OLAXTA

 

ITXAS-ERRI POEMA

 

 

 

«ITXAS ERRETIK NIJOAN ZERURA»

 

      Itz-bi, zure baimenarekin, irakurle:

      Ez nuke itzontzi gertatu nai nere aintzin-jolasa onetan. Berriketak, biotz-ixuriak eta esan naiak idazti-barruan adierazten ditut; eta gaiak berezkoa duanez negarti oldartzen naiz bidean, arteka par egingo badut ere.

      Arrantzale errikoa naizenez, errexa izan da neretzat liburu onen antolaketa. Mariñelen artean eta euren aotik on-ritzia jasoa naiz; ez dut besterik bearrik. Aientzat bait da, geien bat, nere «OLAXTA».

      Bai, olaxta modura —txipli-txapla—dabil nere gogoeta arrantzale-erri giroan. Alditan, jakiña, karraxiren bat, astindu batzuek, Oi, enbata!, ematen ditudala.

      Batzuetan esalari nabil, bestetan itz neurtuz bertsolari. Bertsoak, kantatu ta askoz ere gustagarriagoak dira. Bertso maitale bazera errex billatuko dituzu aukerako doiñuak.

      Eta ainbestez, Agur t’erdi.

E.

 

 

 

Txapela eskutan, agurtzen zaitut,

Oi, Arrantzalea!

 

 

 

OMENALDI

 

Arrantzalia

Itxasoko nekazaria

Bizi latzaren semia

 

Itxas-zelaian

Laialari

Auin artean

Lanean ariz

Ezia

 

Ez-bearretan,

Izerditan,

Eta neketan

Irabazten duk

Ogia.

 

Miñak sufritzen

Ondo dakik

Malkorik gabe

Negar egiten

Ikasia

 

«Lo-gutxirekin»

Uztartua

Ase-goseka

Pasatzen duk

Bizia.

 

Arrantzalia

Itxasoko

Nekazaria!

 

      * * *

 

Benetako

errukarria.

 

 

 

NIRE ERRIA

 

Nire-Erria, mariñel erria

Getari, Orio, Ondarribia...?

Gora Kantaurria!

 

Nola illargia

zeru sapaian

adar itxurean...?

 

Orla Nire-Erri

Euskal-Erria

sartzen da urean...

 

...Edo, itxasoa

maite-maiteki,

sartzen lurrean...

 

Dana dala

Nire Erria

Euskal-Erria

Mami ta azala

Itxaso ta lur

Lur eta itxaso,

maitagarriak,

Batño dala...

Itxas erria.

 

Itxasoren jun-etorriak

Bazter guztiak

Garbi-garbiak

Uzten, aldi bitan,

Egunean.

 

Mare illak

Mare biziak...

«Itxasoaren jun

etorriak»

 

      * * *

 

(Orren berri

badu illargiak)

 

Zorionean...

 

— Ezetz diozu?

Bai, adixkide, bai!

Itxasoa egarritutzen da...

 

...Bidaso, Urumea, Oria;

Gipuzkoako iru ibai

Or dituzu ur karrio

 

Itxasoaren antziak

Laiño antzeko oreak

Aurrena zeru bideak...

Ostera, eudia dario

 

Bai, adixkide, bai!

Egarritzen da itxasoa.

Gaziak, geza nai

Arrak, emia

Legorrak, bustia

Lurrak, eudia

Itxasoak, lur...

 

Lur eta itxaso

Mariñel erria

 

Ta erri ortan

Bateltxoak

Treñeruak

Sareak..., kaia

Ta Elizatxo bat

Fede agerkaia

 

      * * *

 

Kristo gurutzean

Otoia biotzean

Etxe ederrak

Txukun-txukunak

Aiton zaarrak

Nini kuttunak

Ama ta amonak

Mutil ta gizonak

 

      * * *

 

Nire Erria

Mariñel Erria

Getari, Ondarru,

Ondarribia...

Itxaso ta lur

Lur eta itxaso...

EUSKAL ERRIA!

 

 

 

ARRANTZALE ERRI

 

Kantaurri itxas ertzean

Mendi liraiñez gordea

Ibai ta ibarrez betea

Euskeldun lur-aldea

Toki paregabea

Oberik ez da munduan

 

Kumeak segurtatzeko

Aske bizi dan xoriak

Erneak dauzka begiak

Kabi nai gutiziak

Oatzeko tokiak

Bear ditu pausatzeko

 

Mundu ontan bizitzeko

Euskoa orla zebillen

Ta iñor gertatu baiño len

Tokia aukera zuen

Geroztik gera emen

Giza libreok izateko

 

Goseak ez iltzekotan

Ikasi zuten artzaintzan

Aldi berean arrantzan

Kantaurriko baratzan

Beste biderik etzan

Arraikia jatekotan

 

Asma zuten tresna ederrik

Atzemateko legatza

Ixurrezko amu-latza

Lokarri aberatsa

Berexiz zaldi isatsa

Naiz baden orain oberik

 

 

 

ZOAZ URRUTIRA

 

Arraikia jango bazan

Edo ta,

Kantaurri itxas-ertzean,

Bizkai ur-kolkoan

Bizi gura bazuten

Itxasoari kendu bear

derrigorrez, jatena.

Gure aitaren aitonak

Aspaldiko euskaldunak.

 

        * * *

 

Itxasoak badizu

Ala-onelako misterioa

Gizona bereganatzeko

Lamikeri... giroa

 

        * * *

 

Aize, iguzki, izar

Auiñ, gazi, kresal,

Ekaitz, laiño, ipar

 

Sirena’ren txistu-dei

eztiroa.

Urteak aurrera legez

Lanean jardunaz

Beti egiñalez

Poliki-poliki

Txalupa asmatu zuan.

Onatx nun dezun

Kai alboan

Irtetzera dijoan...

 

 

 

BELAKO BARKUA

 

Ua, ua...

Belako barkua

Branka uran sartua

Bela, aizez anpatua

 

Ua, ua...

Ua, urrutira!

Erdiko palua

Zuzen ta trinko

Dana aizatua

Eta ttapikua

Ondo baliatua

 

Leman, patroi zarra

Betikua.

 

Ua, ua, Indietara

Ua, urrutira

Ua, sartaldera

Ua, itxaso-zabalera!

 

Pikazak olatua

Ta itxaso-arrua

Urrazak lanbrua...

Popatik utziaz

Urrats apartsua.

 

Aidean kaiua

Arin ta zailua

Ontziarekin pasiuan

Barkuaren pausuan

 

Ua, ua...

 

Irea duk itxasua

Irea duk mundua

Eman da zabalzak

Euskaldun frutua

 

Eta bizi gaitean

Atxemazak balea

Gure urrea

Arrapazak bakallua

Janari gozua

Gure mantenua.

 

        * * *

 

Aizak,

patroi bulartsua

Kaian, etxean;

Zai gelditzen dek

Ire maiteñua...

 

Nolako zerua!

 

 

 

BALEA’REN ARRANTZA

 

            Kantuz:

 

Arrantzale-euskaldunen

Bizitza moldea

Txalupa-zar batean

Askotan etxea

Ogia jango badu

Auxe da sortea!

Beargiñen biziak!

Beti du nekea

Orlakoa dezute

Pobrien dotea

 

Estimatzekoa da

Bai, ala fedea

Itsasotik datorren

Jateko bidea

Aldi batean beintzat

Nolanai tristea

Aldenduko bazuen

Etxetik gosea

Ametsetan zedukan

Urrungo balea

 

Giroak eraginda

Kantaurri ertzea

Arrai izugarriak

Kosta-au zun berea

Bizkaiak eman zion

Dadukan deitzea

Latiñetik artua

Orla zan legea

«Ballena viscaienssis»

Izen dotorea,

 

Talaieruak sua

Suarekin kea

Seinale autatua

Biltzeko taldea

Arrantzaleak dute

Orlako xedea

Gerorako ez utzi

Oraingo galdea

Itxasora bijoa

Nai dunak partea

 

Balea!, onatx emen!

Ederra alea!

Arpoi aundiarekin

Atorkit gaztea

Begi-bien artean

Emaiok golpea

Kontu artu zak, mutil,

Erne apuntea

Pizti aundi onekin

Egintzak pakea

 

Esan eraz bete duk

Patroyan eskea

Ire indar-mañetan

Ba-niken ustea

Arpoiak ikurriña

Gure seiñalea

Agirian zeukak-ta

Badik oin jabea

Salbu diguk ainbestez

Aurtengo urtea

 

Lumera aragiak

Kostarren urdea,

Salbatu du oraingoz

Gure izatea

Konten jarriko dira

Ama eta andrea

Arreba eta anaia

Andregai maitea

Eskerrak, Jaungoikoa!

