztu egin zuen Juan Luis Zabalak eta Agur, Euzkadi nobelako protagonista bilakatu 2000. urtean.
Eka
20
12
Lauaxeta fusilatu eta bi urtera, Gorputz dago gudaria poema idatzi zuen Salbatore Mitxelenak. Hogeita hamar urte geroago, Gabriel Arestik ekarri zituen In Memoriam (1967) eta Ekainaren 26 egun (1970). Bernardo Atxagaren Lauaxeta gogoan 1976koa da, eta 1980an plazaratua Ibon Sarasolaren Lauaxeta paredoian. Xabier Montoiak 1983an idatzi zuen Orain dela, Saletxek Txori xotila txiunka, Omar Nabarrok 1986an Lied bat, Iñigo Aranbarrik 1987an Luma beltz-horidun tukana eta geroago Muxuka nazak. 1989an argitaratu ziren Eusebio Erkiagaren Ez zaitez Gernikara joan eta Gernikara noake. 1989koak dira baita ere Lauaxetaren betaurrekoak, Koldo Izagirrek konposatuak. Jose Luis Otamendiren Mendi-negarra eta Joseba Sarrionandiaren Olerkaria 1995ean irakurri genituen; 2003an Ignazio Aiestaranen Poesia Auschwitz eta Gernikan. Izango dira gehiago ere, hemen zerrendatzea guk ahantziak.
Eka
14
12
Euskal herritarrak ongi ezagutzen ditu fronterak. Claudio Magris idazle italiarrak bere gogoetak eskaini zizkigun Mugak izeneko lanean (Koldo Bigurik 1995ean euskaratua). “Hamazortzi urte bete arte bizi izan naiz Triesten; umetxoa nintzenean, hura ez zen muga-hiria soilik, muga bera zela zirudien (…) Triesteko muga, gainera, Ekialdearekiko muga da eta, batez ere, zen; Carso aldean lagunekin jolas egitera joatean nire aurrean ikusten nuen hura zer eta Burdinazko Hesia zen (…) Hartaz harantzago Stalinen inperioko mundu neurrigabe, ezezagun eta mehatxagarria hasten zen”. Magrisentzat, muga anbiguoa da: batzuetan hurkoarekin elkartzeko zubia da, bestetan apartean egonarazteko hesia.
Eka
07
12
Joan den asteartean, ekainaren 5ean hil zen Ray Bradbury idazle iparramerikarra. Euskaraz Jon Aranok ipini zuen lehen aldiz, 1986ko azaroan Martitzeko kronikak —The Martian Chronicles (1950)– ipuin bildumako pasarte batzuk hautatuta Susa aldizkarirako. Urtebete geroago, 1987ko irailean Jesus Peñagarikanok Pozoietara jolas dezagun narrazioa —Let’s Play ‘Poison’ (1946)– eman zuen Porrot aldizkarian. Eta Nagore Tolosa izan zen Bradburyren liburu bat estreinakoz euskarari ekarri ziona: Fahrenheit 451, 1953ko nobela, guretzat Txalaparta argitaletxeak 2010ean plazaratua.
Eka
05
12
Natxo de Felipek eta Joseba Tapiak eskainitako kantaldi baten grabazioa entzuteko gomendioarekin gatoz, aitzakiatzat harturik gaurko egunez 1975eko ekainaren 5ean hil zela Gabriel Aresti. Bederatzi kantu dituzu hemen, Arestiren poemez sortuak, eta 2000ko abenduaren 13an Bilboko Kalderapekon Natxok eta Josebak abestuak.
Eka
04
12
Elizabete Manterolaren azterketei esker Euskal Literatura Itzuliaren katalogoa (ELI) kontsulta dezakegu sarean. Norberak nahi eran jakin ahal du zein liburu itzuli eta argitaratu izan diren erdara ezberdinetan, euskal literaturaren hasieratik 2010 urtera arte. 161 idazleren 480 euskal libururen 935 erdal argitalpen egin direla ikasiko duzu, 38 hizkuntzatara itzuliak.
