Gernikara noake (Aberriari kantua)

EUSEBIO ERKIAGA

Idatz & Mintz, 1989

 

Gazte nintzala

jakin neban zein zan

aberri neurea.

Amesetan ikusi

neban neskatilea

—maitale kutuna,

artean aurkitu bagea—

zeu ete zinan dot

sarritan sinestu,

Euzkadi maitea.

 

Umezaroko urteak

jatortaz gogora,

gure begiak zabal

behera ta gora,

ibaiaren lerroa

ta errekastoa,

muna baketsuetaz

asago basoa.

 

Goizaren bakea

gure soloetan,

txorien pioek

amesak ereiten,

garo izerdiz landea.

Soinutsik haizea.

 

Eta iparreruntz

osin nagusia

aitaren berbetara

sarri etorria.

Haregaz joan nintzan

domeka goiz baten,

itsaso oztin hori

lehenengoz ikusten.

 

Ederra txastatzeko

nintzan leratsua,

artega jarri nintzan

harrituta, konkor.

Dantzaria zan laua

niretzat berankor.

 

Harrezkero, ostera,

nire itsasmina

ez da inoiz agortu.

Horra, gure lurraren

auzorik hurkoenaz

zelan nintzan alkartu.

 

Zeruaren

izara dundua

ta itsasoaren ganekoa,

antzekoa.

 

Lur, itsaso, zeru,

munduko hirutasun,

aurkitze zoragarri,

eta ni, ostera,

ezjakina ninduzun.

 

Ortzearen urdinak

maite zuritasuna

eta itsasoak, bere

urdinezko uhinak

orraztuteko ditu

bitsa ta apar biguna,

urdinzuri dan kolore.

Bion aizta antzera

les doan urruna.

 

Urezko zelai haren

luze zabalean

aurkitu nituen

ontzien kulunkak

jolas kutunean.

 

Bai bestetarikoa

atartean burdia,

ordu nasaietan nagia.

Burdian, gehienean,

barruan inor ez;

ontzietan gizonak

soineko bakanez.

Ta soka, sare, masta,

arraun eta belak,

barri, tuntuiz, otzara

eta amu kordelak.

 

Itsas marru ostean

susmur ixilena,

kantu amaibakoa

itsasoarena.

 

Inoizka eguzkiak

urrea ostenduten,

ene begi argiok

ilunpe bapaten.

Ni, orduan, umetan

oherako gertu,

gure ama arduraz

ni zelan baretu:

 

—Estebantxu, arren,

ekatxaren soinuaz

ez zaitez bildurtu,

burrunbaden ondoren

hezoa zerutik

ongile jatorku,

lurra bustiko dau

eta iturritxuak

kantari bihurtu.

 

Iturrien batzar antzo

nenkusan itsasoa,

han beredin ontzi

maite zanbuluka,

ames zoragarriez

betea dan geroa

han susmatzen nebala

ezin daiket uka.

 

Orduko guraria

barriro nik orain,

urrunera begira

sakoneko lemazain...

 

Lorarik lora doan

erlearen taiura

amesa jabilt arbin

hegadak eginik,

halan be batzuetan

etorri jat burura

praile komenturako

ete dodan deirik.

 

Nabarizkoa neban

kaieko jorana,

gizonen izerdia

lorra eta lana,

andren irribarrea,

kantuen ozena,

itsasoko kresalak

dakarren kemena.

 

Hor basetxe ganean

eder da tximini,

ontziak zilganean

burdinazko hodi;

batak eta besteak

antzeko irudi,

kezko eriona

zeruruntz urduri.

 

Ortze, landa, itsaso,

agirian beti,

baina gauza orotan

zadorra estali,

sakon eta tontorra

ilun ta dirdari,

zadorrari nahi deutsat

sabela idigi.

 

Argi-izpia hil doa

arrats bakotxean,

goizeko gentza dadin

sortu baratzean;

oi, zein jatan atsegin

ixila gurean!

halan be kaiak damost

poza bihotzean.

 

Urkietan orriak

haizeak dantzari,

kaialdera barriro

nire gogoa adi,

izotz zurietaruntz

branka mutur hori,

uhinik zurienak

guretzat goraintzi.

 

Noan eta natorren

—gogoa nik aron—

bakea gura eta

ezin geldi egon;

loren inguru dakust

hilobien sakon,

ezilkortasun honi

zor deutsat jaramon.

 

Neguko iluntzean

zuri dakust Oiz,

sutondoa itxita

noan lotara goiz,

betazalok beheruntz

non da nire otoitz?

Zadorra azalduko dot

baina ez dakit noiz.

 

Aralar eta Gorbea

geroago ikusiko,

zezenketak hemen laga

Igaratza bai begiko!

Nafarroa kutunean

lotu banendi betiko,

abuztuko iluntzetan

artzainakaz kokoriko.

 

Hara Auñemendi garaia

Aberriaren biñarra,

gure egia ez daki,

nagusia dan lakarra;

ibai, zidor eta zubi

kontrabandisten suarra,

gure asmoetarako

benetan gauza beharra.

