Ez zaitez Gernikara joan, Lauaxeta

EUSEBIO ERKIAGA

Idatz & Mintz, 1989

Ez dozu han galtzekorik. Ez horrezaz bildurrik. Agur, eta eratzen hasi zaitez aurtengo Olerti Eguna, Bizkaian ezinbestean ospatu daikeguna.   Ta olerkaria joan zan apirileko astelehen bateko arratsean, albistari arrotza aldamenean, Gernikara bidean.   Joan zan, joan. Bihurtzea arerioak moztu eutsan. Herio han ebilen dantzan.   Haize eske eukan leiho idigia: «Gure azkaziak ba dau bere tokia —bizardunaren aholkua— asaben egonlekua, herritarren herria, sehaska zaharrean irudi barria. ...Euzkadi da               euzkoen Aberria...».   Ta olerkaria, asmalaria soinurik ez eban egun ilunean... Etxeak lurreratuta teilatua zer zan ahaztuta.   Lorak atsekabez larri bidertzetan; izarrak nagiro zeru galduetan. Hotza, gorpuetan.   Ez zaitez Gernikara... Hara beharko. Laga egizu, adiskide, laga biharko. Hegalots lar dabil haizetan, borondatea itzi neban eta hor nabil zorka. Ez al don gomutan zu ezagutzeko etorri jatzun Garzia Lorca?   Etxeko bake ederrean atxilotu eben uda maminean, eta berunez josi; odol-lits baratzeko hesi. Gizon biloiz hari jantzirik baltzena eutsoen ezarri.   Halan ixilduko               betiko gizon txintalaria, txintazko txintan txinta haria. Gizarte batek garbitu ezin daikean orban gorria.               Al Andalus-eko Fede             gogortu dabenean,             zer don galtzekorik             Gernika aldean?   Adiskidearen esanari ez jaramon hor zoaz artega Bizkai lur estuan zehar. Bidebageko zigorra dator hodeietatik —lurganean ai ene ta negarra— manaren ordez suzko txingorra.   Basetxeak malkoz, burdiak kirrin eta kirrin bideetan, zidorretan; bihotzek etsipenik ezin, baina nekea zanetan.   Oinaze zotina gorabehera ezina askatasun hazia hondatzea.   Aberriaren ogia erreteko behar dogun laba goria... Amurruzko burdinek dakarre ausiabartza zoria.   Ta hor zoaz arratsez jantzirik askatasunaren zaldi ganean. Ez dozu gentzarik haranean. Oztina gorri bihurtu da gau lehenean.   Aretxaren ingurumena izan ezean lauskiturik datza uria erdian eta barrenean; etxeen horma zatiek barruntan sutegia, kale eta plaza dana hilobia. Errearen erresuma kezko hodeia.   Igartu ete jatzu azken ezkurra aretx zahar horri? Arerioaren txori gizonaren ehiztari; mendeetako zemaia egia bihurtu nahia.   Udabarriko astelehen sabel idigia! amurrua, kaltea, odolezko lorratza, hondamendia.   Mila bider ukaturikoa gaizkilearen aho zikinak, Gaztelan estaldu gura alemanen zipriztinak. —Bonbak? Ez! suak euskaldunek eginak. Horrelakoxe oihuak, lerdea eriola, gizon ziztrinak. Soineko baltzez eguna, lotsaturik gau leheneko iluna.   Han, asagoko estepan batu ditue erretura arbaztak. Ez dira gurearen zale hango kastak. Ez ahaztu, Estepan.   Matxinoak joko baltza irabaztekotan dau eratu. Dardarez dazaudaz urkia ta altza. Hor dabil gizonaren seta, maitetasunaren aurkakoa dana; ondotxu ez ete zenkian, Lauaxeta?   Zulo barriak mendietan, hilobi moltzoak bidertzetan. Euskalerri osoa zulueta, euskaldun gordinez beteta.   Hansi, erre, hil, ostu, espetxe, atzerri ala hilobi. Etxeak hustu, gureen exodo estu.   Baina estepan ezezik Nafarroan bere, egurra batu dabe. Ta euskaldunak lo,   malizi bage. Lur apal hau txingar hauts bihurtu beharra! Labakia, gero, matxinoaren garaitza adarra.   Ameslari hori harrapatu zaitue uri hondatuari begira zagozala; txori baltzen burrunbada luze hori galdu da Gasteiz aldera. Gernikan hustu dabe gorroto sabela.   Soldadu arrotzek ehun lanbro begietan, iskiloak eskuetan, hor zaukaze besoak lotuta, erdikusi zenduan bildots izutia, Isaak barria.   Laster zure etxea giltzapea. Noiz zuk gozartuko landa ta larrea?   Isaakena baino zirtzilagoa zori zurea, a   ber       tza           le               a.   Irratsaioen hegalotsa —zemaia zabal da landetan— «gudariburua dogu atxilo».   Negarra dogu arimetan. Bizkargiruntza doa burrukea burrukari, Arabakolautadan norbait kainoei adi.   Iskilorik bagako gudariburua, gudariz bete dozu euskal eremua. Arerioak badauka zure liburua, askatasuna dozu zeure pekatua.   Baina, nun dira hareek, zeuk lagundutako mesede hartzaileak? Ugariago dabiltz pisti eta patari gizon saltzaileak.   Ziri ederra sartu deusku Elorrioko botikarioaren semeak.   Bilaukeriz ditugu               bazterrak. Ardiak uxatu ditue eta orain nagusi               akerrak.   Albista makal batek haizetan dardarea: gizonak trukeginda ikusiko zuk kalea?   Horrelan izango ete? Umm... Ez, arren, kaskarra liluraz bete.                 Zadorraren sakon               ikutu ezina,               saguzarra hegan,               saguzar zirina;               gomuteak inoiz               ames txar egina,               aierua ez da               oinaze arina.