Gure ongillea.

 

 

 

GOAZEN ITXASORA

 

«Treñerua»

 

            Kantuz:

 

Jeiki, jeiki! mariñelak

Guazen oro itxasora

Uartzean euzki ederra

Laister agertzera doa

Goiz ñabarra, urdin-ubela

Gorri-gorrituko da.

 

Goazen, goazen itxastarrak!

Dei egin du patroyak

Atzar gaiten, jaiki bizi

Utzi maindire ta oyak

Itxasotik zeruraiño

Egiteko otoyak

 

Ekin, ekin! arraunari

Ekin gogor, mutillak

Dizdiratsu, ur gañean

Zai daude arrai pillak

Sare ta amuz, kausitzeko

Ernai esku abillak

 

Ariñ, ariñ! oldar biziz

Gure indarrez treñera

Ezkifaya ta ontziya

Alkar ongi ibiltzen gera

Jauna lagun, arrantzakin

Biurtuko kaiera

 

Kendu, kendu! bidetikan

Olatu eta auiñak

Aize-iparrak utzi nai du

Itxas bare berdiña

Guk errex atzemateko

Bear degun txardiña

 

Ernai, ernai! i, gaztetxo

Argitu itzak begiak

Urrunean bai aldiran

Multsoan egaztiak

Zantzu ori aski degu

An izango arraiak

 

Entzun, entzun! lema zaina

Urrunago jun gabe

Txardiñ edo beste zerbait

Emen bertan ba daude

Argi-uera bizi-bizia

Ona begien pare

 

Bete, bete! treñerua

Au dek arrai ballara!

Txopa dena betea ta

Gañezka antoparak

Ontzikoak irri-parrez

Dabiltz arat’onara

 

Jarri, jarri! berriz ere

Lagunak tostartean

Popa-aidian, arin guaz

Etxerako bidean

Aize ederra lagun degu

Jainkoaren grazian

 

Gora, gora! Jaungoikoa

Eskerrak berriz Zuri

Janaria oparoan

Eman diguzu guri

Txardiña frii! deadarka

Andrea doa urduri.

 

 

 

BATELTXOA

 

Nere maiteñoa

 

            Kantuz:

 

Arrantzalea, itxas-gizonak

biotz barren barrenetik

Maitiak ditut, lagunak dire

zentzuna dedan geroztik

 

Itxas-erria, uri polita

da nere jayot-erria

Txalupa-gizon, ontzi ederrak;

ditu kai-zar ta berria

 

Amaren aita, ta aitan aitona

ziraden arrantzaleak

Aitak bezala, itxas aldera

jarri ditut nik begiak

 

Zeru goitikan, gizon guziok

artua daukagu griña

Nerea beintzat; ongi dakit nik,

itxasorako egiña

 

Atoz nerekin, zatozkit, arren,

ikus zazun bateltxoa

Beste maiterik ez dut oraindik;

orixe dut maiteñoa

 

Txuri-txuriya, garbi-garbia;

«Mariatxo» du izena

Nere yolasa, atsegin utsa,

gauz danetan maitiena

 

         * * *

 

Nere «Mariatxo» kuttun-kuttuna,

dadukat itxasorako

«Mirentxuño» bat, ezti gozoa,

bearko dut etxerako

 

Miren, Maria, izen garbia,

izenetan ederrena

Batelarekin, emaztetxoa...

dut nik orain bearrena.

 

Atozkit, bada, Miren-Mirentxu,

nere biotz-muiñ ondora

«Mariatxo» kin, uztar batean,

bi-biok biziko gera.

 

 

 

BATELERUA

 

Gau erdian etxea, lo utzita

Emazte eta aurren begiralea

Arraun biak bizkarrian artuta

Itxasora doa arrantzalea

Otarra besopean

Otoitza mingañean

              «Gure Aita

              zeruetan zerana»

 

Gillabetan dauka bere batela

Emazte eta aurrak mantendu bear...

Ixil-ixillik doa mariñela

Kai-zarrera, arkupetik zear

Goizero bezelaxe

Jainko Jauna maitale

              «Iguzu gaur

              egun ontako ogia»

 

Kilun-kulunka dabil bateltxoa

Bai, polit askoa ur-axalean

Auin-seaskak lo kuluxkatxoa

Ar-arazi dio ondar gañean

Mariñela, bidean

Erregu ta erregu

              «Guk ere zordunei

              barkatzen diegun ezkero»

 

Izartxoak lekuko = Illargia

argi emantzaille, aize iparra

lagun, goazen arin, nere ontzia

Laister pasa bearko degu barra

Arraun biak urean

Esku-muturrak gogor

              «Agur Maria

              graziaz betea»

 

Boga, boga, kementsu, mariñela

Boga! Jo bearra dezu urrutira

Berberin, txitxarro eta berdela

An, itxaso ur-aundian bait dira

Goizero bezelaxe

Pamili begirale

              «Erreguzazu gu

              pekatarion alde»

 

         * * *

 

Illuna iges, ortzea argitzen

Egun sentia ba-dator garbia

Itxasoa bare, ez da mugitzen

Begira an urrutian mendia...

(bere baitan)

 

Elizako Torrea

Ayako arri

Batallau

edo Kalamua

 

         * * *

 

Au dek Amiau!

Nere kanttua.

 

Tresnak berezi

Amuak beitatu

Erramienta botatu

Arraia puñitu

Lanaren saria

Itxasoak ornitu

 

Kalatik kalara

Alditan uts,

Arraia arrapatu

 

Batzutan asko

Bestetan gutxi

Arteka jipoi

 

Eguna joan

Eguna etorri

 

Beroak

Otzak

Bustiak

Aseak

Goseak

 

         * * *

 

Au da bateleruaren

izatea.

 

 

 

BEIN BATEAN

 

Egun-txinta urratu

baiño len;

Illuna, beraz, oraiño,

Batelerua...

Txipiroi keta

Abiatu da.

 

Aroi onean

Oiturako lekuan

Asi da lanean,

Eguneroko ogia

irabazi naiean.

 

         * * *

 

Bat-batean...

alako «karraska»

otsa sumatu du

branka-aldian

— Nor degu emen?

 

         * * *

 

Karras-karras!

Berriz ere.

 

— Karramarroren bat ote?...

 

Onatx txipiroia

ederra gaiñera!

«Karraska», berriz ere.

 

Zer ote?

 

         * * *

 

Eguna argitzen dijoa

— To! begira ezak

Ezpaina amuz jotako atuna!

 

Anima gabeak nunbait

miñ artzen

 

Eta amua kendu nai,

nolabait,

len baiño len.

 

Karras, karras...

 

Gaixo atuna,

Nik kenduko amu zitala,

Zatoz, zatoz...

Rau!! Krokarekin...

UTS!!...

 

Nekauen sos!

Arrai ederra uan ba!

 

         * * *

 

Egon aldia

Onatx txipiroi bi

Kris, kras, kris!

Emendek berriz!

Eta egiz!

 

— Kontu, gizon, kontu...

Ia oraingoan...

 

Nik kenduko amu gaiztoa

 

Ator onara!

Rau!!

 

Oraingoan bai!

 

Au..., alia!

Amu madarikatu au!

 

Orra kendu;

Baiña,

Atuntxo...

Nerekin etorri bear dezu

Gaur festa degu etxean

Eta maieko zera.

 

 

 

USTEAK USTE

 

Itxasora!

 

Usteak... uste

Zenbait egun triste

Askotan dakarte

 

Usteak... uste.

 

Agiri da

Noiz beinka

Izarra, egunean...

 

Argiago

da beti

Izarra arratsean

 

Izarñoak

Zeruan

Keiñuka, illunean

 

Esan nairik

Jazoko

dana, ai

Urrengo egunean.

 

         * * *

 

Aize epela

Itxas zabala

Bare, gardena

Itxasora!

Erri dena.

 

Batelak

Txalupak

Ubarikak

Treñerak

Gizonez beteak

Itxasora, erri dena!

 

Izarñoa ortzean

Mintzari negarrean..

Esan nairik

Jazoko dena, ai!

Egungo eguerdian.

