Eka
25
08
Parisen sortua 1808ko maiatzaren 22an, bi mende dira Gerard de Nerval idazlea jaio zela. Idazle erromantiko esanguratsua, Hugo, Gautier eta Dumasen garaikide eta laguna, poesia, narrazioa eta antzerkia idatzi zituen. Nozitzen zituen dementzia krisiek erasana, Les Filles du feu eta Aurélia ou le rêve et la vie nabarmendu daitezke bere lanetan, 1853-54 urteetan idatziak. Hurrengoan, 1855eko urtarrilaren 26an, Parisen kalean urkatuta topatu zuten. Les Filles du feu-ko Sylvie, Valois-eko oroitzapenak euskaratu zuen Joseba Urteagak eta Igela argitaletxeak 2000. urtean plazaratu, Lehen amodioa liburuan. Osorik eskaintzen dizugu. (gehiago…)
Eka
19
08
Oinazetan den presoa eta borrero bat, bien arteko elkarrizketak abiatzen du Joxan Oizen lehendabiziko nobela. Mutikotan Beñat Dardo esaten zioten Bernat Etxepare apeza duzu kontakizun hauetako protagonista, euskarazko lehen liburua idatzi zuen huraxe. Beñat Dardo (2006, Susa) nobela osorik eskaintzen dizugu orain sarean. Etxepareren gaztaroko pasadizoak, unibertsitate garaia, eta Donibane Garazin preso egon zenetik Linguae Vasconum Primitiae Bordeleko Morpainen inprimategira eraman arteko bizikizunak argitzen dira, Martin Bereau borreroa zerbitzari hartua duela.
Eka
12
08
Duela hamar urte argitaratu zuen Koldo Izagirrek Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri nobela (1998, Susa). Katalanez argitaratu zen 2006an, Jo també haguera volgut cridar Germinal! izenburuarekin. Nobelako lau kapitulu italieraz bidali dizkigu orain Roberta Gozzi itzultzaileak. Hementxe dituzu: Anch’io avrei voluto gridare: Germinale!
Eka
11
08
Altzateko Jaunaren elezaharra publikatua, Pio Barojaren Ihauterietako erokeria ere kaleratu zuen Baroja argitaletxeak, Mikel Azurmendik euskaratua hau. Idazle beratarraren eleberri laburra, bere ohiko eszenarioetatik diferentea den kontakizuna, egileak berak bere burua aurkezten digun hitzaurrean, fikzioaren barruan, eta gainera planteatzen digu kontakizunei eta kontatzeko estiloari buruzko halako gogoeta, zeina gauzatzen den Ihauterietako erokeria eleberrian. Madrilen gertatzen diren narrazioetarik bat dugu Barojaren hau. Osorik irakur dezakezu.
Eka
04
08
Jean Ignace Isidore Gérard ponte izenez, 1803an Nancyn jaioa, karikaturgile eta ilustratzaile handia izan zen Grandville. Parisera aldatua, hainbat aldizkaritarako eta operarako lanak egin zituen, eta 1829an Métamorphoses du jour kaleratu zuelarik, sona hartu zuten bere ilustrazioek. Oso ezagunak egin ziren animalia burua duten pertsonaiak. Litografia serieekin batera, eta batik bat karikaturekiko zentsura ezarri zelarik 1835ean, liburuak ilustratzen hasi zen: Swiften Gulliver, Defoeren Robinson Crusoe, Cervantesen El Quijote, La Fontaineren Fables. Psikiatriko batean zendu zen 1847an. Surrealisten eskutik berritu zen bere ezagutza XX. mendean, eta gurean bere hainbat ilustrazio Baroja etxeak kaleratu zituen 1986an, Mikel Azurmendik apailatutako lanean, euskal errefrauak marrazkiokin batera argitaratzean. Euskal errefrauak Grandville-n iruditan liburua osorik eskaintzen dizugu.
Mai
29
08
Kritikak laudatua eta arretaz deskribatua izan zen Jon Alonsoren Erretzaileen eremua (2006 – Susa), hamahiru narrazioz osatua. Orain liburua osorik eskaintzen dizugu sarean. “Denak batzen dituen ideia”, laburbildu zuen Alonsok ipuin hauez mintzatzean, “gauzak ikusteko modua da. Eta erreskatatzea duinetik eta errebeldetik dagoena, baina baita ere azaltzea munduan zer putakeria dauden. Mota guztietako saldukeriak ezagutzea tokatu zaigu, baina erresistentzia modu eder askoak ere bai, eta hau esaten dudalarik ez dut pasaje epikorik buruan, baizik eta jende arruntaren eguneroko duintasuna eta kemena. Ez etsitzea beti eskertzekoa da. Arnasa ematen du. Badira faltsuak ere, koldarrak; eta horren gainean, neurri batean, liburuak broma egiten du, satirizatu gabe. Satirizatzea inor irrigarri utzi nahi izatea da. Ez da nire kasua”.