 

Gorbea...

aieru baltzoi

murgil adi;

betoz laminak

kantari.

 

Nafarroako jauntxoak

mende bitan banatzaile,

mendialde heze haretan

euskaldunek hor diraue;

gari soloak, ardantzak,

elikaturen helbide,

Arabakolautadeaz arlo

horretan senide.

 

Lehenetakoa dot nik

eten bako hegalotsa.

Bizitza jatan ederra!

bego asago lalotza;

nire leiho idigian

egoteko ez naiz lotsa,

maitariak mosua ames

ta ez arantza zorrotza.

 

Ibaiak daukan gardena

Mungiko magal leunean,

neskatorik ederrena

garbiketan ur ertzean,

burtzaina noiz ete dator

akulua bizkarrean?

Lifi zuria igeri

kristaleño ur ganean.

 

Artzainaren amesa...

maiterik alboan?

Bost sastakai daroaz

ta bostak kolkoan.

 

Bedar lirainak orrian

ur tanta garbia,

txirlarri egile da

goiko eguzkia;

oi, neskato gorrista,

zure irudia

begion ziztakari,

mosuzko zauria.

 

Nik uri handiaren

iradu konpasa

—egonezin labana—

gero neban goza.

 

Kale zabalerea

nabarmena jatan,

dana mustatu behar

oraingo bizitzan.

Zidarrezko bidea

sarri bide laban,

zadorrean argia

bilatuten neban.

 

Bilatu baina aurkitu

alperreko saio,

unada batez nintzan

amesez soraio.

 

Zeri nagoke?

Zeruaren urdinari,

herritarren minari?

 

Beredin nahastetan

gizadia murgil;

erasopean, nekez,

bizia hor dabil;

burrukako oporretan

zauritu ta erail,

miatzariaren odola

lurganean txistil.

 

Baina herri-jagolak

ez dira gureak,

gizarte zadorra dau

gure gizarteak.

 

Lehen bere, izan dira

zapo ta sugeak,

argiro jarri eban

Leringo kondeak.

Eratsiak ditue

harrizko torreak.

 

Inoiz ikusi ez dodan

irudi kutuna

sartu jat ixilkiro

kolkoan barruna.

 

Begiak eder ditu,

bihotza areago,

maorik gorriena

haren eztizko aho.

 

Baina ni ontzipuntan

joateko nago,

zelai urdinaren gain

asago ta asago.

 

Maitalea, ostera,

niganuntz heldurik

mosu eskale daukat

begiak hertsirik.

 

—Utzi, laztana, arren,

mosua biharko;

urrunetik altxorra

deutsut ekarriko.

 

—Zuk ontzia ba dozu

ta amesen haizea,

Gure ohea nun da,

gure sukaldea?

 

—Itxaron, neska maite,

oraindino ohea

egiteko daukagu.

Nik arotz gaztea...

 

—Nagiegia ez ete

arotz gazte hori?

zaharra dakusat nik

ahazkor ta urduri.

 

—Itsasaldi ostean

natorke zure eske

laster izango dogu

zoriona, Espe.

 

—Noiz...?

 

—Noizak utz dagiguzan

Jaunaren eskuan.

Guk bere, han daukagu

izarra zeruan.

Bihar doguz gertuko

guk bide barriak,

arratsberan izango

gara maitariak.

 

—Arotz zaharra hor dozu

bere lana amaitzen...

 

Ai, ene!

Ekaldean

dunbotsa da sortzen,

hegoan ta zeruan

bakea lorrintzen.

 

Burdinazko hegalotsa

leiho idigitik,

saguzar baltza ezin

uxatu gelatik.

 

Nafarroan barriro

Leringo etoia,

Amaiurren zoria

oinaze ta lohia.

 

Harako gauetako

eskari mazalak

dardaraz jarten deustaz

mamin eta azalak:

 

—Estebantxu, arren,

ez estutu barrua,

baretu egizu zuk

dardaren izua.

 

Amaren berba onak

ez jataz nahikoa,

belaunaldi honetan

izango jokoa.

 

Arrisku gorenean

dakust aberria,

orain ete jatorku

odol oparia?

 

Heriok bere kodain

zorrotza eskuan,

txorien hegalotsa

galdu da zeruan.

 

Noan gudari bila

lau haizeetara,

gure gizaldi honek

erantzun bakarra:

 

      Dana eskeini behar

      askatasunari.

Oparo guk emongo

maite dogunari.

 

Gure landa askotan

lorak erre dira,

ehundaz gorpu horra!

ortziruntz begira.

 

Gazterik ederrenak

mendian gudari,

hondamendian doguz

baserri ta uri.

 

Bertso txorta hau ezin

luzatu gehiago,

albistarik baltzena

belarrian dago.

 

—Banoa, aberkide,

Gernika aldera,

testigu izateko

hona nik aukera.

 

Lur aitorretan laster

gorri, amapolak:

opari gorena dau

eskeintzen odolak.

 

Eta Herri zintzo honek

izango al dau gomutan

urrundu gintzanon deia,

bai orain, bai geroetan.

 

 

 

 

 

"Poetek Lauaxeta gomutan" orrialde nagusia