 

            Kantuz:

      Boga, boga!

      Mariñelak...

      Juan bear degu urrutira

      Ez det nik ikusiko

            (askok beintzat ez)

      Zure kai ederra.

      Agur, Ondarroako

      Itxaso bazterra.

 

«Ez det nik ikusiko»

Errukarria,

Kantetan ari aiz

Igerlaria

Ez dek, ez ikusiko

Kaia, erria, andre ta aurtxo

maitagarria!

 

Jaiki, jaiki! mariñelak

Goazen oro itxasora

Uartzean euzki ederra

Laister agertzera doa

Goiz ñabar, urdin-ubela

Gorri-gorrituko da

 

— (Goiz argi

        arrats aize ta eudi)

Izarñoak zerutik.

 

Guk ez jakin...

       aren izkuntzarik!

 

Aize epela...

Itxas zabala

Bare, gardena

Itxasora erri dena.

 

Bi ordu bidean

Bat bait-litz

alantxu zan

Usteak, uste...

Irauten zuan.

 

Itxas zabala

Bare, gardena

Den-dena.

 

«Arrantzaliak arrantzan

Begira nola dabiltzan».

 

 

 

EKAITZ-ZANTZOAK

 

Mendi goiak

Lainoen bitartez

Zeruakin

Alkar izketa...

 

Maltzurren konponketa.

 

Aizea... xiri, xiri

eta poliki-poliki

firi-firi.

 

Izarñoak

Kiñu argia

egunean

Guk ez ikustean

Ta esan-naia

ez ulertzean

Otzikara gorputzean

Kezka biotzean

 

BITARTEAN

 

Agure zaarrak

—Gizon azkar izanak

aldi batean—

 

Yokoan, musean,

 

BIAZOIA

 

Firi, firi, firi

FIIIIIIIIII!

 

Ixil unea...

Zakurra zaunkari

Zerbait du nabari

Gaixo umea!

 

Mendia, illun

Ernatzen aizea

Goibeltzen ortzea

Maitea, itun.

 

Txoriak, iges

Eguratsen alde.

Noruntz ez galde

Billaka babes

 

Tximista ta barrauts

Zugatzak okerka

Aizea deadarka

(Firi-firi indarka)

dan-dana errauts!

 

Dunbots dardarrak

Iñustak t’ortots

Nun aiz, ene biotz

Ia, ito ikarak.

 

Legorrean

Leiarriak

Kris-kras!

Ateak... pin, pun, pan!

 

Bitartean

Agure zaarrak

Lasai musean

(ara nola)

 

— Nik, mus.

— Nik, an

— Ordago!

(errege zaldiya)

— Utzi aundiya

 

         * * *

 

— Paso txikira

— Guazen

— Enbido!

— Euki enbidoa

— Bai, pareak...

— Ederrak nereak

— Bai, ez...

— Bost!

(bi-biko)

(bi seiko)

— Nik ez irukiko

 

— Ez joko

— Zureak, Periko

— Ez dut etsiko

Ogei ta zortziko!

— Obeak ez izateko

Utzi etziko.

 

         * * *

 

Txikiarenak, bi

Dupleak iru, bost.

 

         * * *

 

Onek merezi dik tragua

Ekatzu, Antton, xatua.

 

 

 

TOSTARTEKOAREN ESKARIA

 

Begi ernea da Joxe Mari

Bixta onekoa,

baiña izutia.

«Lenagotik ezpainan

amua ukana»

 

Alaz-ala,

ezaguera aundikoa

Bertsolari yayoa

Barru-barrutik

irten zaio

Etxerako gogoa.

 

 

            JOXE MARI

            Kantuz:

 

      Lenagotik ukana

      amua ezpainan

      Aspalditik badaki

      Enbata modukoa

      Biazoia zer dan

      Denboraliarekin

      Bromarikan etzan

      Orregatik eskari

      Aguro asi zan

      Enbata gaizkilleak

      Etzitun atzeman.

 

      Konta zagun, ordea,

      Eskea t’erantzuna

      Amalau gizon

      Salbatuko dituna.

 

 

            Kantuz:

 

Osto igarra legez aidean ainara

Mendebaletik dator aize-burrundara

Odei beltz, euditsua ta trumoi-ikara

Egin zazu, patroya, etxera muara

Emen segitzekotan danok galdu gara

 

Ain da aundiya itxasoa, eta ain itsusiya

Gure barkua, berriz, zearo txikiya

Gainean dadukagu embata larriya

Estimutan dadukat oraindik biziya

Danok itto baiño len artzazu neurriya

 

Entzun, arren, nagusi, nere arrazoya

Auiñak gallentzean zertako sasoya

Runboa alda ezazu orain da garaya

Zergatik izan ola orren zerekoya

Kanposantuan nai dut iltzean koroya

 

(Eta patroi zarra beti aintzina)

 

Aurra egiteko du Antton’ek andria

Jenaro zarrak, berriz, pamili aundia

Txo-txo gaztearen gain alargun gaztia

Zu ere zureataz oroitu zaitia

Nik ezin antzi baitut maiteño neria.

 

(Aurra egiteko...

                        Antton’ek andria...)

Eta patroi biotz gogorra

era bat kupituta...

 

Bat-batean

                       Lema-arraunarekin

Gorputz bat egiñik

 

Bira artzen du... esanaz.

 

— Aborrak... Zia!

 

— Estiorrak... Arraun!

 

 

 

EMBATA

 

«Bat-batekoa»

 

Urrun...

Urrutian

Odei txuriak

Txiki-txikiak

Embata ezaugarriak

(Uste gabeko embata)

 

Usteak, uste.

Agure zaarrak

...musean

(Ikusi dituzu nola)

 

         * * *

 

Mutillak!

Gizonak!

Oyu egin du patroyak.

— Odei txuri aiek

ez ditut maite batere

 

— Bildu erramientak!

— Azkar ibilli, gizonak!

 

Zalaparta biziz

Oldar guziz

Tresnak alatzen

SAREAK GOITITZEN

— Azkar ibilli, gizonak!

Dio berriz ere lema-zainak

 

Odei txikiak aunditzen

Okerrago dana... urbiltzen!

Ta aizeak esan du; banator!

Ta esan bezela, badator!

Itxasoa asarretzen,

Ta nola gainera!

 

Aize truara

Ontzi lemeara

Zer ikara!

 

Ekin gogor, mutillak!

Iritxi arte kaiera...

 

Emen dek embata!

Burrunda galanta

— Biotzik ez du ta

Urrutitxo gaude ta

Zure laguntza,

Zeru lurreko Aita,

Ez ukatu guri...

 

         * * *

 

Jesus!, Jesus!

Zer da au!

 

Olatuak,

Mendi ainbatekoak

Arrotuak.

Ontziak

Intxaur azal bait liran

Astinduak

 

Ontzi-lagunak

Gora ta bera

Bera ta gora

Estuasunez

Larrituak

 

Zer da au!

Karraxi ta negarra

Zurrunbilla!

 

Itxasoa goseti!!!

 

         * * *

 

Guriak egin du...

 

            Kantuz:

«Une larri oietan

Mariñel gaixuak

Goguan ditugu, ai!

Andre ta aurtxoak»

 

         * * *

 

Otoitzak zuzendu!

Patroyak agindu

Jesukristo nere Jauna

Aspaldi esan du

Mariñelak

Ba da ezpadare

Ez nai berandu

 

 

            Kantuz:

«Enbatak topatzian

Gu itxas erdian

Emaztea etxean

Gogoz otoitzean»

 

 

 

ETXEKOEN OTOITZA

 

Agur Maria, Maria Agur

 

Ama Birjiñarentzat

Argia piztuta

Imajiñen aurrean

Belaunbikatuta

 

Ene Zeruko Ama!

Amatxo on ona

Itxasoan ditut, ai!

Seme ta gizona

 

Aiek galtzen baditut

Zer egingo det nik

Sei seme-alabekin

Emen, alargunik?

 

Zu Ama izana zera

Badakizu zer dan

Semea galdutzea

Gazte-gazterikan

 

Arren ta arren, Amatxo,

Entzun gure otoitza

Etxerako utzi, ai!

Aien eriotza.

 

(Alan izan dedilla)

 

 

 

ITXASOA GOSETI

 

Agur! Agur!

«Intxorta» txalupa

Baga aundi batek

Jo ta eraman du

 

«Bi-Anayak» ere

Jun zaigu igesi

Ta «Itxaro-lzar»

Itxasoak irentsi

 

         * * *

 

Karraxi ta negarra

Zurrumbilla!!!

