Literatur Emailuak

Pako Aristiren poemak

Narratiba eta kazetaritza lanekin batera, poesiak aparteko tokia du Pako Aristiren literatur lanean. Iraileko ipuin eta poemak (Elkar, 1989) liburuan publikatu zituen lehen poema haien ondotik, segida xamarrean kaleratutako bi poemarioek —Castletown (Erein, 1996) eta Oherako hitzak (Erein, 1998)— erakutsi ziguten Aristiren poesigintzaren ildo nagusia: egunerokotasuna, bizitzea, amodioa, konpromiso etikoa… Bere poesiarik narratiboena dakar Libreta horiko poemak (Susa, 2003) lanak,  kaleratu duen azken poema liburuak. 2001ean XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman kaleratu zuen Susak Aristiren poemen antologia bat.  Osorik eskaintzen dizugu orain.

Nagib Mahfuzen heriotza

95 urte zituela hil da, 2006ko abuztuaren 30ean, Kairon noski, Nagib Mahfuz idazlea. XX. mendeko Egiptoko idazle eta intelektual inportantea, Mirarien karrika liburua medio ezagutu da, hein handi batean, Mendebaldean, eta batez ere 1988an Nobel saria jaso zuelako. Ipuinak idazten hasitakoa, 1947koa da Mirarien karrika, eta 50eko hamarkadakoa bere obrarik esanguratsuena, Kairoko Trilogia (Bi jauregien artean, Azukrearen kalea, Desiraren jauregia). Lehenago hasitako eleberri historikoak utzi eta arlo sozialagoko narrazioetara lerratua zen Mahfuz. Gerora beste hainbat eleberri, ipuin-bilduma eta filmetarako gidoi idatzia da literatura arabiar modernoaren aitatzat jotzen den Nagib Mahfuzek (Lapurra eta zakurrak; Miramar…). Euskaraz ere irakur daiteke. Patxi Zubizarretak ekarri du euskarara Mila eta bat gauen gauak, eta Txalapartak kaleratu 2006ko maiatzean. Mirarien karrika ere, Literatura Unibertsala bildumakoa, euskaratua du Zubizarretak, aurten argitaratuko dena.
Mila eta bat gauen gauak liburua eskaintzen dizugu.

Joseba Sarrionandiaren poemak

Unibertso bakarra akaso, baina mundu diferenteak aurki daitezke Joseba Sarrionandiaren poemetan. Mundu diferenteak edo munduari begiratzeko modu diferenteak. Izuen gordelekuetan barrena (BAK, 1981) poemariotik hasi, eta Marinel zaharra (Elkar, 1987) eta Gartzelako poemak (Susa, 1992) liburuetan barrena, Hnuy illa nyha majah yahoo (Elkar, 1995) obraraino. Bilakaera bat, eta baita bilaketa bat ere. Horien guztien antologia irakur dezakezu Susa argitaletxeak kaleratutako XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman, Sarrionandiaren poemen antologian.

Iñigo Aranbarriren poemak

XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman jaso zen Iñigo Aranbarriren poemen antologia. Jonas Poisson (Susa, 1986) eta Dordokak eta Elurrak (Susa, 1989) poemarioekin hasitako bidearen sendotzea ekarri zuen Harrien lauhazka (Susa / Euskalgintza Elkarlanean Fundazioa, 1998) lanak. Euskal poesiaren alorrean erreferentzia, beste hainbat jenerotan ere jarduna da (eleberria, kronika, saiakera). Hemen daukazu Iñigo Aranbarriren Kaiera osorik.

Lizarraga Elkanokoaren idazlanak (II)

Abuztuaren sasoi honetan Joakin Lizarragaren beste idazlan luzaroan argitaragabe zenbaiti egokitu zaie sarea ezagutzea. Gaurtik aurrera, bada, Elkanoko abadearen hiru lan gehiago aurkitu ahal izango ditu irakurleak Klasikoen Gordailuan. Batetik, berrehun bat sermoik osatzen duten bilduma: Sermoiak (1771-1800: 2004); bestetik, beste horrenbeste himnoz, bertsoz eta kantuz osatutakoa: Koplak (1793-1821: 1983). Eta, hirugarrenik, nonbait Lizarragak berak luzatutako “persona senziloak pensa brebe aisa ala” leloarekin bat egin nahian, San Joanen ebanjelioaren itzulpena eta bi dotrina luze eransten dira Beste zenbait itzulpen (c. 1821: 2004) estekaren baitan.