Mai
28
08
1908ko maiatzaren 28an jaio zen, Iruriko Etxahunia etxean, Pierre Bordazarre, Etxahun Iruri. Musikaria, pastoralgilea, kantugilea, musika eta kantuaren inguruan eman zuen bizitza zuberotarrak. Zuberoatik, eta bereziki Zuberoari kantatuz, baina baita mundua ekarriz bere kantuetara. Zuberoako herri antzerkiaren hainbat agerpidetan jardundakoa, bederatzi pastoral idatzi zituen XX. mendeko pastoralgile argienetako bat izan denak: Etxahun, 1953; Matalaz, 1955; Berterretx, 1958; Santxo Azkarra, 1963; Iruriko Kuntia, 1966; Txikito Kanbo, 1967; Pette Bereter, 1973; Ximena, 1979 eta Iparragirre, 1980. Haietako hainbatetan lanen bat ere jokatu zuen. Pastoraletan ez ezik, bestelako ekitaldietan eta bat-batean, kantugintza izan da Etxahun Iruriren lan arlorik ezagun eta jorienetakoa: dagoeneko gure ondareko diren hainbat kanturen egilea da —Agur Xiberua; Goizian argi hastian; Anaia etxen da ezkuntu… —. 1979ko urriaren 1ean zendu zen, Pauen. Bere kantagintza lanaren bilketatxo bat eginez, Jakes Larrondok Pauen inprimatua, Etxahun Iruri Khantan liburua plazaratu zen 1977an. 83 euskarazko kantu biltzen ditu (eta 26 frantsesez osatuak), partiturekin, argazkiekin… Madeleine Jauregiberriren Aitzin Solasa eta R.I.k sinaturiko Ondo Solas-a dituela, liburua Iruriko maisuaren kantu sorkuntzaren erakusgarria da. Frantsesezko kantuak ez, gainerakoa hemen irakur dezakezu.
Mai
22
08
Hegoafrikarra, familia afrikaner bateko semea, apartheid-aren aurkako militante politikoa, pintorea eta, batez ere, idazlea, poeta. Denek osatzen dute Breyten Breytenbach-en izaera, eta denetarik hartu du Breytenbach idazleak bere obra osatzeko. Parisko erbestean eta Hego Afrikan bizi izandakoa, baita espetxealdia ere, bi munduren arteko zubian, hala bizi izan da Breytenbach, eta hala idatzi, afrikaanez nahiz ingelesez, bi munduren arteko zubian. Gaizkile arrunt baten bi aldizko heriotza liburua euskaratu zuen Felipe Juaristik, eta Baroja argitaletxeak plazaratu 1986an. Bi narraziok osatua —liburuari izenburua ematen diona eta Balen gainean kontakizuna—, orain osorik eskaintzen dizugu Breytenbachen liburua. (gehiago…)
Mai
15
08
Zoo ilogikoa (1985, Pamiela) liburuarekin abiatu zuen bere mundu poetikoa Luigi Anselmik. Piztiak ziren protagonista: lipuek hiria setiatzen dute, ihes egiten dute hegaztiek, izar bat da armiarma… Hurrengo poema batzuetan ardoa maila liriko batean kokatu zigun: egarria asetzeko edaten du eta, hala ere, berriz edatera behartua da; poetaren egarria, hau da, maitasun premia eta edertasun nahia ase-ezina delako. Ardoak gure oinazea eztitu du, kontsolagarri izan zaigu, eta idazlea edan-urrien aurka mintzatuko da, uler bedi zuhurtzia burgesaren kritikan. Koldo Izagirrek Anselmiren obraren antologia bat apailatu zuen 2002an XX. mendeko poesia kaierak bilduman, eta huraxe duzu asteon osorik sarean emana.
Mai
13
08
Edorta Jimenezen Kilkerren hotsak (2003) nobelaren 7-8-9-10 kapituluak italierara itzulirik bidali dizkigu Roberta Gozzik: Il canto dei grilli. Duela urte batzuk Jimenezen bi nobela plazaratu zituen Tranchida argitaletxeak Milanon: L’ultimo fucile 2004an (Azken fusila, 1993) eta La voce delle balene 2003an (Baleen berbaroa, 1999).