 

Itxasoa goseti!!!

 

ERRIAN

 

Mariñel zaarrak

Jokoa utzita

Biotz negarrak

Oiu lakarrak

Mendean artuta

Kaiera dira urbiltzen

Bare aldirako

Ontzi kondarrak

Asirik gertutzen

 

         * * *

 

Ezkon berria

Andre gaztia

Kaiean...

Ara ta onara

Negarrez dabil

 

Bost andere

Iru amona

Eta aunitz mutil

Itxasoruntz begira

Kaiean... umil

 

Andre gaztia

Ezkon berria

(Aurra egiteko aurki)

Ara ta onara

Kaiean

Negarrez zurbil

— Atzo alako denbora ona!

Nork uste bear zuan?

Usteak..., uste

Zaspi emazte

 

— Atzo alako denbora ona!

 

Ustea, beti ustel

Ikusi dezute.

 

 

 

BARE ALDIA

 

Ai, ene, ai ai!

 

Zarrapaka

Iges jun da, aize beltza.

 

Ain laisterka

Zebillen maltzur garratza

Bide batez

Alde egin du ekaitzak

 

         * * *

 

            Kantuz:

Ai, ene, ai, ai!

Usteak sarri xamar

Ondorengo latza

 

Bare aldia...

...Bare minkatza

Aunitz ontzi, irauliak

Tira-bira emanak...

Oyu ta karraxia!

 

BATZUEK igarika

Besteak... itoak

Oyu ta Karraxia!

 

         * * *

 

Izarñoa negarrez

—maitearen negarra—

Itxasoa irri-parrez

—Asetuaren parra—

Bare aldia

Bare minkatza

Estu, larria

aldi garratza

 

Treñeruak, irauliak

Ur-gañean arraunak

Ur-axalean pañelak

Arraunari lotuak, gizonak.

Pañelari oratuak, gazteak.

 

«Naufrago» errukarriak.

 

 

 

GALDUAK

 

Etxe batetik, lau

 

Gizonak!

Ai, oi, ai!

Zenbat ondamen...

 

Zorionak!

Ai, aoi, ai!

Gaudelako zuzen

 

Baina, nun da Antoniyo?

Ai, oi, ai

Ez al dago emen?

 

Itxasoak eraman!...

Ai, aai, ai!

Begira ageri dan...

Itxasoa bare

Itxasoa ase

 

Mariñel zintzoak,

Erdi-itoak

Barkora aupatzen

Batzuek betiko

GALDUAK

Gizajoak!

 

 

 

NUN DA? NUN DA?

 

— Aita, aita! Nun da aitatxo?

— Ixo, ixo; ekin gaztetxo

zatoz nere ondora

eutsi sokari ta gora!

 

Ai, ai, au lana!

Aita galdu. Ai, ama!

 

Nun da? Nun da

nere semea?

Ura gabe ez dut bizi nai

— Gizona, gizona...

Seme-alabekin

Andre gaixoa

etxean dezu zai.

 

Ondamena, negarra

Nun da?, Nun da?

 

         * * *

 

Danetara

Amar ontzik egin bira

Danetara

Ogei gizon galdu dira

—Uste beintzat—

Usteak, uste irauten zuan.

 

Erri guzia kaiera

Zerbait jakin naiean

Otoitza mingañean

Larria biotzean

Negarra begian

 

Nun da?

Nun dire!!

Nun ditut!!!

 

Zalantza,

Oyu ta karraxia.

Alargun berriak!!

Umezurtz ugariak!!

Mariñel erriak

Euskal erriak.

 

         * * *

 

Ta txoriak, ixo

Ezkillak, mintza

Batelak, kilun-kulunka

Illuna...

Gaua...

Izarrak

Zeruan

Negarrez urratuak

 

            Kantuz:

Ai, ene, ai, ai!

Xaxpikia alargunak

Ekarri mundura.

 

 

 

ONDORENAK

 

Bustialdiak askotan ondoren txarrak.

Mariñel oneri, bularrak usteldu zaizkion.

 

            Kantuz:

 

Eriotz trixte batek

Ematen dit gaya

Bizitz ori kantatzen

Bear dut nik saya

 

Arrantzale gazte bat

Miñez zan gelditu

Arrezkero gaixoak

Naiko lan baditu

 

Senarra sendatzeko

Mediku onenak

Emazteak ekarri

Alperrikan denak

 

Gogua bortxatuta

Au ta ura jan zazu

Biotzeko nerea

On egingo dizu

 

Galdu arte iñork ere

Bearreko laguna

Ez dugu estimatzen

Gure osasuna

 

— Obe zenduke, maite,

Tabernan mayian

Ez orla gaxoturik

Etzanik oyean

 

— Egia esan dezu,

ori da arrazoya

Pozik jungo nintzake

Banuke sasoya

 

— Andre biotzekua,

Neriak egin du

Nola bear dituzu

Guziak mantendu

 

Sendia alkartuta

Itz zuur, sakonak

Esan zitun iltzera

Zijoan gizonak

 

Gure aurtxo maiteak

Aitarikan gabe

Nere andre kuttuna

Zaitez oyen jabe

 

Etzatu, emakume,

Ez egin negarrik

Betirako ez nua

Gero arte bakarrik

 

Jaunaren bildurrean

Bear ttuzu azi

Zeruan alkartzeko

Onak izan beti

 

Zeru goyan nazute

Izango ordezkari

Laguntza maiz eskatu

Birjin maiteari

 

Nere seme alabak,

Arren, onak izan

Negarrezko egunik

Amari ez eman

 

Entzun ezazu, seme,

Zu zera zarrena

Aurrerakoan zera

Aita bigarrena

 

Andik denbora gutxi

Mariñel gaixuak

Artu zitun fededun

Bere elizakuak

 

Jaunari lagunduaz

Etxe-be barrura

Jendetza zan etorri

Maitea zan ura

 

Arnasa estu-estu

Larri, ai biotza

Estulak ito nai du

Zer izerdi otza!

 

Sukarra nagusitu

Begitan bistik ez

Etxe artan guziak

Antsiz ta negarrez

 

Azkeneko arnasa

Oraintxet eman du

Bere izpiritua

Zerura zuzendu

 

Gorputza iilik dago

Ai, ango negarrak!

Zer utsa uzten duen

Aita ta senarrak

 

Dezayogun guztiak

Biotzez otoitu

Illik dagon kristauak

Ori jaten bait du

 

            —Goyan bego-

 

 

 

ALARGUNAREN NEGARRA

 

            Kantuz:

 

Nere gogoa egan dijoa

Alargunaren albora

Aitarik gabe gelditu diran

Ume txikien ondora

Ama gaixoa, zoro antzean

Begira izar lekura

— Nere umien aita genuna

Iges jun zaigu zerura

 

— Iru alaba ta bi mutiko

Dira gu bion aurtxoak

Aitarik gabe gelditu dira

Errukarrizko gaixoak

Ni ama izan da, ez dut etsiko

Ni-re iltzera nijoa

Aita-amik gabe zer egoera

Ume zurtz gure umeak!

 

— Nere buruak ez du zentzurik

Zu itto ziñan ezkero

Zure itzala billaka nabill

Goiz guziz eta gauero

Aitatxo nun da? Galdezka dabil

Txikiena egunero

Nik etorriko zerala esan

Etzera etorko gaurgero

 

— Patroyak oyu egin zunean

(Pello, Antton, Joxe!)

Ura loaren goxua

Azkar esnatuz pizkor altxatu

Ziñan nere senartxua

Nork esango zun izanikan zu

Bulartsu ta osasuntsua

Azkenekoa izango zala

Erdi lotako muxua

 

— Neretzat ziñan senar onena

Ez ninduzun atzipetu

Gazte giñala agintakoak

Danok zenitun kunplitu

Zure mendean egun onarik

Munduan ditut bizitu

Orla ez neza etsi-iñola ta

Lenbaitlen zugana deitu

 

— Zure emaztea naizen aldetik

Dizut zin-ziñez eskatzen

Zauden lekuan saiatu zaitez

Gauza au neri irixten

Len baiño lena ni lur ontatik

Zuregana eramaten

Zu gabe nere biziak ez du

Irauterikan pentsatzen

 

 

 

UGARI ALDIA

 

Denian, bon-bon.