Luis Berrizbeitiaren poemak

“Liburu miragarria honakoa, eta miragarriak bertako poemak“. Horixe idatzi zuen Xabier Mendigurenek Argia aldizkarian 1988an Zoperna jenerala (Pamiela, 1987) poemarioari egindako kritikan. Eta segidan liburua aletzen zuen, poetaren berri ere emanez: Luis Berrizbeitia. Hainbat jende liluratu zuen Zoperna jeneralaren ostean, Elkarrekin 1992an Eremu karroinduak kaleratu zuen eta Susak XX. Mendeko Poesia Kaierak bilduman sartu zuen. Osorik irakur dezakezu bere poemen antologia, Kaieran bildutakoa.

Toribio Altzagaren bost antzezlan gehiago sarean

Toribio Altzaga Anabitarte (1861-1941), Donostiako idazlearen, beste bost antzezlan jarri ditu sarean euskaraz.netek:  Arpuxa kalian eta Txingurri bakarrizketak, txotxongilo ikuskizunerako eratutako Kaskagogorra, Biyak bat elkarrizketa eta Osaba, hiru ekitalditan banatutako antzezlana. Aurreko lauak testu labur eta arinak dira, garaiko euskaldunen gozamenerako idatziak; Osaba antzezlana, berriz, asmo handixeagokoa da, umorea eta Altzagak hain bereak dituen elkarrizketa biziak alde batera uzten ez baditu ere.

Jon Alonsoren Camembert helburu

Saiakera fikzioz margotua? Narrazio saiakeraz hornitua? Saioa eta eleberria maisuki uztartu zituen Jon Alonsok Camembert helburu liburuan. Euskalgintza Elkarlanean Fundazioak eta Susa argitaletxeak 1998an kaleratua, Toulouse-Lautrec pintorearen bizitzaz eta lanaz azterketa zorrotz bat egiteaz gain, haren margolan baten inguruko eleberri bikaina josi zuen Jon Alonsok. Dena liburu berean, osorik irakur dezakezuna.

Lizarraga Elkanokoaren idazlanak

Elkanoko apaiz izan zen Joakin Lizarragaren unea iritsirik, bi labealditan eskainiko ditu Klasikoen Gordailuak haren idazlan garrantzitsuenak. Eta oraingo honetan hagiografiaren ildokoei eman bazaie lehentasuna, hurrengoan sermoigintzarekin eta liturgiarekin zerikusirik dutenak sareratuko dira. Hori horrela, bada, honako hauek dira gaurkoan gordailuratuak: Jesu Kristoren eta Ama Birjinaren bizitzak (c. 1793: 1994) izenekoa, ehun eta laurogei bat sainduren bizitza jasotzen dituen Sanduen bizitzak (c. 1793, 1994) eta, azkenik, beste saindu mordo baten bizitzak biltzen dituen Zenbait sanduen biziak asteaz datozinak (1793-1813, 1994).

Iokin Zaitegiren mendeurrena

1906ko uztailaren 26an jaio zen Iokin Zaitegi. Idazle, itzultzaile eta kultur ekintzaile nekagaitza, asko dira arrasatearrak jorratu zituen eremuak. Itzultzaile gisa egindako lanak azpimarragarriak dira, batez ere klasikoak euskaratzen egindakoa: Sofokles, Euripides, Platon, J. Benaventeren Abereen indarra, Ebanjeliñe… Euzko-Gogoa aldizkariaren sortzaile eta sustatzaile nagusia izan zen, Guatemalan lehenbizi eta Miarritzen gero. Eta sortzaile ere izan zen. Hitz lauz idatzitako Bidalien eginak lanaz gain, olerkari izan zen Iokin Zaitegi. Aldizkarietan plazaratu zituen poema asko, eta bi liburuetan bildu zituen: Goldaketan (Mexiko, 1946) eta Berriz ere Goldaketan (Guatemala, 1962). Osorik eskaintzen dizkizugu biak.

