Abe
30
09
Bombay hirian jaio zen Rudyard Kipling 1865ko abenduaren 30ean, baina Londresera bidali zuten ikastera bost urte besterik ez zituela. Hamazazpirekin itzuli zen Indiara, han kazetari lanetan jardun zuen zazpi urtez, eta azkenean Ingalaterra hartu zuen bizilekutzat 1902an. Poeta eta ipuingilea zen Kipling, nahiz eta bere libururik ezagunenak Oihaneko liburua eta Kim nobelak izan. Oihaneko liburua Jexux Mari Haranburuk euskaratu zuen 1981ean, eta aste honetan osorik sarean eskaintzen dizugun Kim Koro Navarrok 1990ean. Kiplingek Nobel saria hartu zuen 1907an.
Abe
22
09
Mar ao Norde poema liburuarekin abiatu zuen idazletza Alvaro Cunqueirok 1932an. Falange Españolako afiliatu izaki, prentsa eta propaganda ardurak bete zituen. Donostian La Voz de España egunkariko kazetaria izan zen 1938-1939 urteetan, geroago Madrilen ABCn. 1943an Falange utzi zuen, eta 1944an kazetari txartela kendu ziotenean bueltatu zen jaioterrira. Cunqueiroren Hareazko erlojua ipuina itzuli zuen Andres Urrutiak Idatz & Mintz aldizkarian 1985ean, eta Poemas naufragos poeta galegoen antologia txiki batean hiru poema Joseba Sarrionandiak 1991n. Liburu bakarra dugu euskaraz: Han-hemengo jendea (1971), 49 narrazioz osatua, gailegoen erretratuen galeria bat, Literaturra Unibertsala bildumarako Mikel Iriartek 1996an itzulia, orain sareak osorik eskaintzen dizuguna.
Abe
18
09
1979ko abenduaren 18an atera zen inprimategitik Susa aldizkariaren lehendabiziko alea. Aurreneko sei urteetan Josu Landa, Pablo Sastre, Iñaki Uria, Xabier Montoia, Mikel Antza eta Eneko Olasagasti izan ziren eragile nagusiak (portadista: Julio Pardo, logotipoa: Rafa Serras). 30 aldizkari argitaratu zituen Susak 1980tik 1994ra, denera 33 zenbaki (hiru ale bikoitzak izan baitziren). Azken zazpi urteetan Gorka Arrese eta Iñigo Aranbarri arduratu ziren aldizkariaren edizioaz, eta azkeneko hiru zenbakiak Lubaki Bandak egin zituen (Asier Serrano, Gari Berasaluze, Xabier Aldai, Harkaitz Cano, Xabier Gantzarain…). Susak 1983an sortu zuen argitaletxea, Montoiaren Anfetamiña poema liburuarekin abiatuta, Landa editore zela.
Abe
16
09
Marguerite Yourcenarren hamar ipuineko bilduma duzu Ekialdeko kontakizunak, 1996an Imanol Zurutuzak itzuli eta orain osorik sarean eskaintzen dizuguna. Marguerite Cleenewerck de Crayencour 1903an jaio zen Bruselan. 1921ean argitaratutako lehen poema bilduma sinatzean asmatu zuen Yourcenar izengoitia. Hadrianoren oroitzapenak (1951) nobela da bere lanik ezagunena, Joxe Austin Arrietak itzulia; baina beste bi lan gehiago ere badira euskaratuak: Alexis (Maite Gonzalez Esnalen eskutik) eta Erremateko tiroa (Josu Zabaletak). Ekialdeko kontakizunak zertan diren, Yourcenarrek berak argibide labur batzuk ematen dizkizu liburu amaierako oharretan.
Abe
10
09
Poema, ipuin eta antzerkiak idatzi zituen Tene Mujikak (1888-1981). Gurasoen janari-dendan lan egiten zuen Deban, eta hantxe, euskarazko liburuak Lorenzo Boneta apaiz ikusmenez eskastuari irakurtzen, trebatu zen literaturarako. 1923an argitaratu zuen aurreneko liburua: Miren Itziarri idazkiak eta olerkiak, gutunez eta olerkiz atondua. 1934ko Antzerki Sariketara bi lan aurkeztu zituen Tene Mujikak, eta bi lehen sari izan zituen, azaroaren 29an Tolosan ebatziak: Gogo-oñazeak (sari nagusia) eta Gabon (haurrentzat idatzia). Antzerti bildumak abendu hartan argitaratu zuen Gogo-oñazeak, eta gero 1935eko apirilaren 28an antzeztu zuen Tolosako Lizarditarrak taldeak Donostiako Kursaalen. Gabon obra laburra 1935ko urrian inprimatu zen.
Abe
03
09
Zedarriturik dago mundu osoa. XX. mendeko gerra sutsu eta hotz guztien ondoren, oztopoa besterik ez dago denean, eta zaindaritza zorrotza gainera. Hesiak, murruak, trabak, mugak, fronterak inoiz baino gotorragoak bihurtu dira. Itxaro Bordak Susa argitaletxearekin plazaratu berri duen Ezer gabe hobe nobelako protagonista europarra da, izentzat Sigma eman zaion baionarra. Bi frontera igaro beharko ditu klandestinoki: lehendabizikoa Londreserako bidean, afrikar bati laguntzen; Mexikotik Kaliforniara bidean bigarrena. Bizi dugun garai ekonomiko bortitz, lapur eta zanpatzailearen lekukoa da eleberri sozial eta politiko hau: salaketa eta aldarrikapena aldi berean.
Abe
02
09
Armiarma atariak gune berri bat abiarazi du: Euskarari ekarriak. Munduko literaturatik euskarara itzulitako lanen bilduma egitea du xede, eta dagoeneko 900 erdal idazle baino gehiagoren 2.200 idazlanen erreferentziak dakartza: batzuk liburuak, besteak literatur aldizkarietan plazaratutako ipuin, antzerki eta poemak. Liburu berriak argitaratzen diren ahala eguneratuko da Euskarari ekarriak webgunea, eta hilero bizpahiru liburu emango ditu osorik sarean. Abendu honetan: Joseph Conraden Ilunbeen bihotzean, Marguerite Yourcenarren Ekialdeko kontakizunak eta Rudyard Kiplingen Kim.
Abe
01
09
Gaur egun Ukrainan den Berditxiven jaio zen Jozef Konrad Korzeniowski poloniarra 1857ko abenduaren 3an, garai hartako Errusiako inperioan. Hugo, Dickens eta Shakespeareren lanen itzultzailea zuen aita. Hamaika urte zituela umezurtz geratu zen, eta ikasketak utzita itsasontzietan hasi zen lanean hamaseirekin, aurrena frantsesetan, geroago britainiarretan. Ontzi kapitain izatera iritsi bezain laster, Erresuma Batuko herritar bilakatu zen 1886an, Joseph Conrad izenarekin. Lehendabiziko nobela 1895ean argitaratu zuen (Almayer-en eromena), baina bere laugarren nobela da orain sarean eskaintzen dizuguna: Ilunbeen bihotzean, Iñaki Ibañezek euskaratua. Conradek hiru zatitan emana argitaratu zen 1899an Blackwood’s Magazine aldizkarian (1902an liburu moldean). Zortzi urte lehenago, Leopold Errege ankerrak mendean zeukan Kongon egona zen Conrad eta, Mark Twain eta beste idazle batzuek bezala, salatu egin zuen han ezagututako sarraskia.