 

            Kantuz:

 

Arrantzaliak

Arrazoyakin

Esaten degu, or-konpon!

Arrantzarekin

Urnore ona

Diru askorekin, bon-bon

 

Alabatxoa,

Andre maitia,

Zoaz aguro dendara

Ekarrizazu

Mama goxotik

Txopin bat gure etxera

Zuk, berriz, Antton

 

Aguro Iaister

Itxiko dute bestela

Ekarritzatzu

Bakoitzandako

Dozen erdi bat pastela

 

Egun trixtiak

Etorko dire

Orain bear da jan ta edan

Gerokoari

Kasorik ez-iñ

Ez dakit biziko geran

 

Ene alaba,

Ene moñoña

Kafe pixkabat bero zan

Pattarra ere

Bearko diñagu

Kuartillotxo bat ekartzan

 

Jeiki orduko

Kafe beroa

Ttotta onakin bustiya

Amarretako

Egiña dauka

Gosari eder guriya

 

Lagun artean

Ostatu etxean

Arrantzaletxo kuttunak

Eskeintze digu

Esku zabalez

Lagun, artu nai dezuna

 

Gaur festa da ta

Egin dezagun

Bazkari on bat etxean

Andria, zuk ez

Lanarik artu

Eiña ekar eguerdian

 

Gizona, gizon

Dio andreak

Apaldu zagun kanpoan

Auzoko Iñaxi

Senarrarekin

Begira nola dijoan

 

Ene-enetxo,

Nere moñoña,

Guazemizu bai gu ere

Ostatu ortan

Sartu gaitean

Peru’nekoak or dire.

 

            (Ta, gu gutxigo ez gire)

 

 

 

URRI ARO ALDIA

 

Ez denian egon

 

            Kantuz:

 

Urri aro aldia

Benetan ituna

Itxasora yun eta

Etorri utsuna

Ai, ene ai, ai!

Gosea negutean

Bai dala illuna

 

Negu gorri-gorrian

Surik piztu gabe

Nere aurtxo maiteak

Gosearen mende

Ai, ene ai, ai!

Arrantzale gaxoak

Ez ogi ta ez labe

 

Gose aundiarentzat

Ezer ez da txarra

Ogia oroituaz

Eldu zait negarra

Ai, ene ai, ai!

Pozik jango nukela

Banu txardin zarra.

 

Aurtxoak albotikan

— Ekatzu ogia!

Okiñ biotz zekenak

Ukatu goizian

Ai, ene ai, ai!

Mariñelak darama

Orlako bizia

 

Bearrenezkorikan

Gabe bizi dira

Ta emazte gaixoak

Munduan erdira

Ai, ene ai, ai!

Beste aur bat ekarri

Ederra segira!

 

Zorretan erostea

Ez da atsegiña

Orla saldu bearrak

Ematen du miña

Ai, ene ai, ai!

Aundia da izan ere

Naia ta eziña

 

Elurra tellatuan

Umeak oñutsik

Etxeko txoko danak

Ditugu billutsik

Ai, ene ai, ai!

Udarik ez balego

Nintzake burutik

 

Aldi batean errax

Egin gendun bon-bon

Orain gosearekin

Ezin gera egon

Ai, ene ai, ai!

Dirua gorde zunak

Esan dio or konpon!

 

Eskuak poltxikoan

Ezpainak txistuka

Zakurtxoa alboan

Goseak zaunkaka

Ai, ene ai, ai!

Bera jango detala

Nago ai! pentsaka

 

Ikas arren ta arren

Zerbait aurreratzen

Amartik bat bedere

Txokoan gordetzen

Ai, ene ai, ai!

Arrantzak ukatzian

Ongi da etortzen.

 

 

 

KOFRADIAK

 

Arrantzale erriak

Ur-bazterrian

Gauz gustagarriak

Ugariak...

 

Gauz interesgarriak

Obeak...

 

Gustagarriak?

Ondartzak,

Ontziak

Oi, Belako barkua!

 

Obeak?

 

Gizartea’ri buruz

Begiratuz,

 

KOFRADIAK

 

            Kantuz:

 

Gizarteko bazkuna

Alkar laguntzeko

Eta geiago dana

Alkar maitatzeko

Gizona bakarrikan

Ez da ezertako

Danak batu ezkero

Ba da zerbaitako

 

Gure aurreko zarrak

Orla egin zuten

San Pedro’n izenean

Danok batu ziren

Gero etorri dira

Bazkuna or ta emen

Aiek bezin zuzenik

Ez degu ikusten

 

Egun aukeratuan

Kontuak aztertu

Xautuak zenbat diran

Sartuak ikertu

Apaiza’ren aurrean

Batzarra berritu

Errespetuko gauza

Ez zagun baztertu

 

Goi-goian kofradiak

Nai ditut nik jarri

Izandu diralako

Pobre altxagarri

Oinbesteko bat utzi

Partitzeko sarri

Erasoari eutsiz

Lagunduz alkarri

 

 

 

ARRANTZALIEN BIOTZA

 

            Kantuz:

 

Biotz zabala, aundia

Benetan eman zalia

Mariñela, da zuria.

Itxasotikan kaieratzean

Bokarta bixi-bixia

Musu-zapi bat betia

Jaso ta doa urlia

Ezpain-begitan irria

 

Pobregoa pozteko

Dezunetik emateko

Zerade biotz oneko

Emate ortan, esku zabala

Asko gera esateko

Naiz gutxi eduki jateko

Etzera aurreratuko

Zer edo zer eskatzeko

 

Ori ez dala guzia

Daukagu ondo ikusia

Ikusia ta ikasia

Itxas-erdian, ekaitz artean

Erdi-iraulia ontzia

Ikusirikan trantzia

Egingo dezu jauzia

Naiz arrixkatu bizia

 

            (Onatx eredu bat)

 

 

 

AITA MARI

 

                  Aita Mari

                  Gizon prestu

                  Leyalari.

                  Arrantzale

                  trebeari

                  Omenaldi

                  ta gorasarre:

 

            Kantuz:

 

Ori da fiñ jokatzea

Projimua maitatzea

Merezi du aipatzea

Lagun-urkoa salbatu naiez

Ito egin da tristea

Bidezko da oroitzea

«Aita Mari» goratzea

Eredutzat guk artzea.

 

«Urrikalduak salbatu nayaz

Eman zenduban biziya

Ta gaur daukazu, goitaltchatuaz

Obiz itsaso aundiya

Lo egin zazu baga soñuaz

O, gizon maitagarriya

Onrraturikan zure gloriyaz

Donosti ta Kantaurriya»

 

            A. A.

 

 

 

ARRASTERUAK

 

                  Itxas-gintza!

                  Itxas-gintza!

                  Ogi-bide ziñez latza

                  Arrasteruen bizitzaz

                  nai dut mintza.

                  Ez da txantxetakoa

                  auen ekintza.

 

            Kantuz:

 

Aita ditzagun orain

Beste gisakoak

Urrutira doazen

Arrantza moduak

Pentsatu ta bakarrik

Miñ artzen goguak

Urrikarri zerate

O, arrasteruak!

 

Txalupak biñakatuz

Orratx bikotea

«Maite» batek izena

Lagunak «Pakea»

Etxetik urrutian

Pasa illabetea

Andre t'aurrak etxean

Zuengan gomutea

 

Amairu gizon prestu

Bi patroi nagusi

Batek agintza dula

Rumboa adierazi

Arrantzako patroyak

Geiena irabazi

Kargua aundiya du

Ongi du merezi

 

Ukullurik ezpada

Badira zaldiak [H.P.]

Zenbat ugariago

Arrastako obiak

Motorra’ren itzaiak

Erneak begiak

iru laguntzallekin

Egin lan guziak

 

Sukaldeko gizona

Garbi ta xintxua

Maniatzen badaki

Mokaru goxua

Agintzen dakiana

Da kontramaixua

Mariñelerentzat da

Lan txar ta pixua

 

Kablea atzetikan

Bigun ta luzea

Arrastan daramate

Boltsa dun sarea

Askotan etortzen da

Arraiez betea

Legatz, bixigu, oillar...