Aurpegi uholdea

Israelgo Armadaren erasoen ondorioz dira aipagai egunotan hedabideetan Libano eta Beirut. Literatura arloan mugimendu handiko herria da Libano, poeta interesgarrien sorleku. Eurak dira Libano libre, Libano erresistenteko poetak. Eurak gaurko Libano setiatuan. Euren ohoretan.

• Berria-ko artikulua osorik:
  39. orrialdea, 40. orrialdea.

George Bernard Shawren Candida

1856ko uztailaren 26an jaio zen George Bernard Shaw, Dublinen. Antzerki autore handia, botereari kritika egitea presente dago hala bere antzerki lanetan nola saioetan, bereziki kritika lanetan, literatura eta musika alorreko kritika lanetan. 50etik gora antzerki-lan idatzi zituen, batzuk oso arrakastatsu eta ezagunak: Alargunen etxea; Candida; Pigmalion; Patuaren gizona; Armak eta gizona; Santa Joana… 1925ean Nobel saria eman zioten. Candida obra dugu euskarara itzulia, Jon Agirrek euskaratua eta Ibaizabalek argitaratua 2002an, Literatur Unibertsala bilduman, orain osorik eskaintzen dizueguna.

Manuek Puig: bizitza pelikula da, literatura bizitza da

Wong Kar-Wai zinemagileak Manuel Puig eta haren Boquitas pintadas ditu idazle eta liburu gustukoenak. Paraje hauetan ez oso ezaguna, nor da Kar-Wai liluratzen duen egile hori? Cuernavacan hil zen, Mexikon, 1990eko uztailaren 22an. Atzo 16 urte. Orain gutxi kaleratu dute haren biografia, eta 2004an Argentinako El cuenco de Plata argitaletxea haren lan ezkutukoak argira ekartzeko lanean hasi zen.

• Berria-ko artikulua osorik:
  40. orrialdea, 41. orrialdea.

Eliz literatura

Gure literatura klasikoak nagusiki erlijioaren esparruko gaiak izan ditu ardatz, eskuarki, teologiaren labarretan ausartu gabe, eliz mezua zabaldu baino egiten ez zutenak. Horren erakusgarri, eta J. A. Mogelen idazlan guztiak biltzeko ahaleginean, haren Kristaubaren ikasbidea (XVIII.mendea: 1987) eta Kristau Erakasle Euskalduna (XVIII.mendea: 2004) eskaintzen ditu Klasikoen Gordailuak gaurkoan, bi-biak katiximen arlokoak. Beste multzo batean datoz Juan Mateo Zabalaren Sermoiak-I (1816-1833: 1996) eta Sermoiak-II (1816-1833: 2000). Txomin Agirreren Sermoiak (1898-1916: 2000) izeneko bildumak emango dio amaiera gaurko irakurraldiari. Nolanahi ere, erlijio-literatura urruti duenari interesgarri egingo zaizkio Mogelen lehen liburuaren erdarazko hitzaurrea eta Agirreren sermoien artean galdutako harribitxia, hots, Euskeraren alde izeneko hitzaldia.

Martin Ugarte Saletxeren lanak

Duela 10 urte, 1996ko uztailaren 18an hil zen Martin Ugarte Saletxe idazle legazpiarra. Baserri eta artzain giroaren eta batez ere hizkuntza-ondarearen ekarpenak literaturara ekartzen ahalegindu zena, hitz lauzko On egiñaren obariak (Kuliska Sorta, 1972) da bere lehen argitalpena, non Arriantxo sasi-medikuaren bizitza nobelatu zuen. Gutxi argitaratuagatik, bertso eta olerki lana izan zuen jardunik oparoena. Sari hainbat irabazitakoa, bere poemarik ezagunenak eta esaera zaharren bilduma argitaratu zituen Legazpiko Udalak 1986an, Jatorriaren errotik liburuan, zeina osorik eskaintzen dizuegun. Horretaz gain, bildu ditugu hainbat aldizkaritan —Legazpiko Hots-en, besteak beste— argitaratu zituen poemetarik ia gehienak.