Mai
12
08
Zarauzko Azken Portu auzuneko ekitaldi aretoan Literatur Astea egingo dute datorren astean, maiatzaren 19tik 22ra bitartean, egunero 20:00etan. Astelehenean Hasier Etxeberriak Anjel Lertxundi elkarrizketatuko du; asteartean Harkaitz Canoren Arraroagoa da idazten ez duen jendea hitzaldia; asteazkenean Koldo Izagirreren Greenwichekoa ez da meridiano bakarra hitzaldia; eta ostegunean Jose Luis Otamendiren poema liburu berrian oinarritutako errezitaldia: Erlojuen mekanika.
Mai
07
08
1922an argitaratu zuen Pio Barojak La Leyenda de Jaun de Alzate antzerki-lan edo eleberri dialogatu kontsidera genezakeena. Gai historiko-mitologikoa lantzen duena, iragan erdiarotar batean Altzateko Jauna du protagonista, Bidasoa inguruan bere dorretxean bizi den heroia, gerlaria, naturarekin bat eginez bizi den gizarte batean. Kontrakarrean kristautasunaren presioa duen gizartea. Altzateko Jaunaren elezaharra asmatu zuen Barojak, mundu pagano eta kristaua talkan jarriz. Pertsonaia estandarragoen aldamenean, Xagit eta Basurdi bezalakoek xarma eransten diote inspirazio poetikoa ere baduen lan honi —kantuak, jainko paganoen aipamenak…—. Baroja argitaletxeak 1986an plazaratu zuen, Altzateko Jaun-en kontu zaharra, Patxi Apalategik euskaratua, orain osorik eskaintzen dizuguna. Ez zen izan, hala ere, Barojaren lana euskaraz jarri zen lehen aldia. XV. atala Euzko Gogoak kaleratu zuen, 1955eko zenbakian, Antonio Iturriotz eibartarrak euskaratua. Eta 1979ko abenduaren 21ean Donostiako Antzoki Zaharrean jokatu zen Altzateko Jauna obra, Maria Dolores Agirrek eta Felipe Jurramendik Barojarenetik euskaratu eta moldatua. Obra hau on-line jarri genuen Armiarman, Maria Dolores Agirreren jaiotzaren mendeurrena zela-eta hari eskainitako artikuluan, 2003ko abenduaren 12an.
Api
30
08
La Moraleja presondegian, Mario Artolaren laguntzaz Jokin Urainek idatzitako Errotarria kronika bilduma argitaratu zuen Susak 2006ko udazkenean. Errepresioaz, kartzelaz eta deserriaz diharduen liburu hura orain osorik eskaintzen dizugu sarean. Ahots ugarik, gertaera anitzek, pertsona askoren testigantzek bat egin dute hari bakarrean. Aldizkarietatik, liburuetatik, gutunetatik, argazkietatik, espetxeko bisitetatik mintzo zaizkio Uraini, 1936ko gerrako iheslarien eta kondenatuen kontakizunekin abiatu eta gaur arterainokoak.
Api
29
08
Mikelazulo elkarteak 8. Poesia Astea antolatu du maiatzaren 9tik 18ra bitartean. Bideo emanaldiak, dokumentalak, arte plastikoa, musika, dantza eta poesia errezitaldiak uztartuko dituzte Oreretako Mikelazulon (Beheko kalea 4). Maiatzaren 9an (ostirala) Periferike dokumentalak; maiatzaren 13an (asteartea) Garabi; maiatzaren 14an (asteazkena) Jose Luis Otamendiren Erlojuen mekanika; maiatzaren 15ean (osteguna) Gorka Setienen Ertzetako komunukazioak liburuaren aurkezpena; maiatzaren 16an (ostirala) Auxtin Zamoraren eta Lorentxo Garmendiaren bideoak eta (H)abiapuntuak errezitaldi kolektiboa; maiatzaren 18an (igandea) 19:00etan Lezoko Gezala auditorioan bi ikuskizun: Metro koadro bat eta Ezeraiketak.
Api
23
08
Roberta Gozzi itzultzaileak Eider Rodriguez eta Harkaitz Canoren narrazio bana bidali dizkigu italieraz jarriak. Eta handik gutxira gaur (2004, Susa) liburuari izena ematen diona eta Neguko zirkua (2005, Susa) liburuko “Batere valsik gabe amaituko da narrazio hau ere”. Hementxe dituzu hurrenez hurren: E di lì a poco, oggi eta Nemmeno questo racconto finirà con un valzer.