Osatuz marea

 

Etxera itultzean

Izaten da jaia

Ez da arritzekoa

Ondo igaro naia

Diru prexkuarekin

Arpegi alaia

Trixturak antzitzeko

Aberatsa maia

 

 

 

ARRANDEGIYAN

 

            Kantuz:

 

Arrandegiyan istillu franko

izaten degu askotan

Arrai onenak berezitzeko

ez gera egoten lotan

 

Egun sentian tratulariak

olaxe erle abaraska

Oyu ta korri ara ta onuntza

armatzen dute katazka

 

Eunka lagun, nagusi, morroi

lo-bearretan goizetan

Udaran bero, negutean otz,

bizitza latza benetan

 

Geienak beintzat, nik ala uste

jornala ondo atera

Arrantzaleak neke geiago

ogia biltzeko etxera

 

Begi garbiak, zakatz gorriya,

auek, bai, arrai prexkuak

Aukeratzeko bizi gabiltz gu,

erne buru ta begiak

 

— Zer baliyo bixigu onek

zenbatian da legatza?

— Zu zeralako, eun pesetan,

atzoko aldian merkantxa

 

Berberin eder, lupi koxkorrak

aingira bikain galantak

Arrai gorriak, txipiroi txiki,

berdel, txitxarro apartak

 

Erostunak,

Geienak iztunak

Badute Jainko txikiaren berri

 

— Dana, arraiari atera bear zaio!

— Jende pobreak zer jan bear du?

— Atzo, milla peseta galdu nitun!

 

Eta iñoxentiak...

Dexkuidatzen bazera

Azpiyan, txikiyak

Estalgarriyak

Ipiñi

 

Ta gañera, bots laurleko

gutxiago eskeñi

 

Arrandegiyan

Logale bazera

Esnatuko zera ederki

 

Ogei,! Amasei,! Amalau,! Amar!!

 

— NERIA!

 

 

 

TXARDIN SALTZALLEA

 

            Kantuz:

 

Treñerua itxasotik

Goizeko garai aldera

Txardiñaz bete-beterik

Etortzen zaigu kaiera

Otarre, saskia gañez

Ateratzen naiz kalera

Indar guziz deadarrez

Txardiña prexkua

 

            Nere txardiñak

            zillar urdiñak

            Itxas gizonen

            atsegiña

 

Emakume, adiskide

Auxe da txardin bizia

Amasei errialian

Ez da, ba, ain garestia

Arrantza bat, e; zer da ba?

Zer dezu, ene maitia

Ogei errial ordaindu ta

Sabela gosiak!

 

            Nere txardiñak

            zillar urdiñak

            Sukaldekoen

            atsegiña

 

Jetxi zaitezte laisterka

Jetxi, etxekoandreak

Etxean negarrez utzi

Bait ditut nere umeak

Errial bat gora-bera

Lenago bezin pobreak

Uzten gaitu zoritxarrez

Txardin saltzalleak

 

            Nere txardiñak

            zillar urdiñak

            Saltzalliaken

            Atsegiña

 

Txardiña, txardiñ!... oiuka

Txardiña, bizi-bizia!

Gora dezagun guziok

Euskaldunaren erria

Itxaso-ertzian degun

Arrantzalien kabia

Indar guziez dezagun

Gora Kantaurria!

Nere txardiñak

zillar urdiñak

Kantaurriako

atsegiña.

 

— Zenbatean?...

— Atoz, konponduko gera.

 

Auxe bai dala aukera!

 

— Errialian?

— Zer erria! eta erria! ondo.

Xurra zerala ezagundo,

arrantzaliak egundo

Dirurik ez du egingo.

 

(Andre mutur motz alena

merke nai du bestena)

 

— Zortzian, baiña bizi-bizia

— Ez, errial-bitan azkena.

— Etzait bada komeni

Beste bat arte,

Andre Eujeni!

(Debalde emateko

nago ni!

Galtza berriak

ez al ditu nere senarrak

merezi?)

 

         * * *

 

            Txardin bizia

            Eder-ederra

            Nere txardiñak

            Zillar-urdiñak!...

            Txardiña, txardiña!!!

            Txardiña, Friiiii!!!

 

         * * *

 

— Zenbatean

— Atoz, konponduko gera

Zu zeralako, ogeiian.

Ondo; banator abian.

(Auxe bai dala maukera)

— Gaur, akeita ttottarekin—

 

 

 

ITXAS LANGINTZAK

 

            Kantuz:

 

Askori jaten eman

Itxasoko lanak

Milla modutan dabiltz

Ezin esan danak

Sareak antolatzen

Arrantzale- danak

Pazientzi aundiakin

Jaio zeratenak

 

Amu-egilleak len

Etxe-be barrutan

Bearrezkoak ziran

Lan egitekotan

Gaur iñortxo ez dabil

Amuzko lan ortan

Aukera ugariak

Dauzkagu dendetan

 

Kordela eta soka

Lokarri ta briña

Kalamu ta zereña

Ari-fiñ berdiña

Pikotara jun dira

Galduz zer egiña

Zurda orrekin degu

Orain atsegiña

 

Aldatuak ditugu

Lengo molde zarrak

Beste-eran enpleatzen

Orain gure-indarrak

Bela-arraunak baztertu

Zituan motorrak

Konten gera ainbestez

Mariñel jatorrak

 

 

 

ESTROPADAK

 

 

ONTZITEGIAN

 

Ikusi egin bear da gero

Treñera egillea

Benetako artoxoa

Ta langillea

Kurioxo-kurioxo

Lanean...

 

Ontzitegian,

Etxean,

Kalean,

Oiean...

Beti, lanean.

 

Beti pentsamentuan

Nun eta nundik

arinduko duan

Politagoa egiteko

moduan

 

Branka zorrotz

Azpia xabal

Kaielak motz

Popa lirain

 

Au dek treñera!

«San Nicolas»

«Ama Guadalupekoa»,

edo «San Blas»

«Sanjuandarra»

«Zuberoa»

edo «Santo Tomas».

 

 

ARRAUNLARIAK

 

Arraunlari guziak

Zerate onelako

Txalo bana

Guziontzako.

 

            Kantuz:

 

Ukabillak sendoak

Bizkarra zabala

Bular-auspoak berriz

Atsaldi leyala

Naiz jardun orduetan

Neka-gaitz ezpala

Gorputza egokia

Lirain eta zaila

Giza-lagun artean

Berezko apala

 

«Zain-doble» batek ainbat

Arek zartakoa

Arrauna biguintzeko

A zer nolakoa!

Palada beti lasai

Eraz, neurrikoa

Lagunen erakusle

Ekin onekoa

Kostan onena degu

Gure ankekoa

 

 

BEDERATZIKOA

 

Famatuko dut emen

Aurretik Kiriko

Bigarrengo jarriaz

Karril Donostiko

Olaizola, Arrillaga

Nolatan utziko

Matxet ta Mitxelena

Pasai-Orioko

Bedia aipatuko

Roman Agirreko

Gonzalez Periko

Beñardo, Ondarbiko

Pasaiko Lujanbio

Ez dut antziko

 

            (Eta, zuek aipatu gabeak

            barkatu, arren)

 

 

APOSTUAK

 

Euskal-errian,

arraunlariak

gabiltz beti

abantian.

 

Ta ibilliko

Itxasoan ura,

Ta gure zainetan

odola, dan bitartean.

 

Egiñaz bi jai,

Arraunian dabillenak

Indar ta kemenak

Frogan jarri nai.

 

— Zuek ainbat ba gaituk!

— Bota seinalea, sosak badituk!

 

Onela, lei bizian,

Mariñel errian

Goiz ta illunarrian,

Astegunian eta Jaian

Udara aldian

— Bota, bota, seinalea!

— Tostako milla duro!

— Bai edo ez! esan aguro!

 

— Kontu adi

Mendebaletik dek aizea

 

— Entzun al dek?

Mendebaletik aizea...

— Gaur, laugarrena

dek onena.

 

— Gurea ezetz azkena!!!

 

Nor geiagoka gabiltz

Gure gauza da ori

Ona edo txarra

 

Estropadari buruz

Itz eta pitz.

 

Bai, «Portaletan»

Apostu zarata

 

Ogei, berrogeiri!

 

— Amar segundo baietz!

— Amabi, ezetz!

— Bandera baietz!!!

 

Bla, bla, bla...

... ... ... ... ... ...

 

Etxerako

Bilbo'rako

Donosti’rako

 

— An ikusiko gaituk

Birikatik odola

bota bearko duk,

nai badek irabazi

 

Itzontzikeriak

Zalegikeriak

 

Estropadarik

izango bada,

guziak bear diranak.

 

Ta, gure zainetan

Odola dan bitartean

Jardungo gera

Arraunian.

 

 

ESTROPADA

 

Balizetan lau treñera

Oria,

Berdia,

Izokia,

Txuria.

Kai-alde guzia

Jarana neria

poll-pollian

jarria

 

Eta... Bayia?

Txanelez,

batelez,

motorrez josia

 

Kontxa,

Igeldo,

Urgull

DONOSTIA!

Euskeldunez betia!

 

 

            Kantuz:

 

Zunpatakin batean

Dira danok asi

Oriyo bokarako

Jarri lendabizi

Ondarbiya bigarren

Nai dunak ikusi

Danok ezin iñola

Jokua irabazi

 

Geienetan Oriyo

Bestetan Ondarbi

Askotan Pasaitarrak

Batzutan Donosti

Bandera etxerako

Dirua’re noski

Txanpan prexkuarekin

Bear degu busti

 

Orlako jai-aldirik

Ez da ezagutzen

Euskaldun jendeak du

Erria betetzen

Batzuk alai ta pozez

Dirade agertzen

Arpegi luzek ere

Dirade ikusten

 

Anai arteko dema

Ortan geldi bedi

Otordura goazen

Danok neri segi

Parte zarrean alkar

Bazkaltzen ixeri

Onelako regatak

Ez al du merezi

 

 

ONELAKOAK ZIRAN PATROYAK

 

Nola bi ta bi, lau

Egi-egia da

Gertaera au.

 

         * * *

 

«Arraka» zarra

Zan patroya,

Gaztetan ezik,

oraindik

Badu sasoya

 

Arrantzale azkarra,

Begi bakarra,

Zabala bizkarra

Ta auspo-bularra

 

Nork ez bete

arek esana?

Terranoban izana

Agintzen zekiana

 

Kosta guzian ezaguna

Mundu guzien laguna

 

Kasko gogorra

Baiña jatorra

 

         * * *

 

Bezperan

Arrai gutxirekin

Etorria kaiera

Eta ostera

Goizaldera

Berriz ere... iparrera

 

(Eskifaiak, marmarra)...

 

— Atzo «baxoan» naiko arrai

Eta guk jai!

Eta oraindik iparrera nai...

— Etzeok eskubiderik!

Etziok axola gure

mixeririk

(Ixil-berriketa; marmarra)

 

Patroya, entzungor

Bereari ekiñaz gogor

— Nor da emen agintari, nor?

 

— Baiña, gizona!

Dagon premiarekin

Atzoko kaltearekin...

ta alaere...

 

Esamesak

Marmarketa,

Ta norbaiten

Kazketa.

 

Treñerua aintzina...

(Arramantza, txu-txumutxua...)

 

— Nere esana

Bete nai ez duanak

Konforme ez danak

Badaki zer egin bear duan...

 

Ta, bat batean

Rau!

Arrauna utzita

Tostareteko gazteak

Itxasora botzen

Du bere burua!

 

         * * *

 

Aurrera!

«Ama Guadalupekoa»

treñera

an dijoa ipar-aldera.

... ... ... ... ... ...

... ... ... ... ... ...

 

Ordu laurdena,

Erdia,

Betea...

Beti aurrera.

Begiratu gabe

Atzera.

 

 

            Kantuz:

 

Patroya, entzun zazu,

Arren ta mesedez,

Gure lagun Kaitano

Bizia da berez

Obeditu ezpadu

Kaska gogor dunez

... ... ... ... ... ...

— IXO!!!

(Bertsoa amaitu gabe

gelditu zan)

 

Bi ordu,

«Ama Guadalupekoa»

beti aurrera,

ipar aldera.

 

— Gizona, gizona,

Bira emazul

 

— IXO!!!

konforme ez dana...

— Gizona, gizona.

 

 

            Kantuz:

 

Patroya, entzun zazu

Arren ta mesedez

Orla zertan setatsu

Urliaren kaltez?

Ez eduki nai bauzu

Kaitano kupirez

Oroitu zaite, baina,

Aren familiyez

Ayek ez dute errurik

Alda zazu bidez.

 

(Aiek ez dute errurik,

errurik,

           errurik,

                      erru...

 

— Aborrak, arraun!

Eztiorrak, zia!

 

Ekin gogor, mutillak!!!

Eta estropadarik izan bada

Alakorik ez da ezagutu

Jo, mutillak, jo!

 

Itxaso zabalean

Orduak, luzeak

Batez ere, estura

nagusi danean.

 

(Bizirik ote da?

Zer egin dut...!)

— Ekin gogor, mutillak!

 

 

            Kantuz:

 

Eskerrak sasoikoa

zala eskifaya

Estropadetan legez

dira indarrez saya

Ordu-bien buruan

Kaitano anaya

Topo egiten dute

Itoa zan iya!

 

Urpera zijoala

Ito-ez-itoko

Brankordeko gizonak

Krokaz du elduko

Lagun-bi’ren artean

Laister dute iyoko

Une bat berandugo

t’etzan salbatuko

 

Orra zer ekartzen dun

askotan kazketak

Norberekoi-keriak,

Buru-jabe ezak,

Amore eman zagun

Utziz berriketak

Gertatu ez ditezen

Joku aldrebesak.

 

 

 

ITXAS GIZONEN LAGUNAK

 

Itxas gizonak

Itxasoan

Baditugu lagunak.

Adibidez;

Eguzkia,

Sortalde

ta Sartalde

adierazlea.

Nolatan antzi illargia

Onen emaztea.

Iparreko Izarra

—bertan geldi—

Gure gidaria

Muñoko argiaren

errañuak,

Farolaren keñuak...

«Aize ixil»

mezularia

Bruma zenean

Aldi bateko

irratia

Usaia beraren

banatzallea.

Itxas-Txoriak,

Aien tokian arrayak!

Zeria.

Izurdiya,

izurdi taketa motza!

Begira:

 

 

            Kantuz:

 

Taketa motza genun

Berri-emaillea

Sarda bil arazteko

Arrai langillea

Eizako zakurra

Bezin usmallea

Bokarta atzemateko

Lagun ongillea

 

Itxasoko zerriya

Igari bizkorra

Umeak egite itu

Sufritu ta, orra!

Bere-esneaz mantendu

Izurdi koskorra

Gaizki degu ordaintzen

Arekiko zorra

 

Urbiltzean eskeñiz

Arpoya zorrotza

Aitatzeak ematen

Bait dit neri lotsa

Jateko ona du ta

Muñ, okel, biotza

Erru-gabearentzat

Orla eriotza.

 

 

 

LEGORRETIK ARRANTZAN

 

A lo txulo janzkera

Eta kañabera?

Luzea ta garestia.

 

Beita?

Berebizikoa,

ondo ordaindua,

poltxiko zimikoa.

 

Erramientak?

Nola ez!

Aukerakoak.

Eta gero...

Betikoa.

— Ainbestekoa bazan!

Amua eraman!

Nolakoa ote zan!

 

Arraia atzeman?

Jakiña,

Nai litzake...

Arteka zerbait.

Muxata, faneka, durdo,

Xabalo, lupi koxkorren bat.

 

Batzutan

txiripaz,

— Arrai larria iat!

Bai laister atera ere

egunkariak argazkia,

«fotografia».

 

Bai, bai; bandoa jo zak!

Gezurra asmazak

Besteak ezik,

ik ere sinistu zak ...

 

Askotan,

etxerako aparia

arrandegian erosia,

edo obeago dana

Arrantzaleak emana.

 

Bestetan;

gezurra, brixelan... egosia!

 

Legorreko arrantzale

Itxaso-maitale

Osasuna begirale

Geienetan... kale.

 

Alaere, ni ire alde!

 

 

 

AITONA BRONTZE

 

Aitona Brontze

Nor zan?

Mundu guzian

Beste bat etzan

Uraxe indartsua

Bat bazan.

 

Zortzi oin, ia;

Oñetik burura

(Altzoko aundiaren gisara)

Eta zabal?

Ene!

Zer zan ura!

Txalupa bizkarra

modura.

 

 

            Kantuz:

 

Terranoba partian

Arrantzan izana

Lur-mundu guziari

Itzuli emana

Legorrian une bat

Ezin egon zana

Ekaitz ta baga artean

Zeukan atsedana

 

Mariñelen artean

Bazuen itzala

Arek esan guzia

Agindua zala...

Neurrian jarriko zun

Biur ta zitala

Biotz-aundi oneko

Genun alaz-ala

 

Patroyetan onena

Len izandakoa

Belarritik zintzillik

Uztai urrezkoa

Galtzairu-on moduzko

Gorputz sendokoa

Ez zenun artu naiko

Aren ostikoa

 

         * * *

 

Ba, orrelako gizona

Zer dan gure izatea!

Legorreko ebaki alu batek

Uts, ezer ez batek

Eraman zuan.

(zeruan bedi)

 

 

 

AMONAREN ESANAK

 

Amonaren esanak

Bete bear dirade

Zuentzat mesede

Gañontzean ...

Mari-aztiak

Ba ditu bi bide

... ... ... ... ... ...

 

— Anima egunean

arrantzara...?

Zoazte oyera!

Errukarriak

Tira, tira, oyera!

Anima egunean

Arrantzara...?

Ausartak!

— Ez dakizute, ba,

ene-maiteok

 

Anima gaixoak

Agertzen zaietela

Etxetik kanpoan

Gaur gauean

Dabiltzanai... lanean

... ... ... ... ... ...

 

Tira, tira, oyera

Anima egunean

arrantzara?

— Nerean beintzat

Zeruan gerta dedilla.

 

            Amen Jesus.

 

Baiña gaztea,

gaztea izan.

Amonak esan...?

... ... ... ... ... ...

— Lengo kontuak

Ez duk orrelakorik

Ez, anaitxo, ez

Ez duk orrelakorik,

goazemik.

 

Giro zeok. Laister

Itxas mugiran

—sujentan—

Arraia sartuko dek

Artzak otarre ta sare

Ta zakua, ba ezpadare.

 

Anima. animak...

Amonaren esanak!

... ... ... ... ... ...

 

Gau illuna,

Oso illuna,

Beltza, oso beltza.

Deus ikusten ezta.

... ... ... ... ... ...

 

Arrantzale gazteak

Ezagutzen du lekua

Bein baino geiagotan

Arraia atzemandakua

... ... ... ... ... ...

 

Ondar ertzetik

Bota sarea

Ta arrastaka

Arraiz betea

Dakarte pozik

Anai gazteak

... ... ... ... ... ...

 

Auek dituk

Amonaren esanak

ikas zak...

Tenk! Ekin! Tenk!

 

Arrai asko duk emen!

Legorrera lenbait len.

Gogor; Tenk! Urbil dek!

... ... ... ... ... ...

 

Anai, Antton!

Zer da beltzundi ori?

— Zer diok... Non?

Orra, ttapa, ttapa... bertan or.

— Zernai dala ta, egin gogor!

... ... ... ... ... ...

 

Ai, oi, ai!

Antton, anai!

Anima duk, bai;

— Ez, ago lasai

Ai, oi, ai!

ttapa-ttapattan.

Ta, bat batean

Zerako-zera, Rau!

Ai, ai, aiiiiii!

... ... ... ... ... ...

 

Eskuak elduta

Korrika, zer korrika?

Aidean

Etxe aldera

Arnas batean

Iritxi dira

Zer ikara!

Zer dardara!

 

Sare ta tresnak...

Itxasoak... ara ta onara.

 

Amona, amonatxo

Jaiki, ai! oyetik

Zure esana egin gabe

Artu dut biderik

Damuturik gaude, bai,

Ez diot gezurrik

Anima atera zaigu

Itxaso barrutik

... ... ... ... ... ...

 

Urrengo goizean

Aitarekin

Ur-bazterrera

Urbil ziradenean

 

«Itxas-txakur»... arrastoak

Argi-argi ikus ziran.

Baina alaz-ala

Egundaiño berriz ere

Anima egunean arrantzara.

 

Amonaren esanak

Gertatzen diranak...

 

 

 

AU DUK KAFIA!!

 

Itxasoan

Gauak luze negutean

Sortaldeko aizea

Firi-firi goizaldean

 

Itxasoan

Gauak luze

Arrairik ez danean

 

Lema-zaina, patroya,

la arrairik ba-ote dan

Atzemateko moduan,

Begiak tinko

Lema tokian.

Mariñel gaztea

—begi ernea—

Beronen alboan

Argi-uera’ren usmoan

 

Beste batzuek sukaldean

Eskuak poltxikuan

Beroaren onduan

Sukaldariak, akeita pixkat

Noiz berotuko duan ...

 

Dana txit illun

Inguruan

Aizea Firi-firi

Egun sentian.

— Au otza

Beti otza da

Arrairik ez danean.

— Kafe pixkat berozak!

 

Au otza!

Bai, otza areago da

Egonean.

 

Batek diotsa

— Goiz alba ez duk etorririk

 

Besteak; I, Liberato

kafe pixkat berozak,

berotuko baukek,

a zer nolako poza.

 

Aizea firi-firi

Dana ebaki naiez

Ain da zorrotza

 

«Mariatxo» baporea dantzan

Itxasoko plazan.

 

— Gizona, gizona

Kafe apur bat egin zak!

... ... ... ... ... ...

 

Urak irakin du...

Bota du kafia

Arturik neurria

—platera betia—

Gal, gal, galian

Dago eltzia.

 

Baiña ori ez da guztia;

Pattarrarik gabe,

Beroa izan da ere,

Otza kafia!

 

Bota kaña!

Litroa ezpada

Litro erdia

Otza kentzeko

bixigarria.

... ... ... ... ... ...

 

Aizea firi-firi

Illun da guzia

Bero-beroa, ufa-ufa!

Lagun onarekin bustia

Au duk kafia!

Ostiko bat baiño obia.

... ... ... ... ... ...

 

— Aiba potixa betia!

— Nai al duk bestia?

— Au duk, au, kafia!

— Ardorarik ikusiko balitz...

— Zik eta zak, benga, benga

— Beroa zeok

— Ederra zeok

Ufa, ufa!

Au duk kafia!

... ... ... ... ... ...

 

Gerora, etorri da

egun sentia.

... ... ... ... ... ...

 

— Oe, zer duk ezpainan?

Gorrituak dituk

— Nik? eta ik?

— Nik?

Danak mutur gorri!

Par-algarak ugari

Gertatua, nork igarri?

... ... ... ... ... ...

 

Zera, sukaldariak

Eiotako kafearen potoa

artu bearrean,

Piper-gorria'rena artu

ta, arekin egin ... akeita.

 

Bero-beroa, ufa-ufa,

baldin bada

pattarragaz bustia...

Naiz eta izan piper gorria.

AU DUK KAFIA!!!

 

 

 

ZAKURRAREN PARTIA

 

                  Aita, aitatxo!

                  «Anbulo» zarrak

                  esan zidan atzo

                  Zakurrak lenago

                  bazuela partia.

                  Nola da ori?

                  Aita, aitatxo,

                  ia, ia.

 

 

            Kantuz:

 

Gu gazte giñadela

Txalupa guziak

Zakurtxo bat oi zuten

Ontzi barrenian

Begi-erne, abilla

Etzan zaunkaria

Iges zijoan arraia

Arrapatzallea

 

Seme, esango dizut

Nola gertatzen zan

Puñittutako arraia

Suelto... batzutan

Legatzak, ospa! iges..

Txakurra, jausten zan

Ta bet-betan arrraia

Artzen zun ortzetan

—Egatzatik eta ederki gañera ...

 

Lana orren saria

Zakurren partia

Deitzen genion guziok

Ongi merezia!

Maitea, maitea zan

Zakur eiztaria

Txalupa betetzen zun

Anima gabiak...

 

Unea etorri da

Zuri kontatzeko

Zer nolako txakurra

Zan gure «Txuriko»

Auin izugarriak

Etzun itzutuko

Arraia utzi baiño

Lenago itoko

 

Goiz itsusi batean

Ez naiz ez aztuko

Bere lana beteaz

Jauzi zan «Txuriko»

Baga aundi artean

Eiza...! ez utziko!

Legatz aundi batekin

Ito zan betiko.

... ... ... ... ... ...

Aita, aita; ez negar egin

Gaixoa «Txuriko».

 

 

 

EMEN GOXO

 

            Kantuz:

 

«Itxasoan laiño dago

Baionako barraraino

Nik zu zaitut maitiago

Arraitxoak ura baiño»

 

Itxas-Aita, ur alorra

Ama Lurra'ren senarra

Bizi-iturri illezkorra

Gure poz eta negarra

 

Ondarribi, itxas erri

Lamiaren amets kabi

Mariñelen bizi-toki

Maitietan maitagarri