Abe
01
04
Zazpi urte joan ziren Kea behelainopean bezala (Susa, 1994) Harkaitz Canoren lehen liburutik, poema-liburutik, bigarrenera, gaur osorik eskaintzen dizugun honetara: Norbait dabil sute-eskaileran. Beste jenero eta lan batzuetan aritu ondoren, poemen tiradera berriro ireki zuen 2001ean eta Susak eta Euskalgintza Elkarlanean Fundazioak elkarrekin kaleratutako liburuan bildu handik ateratako poemak. Poesiarako sena ez zitzaiola agortu erakutsi zigun Harkaitz Canok. Oraintxe gaztelaniaz argitaratu du, hain zuzen, bere azken poema liburua, 2003an Olerti Etxearekin kaleratu zuena: Dardaren interpretazioa.
Abe
01
04
1904ko abenduaren 1ean jaio zen Bergaran Telesforo Monzon Olaso. Euskal Herriaren XX. mendeko historiaren lekuko bainoago protagonista, ezaguna da politikan egindako bidea Espainiako II. Errepublikaren garaian hasi eta 1981ean hil zen arte. Politikari eta ekintzailez gain, ordea, idazle izan genuen Telesforo Monzon. Poema, antzezlan eta artikuluen egile, ezin baztertuzkoa da Monzonek literaturan egindako ekarpena. Haren lan gehientsuenak bildu ditugu: kaleratu zituen bi poema liburuak (Urrundik eta Gudarien Egiñak), liburutan sartu ez ziren olerki solteak (baita oraintsu aurkitutako zortzi inedito), bost antzezlan (aldizkarietan eta are liburu gisa argitaratuak) eta kantak. Bestalde, eta artikuluei dagokionez, Koldo Izagirrek apailatu eta Elkarrek kaleratu zuen antologia ekarri dugu: Langosta baten inguruan liburu eder askoa. Irakurgarri dituzu denak.
Aza
25
04
1996an kaleratu zuen Juanjo Olasagarrek Bizi puskak, bere bigarren poemarioa (lehenago, Susarekin baita ere, Gaupasak, 1991n). Unibertso poetiko oso bat azaldu zigun, baina ez batere abstraktua, oso zehatza baizik: poema-liburua 21 pertsonaiaren ahotsen bidez erakutsiriko herri baten ikuspegi handia da. Hainbat gai, estilo eta gogoetari heltzen dion liburua, Puskak biziz liburuan jarraipena izan zuena, goi mailako poeta baten ekarpena erakutsi zigun. Osorik irakur dezakezu Bizi puskak.
Aza
25
04
Azaro honetan 50 urte dira Aljeriaren askapenerako matxinada hasi zela. Frantziako Armadak koloniari indarrez eusteko milaka soldadu mobilizatu zituen, haien artean batzuk euskal herritarrak. Gudaldi hura da Xabier Montoiaren Elektrika nobela berriaren eszenatokia, eta Jean Etxegoien protagonista. Irakurtzen hasi orduko ohartuko zara ez dela historia-lezio bat, baizik eta infernuan barrena bidaia bat, hilkintzez eta triskantzez gidatua. Xabier Montoiak Elektrika honekin amaitu du zikloa, Hezur gabeko hilak eta Blackout nobelekin batera Hilen bizimoldea izeneko hirukoa osatuta: Etxegoien Lehen Mundu Gerran, ondoren Bigarren Mundu Gerran, eta Aljeriako Gerran orain.
Aza
18
04
Uriarte jaunak badu zer kontatua, eta badu nori kontatu. Bisitaria etorri zaio Mallona alkatea zergatik fusilatu zuten itaunka. Amuari ihes egin ezinik, nahita ere, Uriarte kontatzen hasiko da, istorioaren mataza askatzen, bere historiaren mataza askatu eta era berean korapilatzen. 36ko gerran Euzko Jaurlaritzako Informazio Zerbitzuan lanean jarduna, saiatuko da asetzen Uriarte jauna Bisitariaren jakin-mina. Eta Edorta Jimenezek sobera asetzen du irakurlearen gogoa, Uriarteren narrazioko bouak bezala, zalu baitoa irakurlea eleberriko itsasoan. Jimenezen laugarren eleberria, Kilkerren hotsak (2003, Susa) gozatzeko moduko liburua da.
Aza
18
04
Gotzon Barandiaranen lehen liburuaren aurrerapena dituzu sei poema hauek. Arrakalak poemarioa datorren astean aurkeztuko du Bilboko Likiniano liburudendan, azaroak 25 (osteguna) goizeko 11:00etan; eta biharamunean gauean Bergarako Gaztetxean errezitaldia egingo du Bihotz Bakartien Klubarekin. Poemetan oinarritutako animaziozko laburmetraiak egin dituzte hemezortzi artistek errezitaldirako, Bego Vicarioren lankidetzaz.
Aza
11
04
Azaroaren 15a (astelehena) Idazle presoen nazioarteko eguna dela eta, Durangon bi ekitaldi burutuko dira. Ataramiñek aurtengo liburua aurkeztuko du eta ostean idazle presoen inguruko poesia eta testu errezital bat antolatu du Euskal Pen Klubak. Presoen testuak irakurtzen izango dira Paddy Rekalde, Laura Mintegi, Lutxo Egia, Asier Serrano eta Eider Rodriguez. Ekitaldiok Plateruena Kafe Antzokian burutuko dira arratsaldeko 20:00etatik aurrera.
Kataluniako Pen Klubaren webgunean idazle presoen inguruko informazio eta ekimen ugari topatu ditugu. Nazioartekok Pen Klubak ere batzorde berezia du idazle presoen gaia lantzeko, eta bere azken txostenetako batean Euskaldunon Egunkaria itxi ostean bizitako egoera aztertzen dute.
Aza
11
04
Parisko Avenue Marceau 11. zenbakian izan zuen erredakzioa Euzko Deya agerkariak 1937-1940 urteetan, eta hantxe baita ere Eusko Jaurlaritzak egoitza eta, beraz, bulegoa Telesforo Monzonek. Arteako Abertzaletasunaren Agiritegiko Iñaki Goioganak Koldo Izagirreri karpeta bat zabaldu dio: Euzko Deyako korrespondentzia. Gutunen artean mekanografiaturiko bederatzi poema azaldu dira, ez datarik ez sinadurarik, baina estiloak eta gaiek adierazten dute Telesforo Monzonenak zirela. Zortzi inedito dira. Ziur aski hauek izango dira idatzi zituen lehendabiziko poemak. Koldo Izagirrek zehaztapenak egingo ditu hitzaldi batean: Donostiako Doctor Camino Liburutegian azaroaren 17an (asteazkena) 20:00etan, Monzonen jaiotzaren mendeurreneko ekitaldien barnean.
Aza
04
04
Eleberri indartsu batekin etorri zitzaigun 1999an, Susa argitaletxearen eskutik, Harkaitz Cano: Pasaia blues. Komando bat, polizi-ikertzailea, argazkiak, boxeoa, iraganaren itzala, harremanak… osagarri askorekin bilbatutako ehuna eskaini zigun idazleak. Bigarren eleberria zuen hau, hiru urte lehenago Beluna jazz argitaratua zuen, baina ordurako ez zen izen arrotza, eta hainbat arlo jorratuta zetorren: poesia (Kea behelainopean bezala), narratiba re (Telefono kaiolatuak), zutabegintza… Beluna jazz oraindik orain gaztelaniaz argitaratua izan delarik (Jazz y Alaska en la misma frase, Seix-Barral), Pasaia blues nobela eskaintzen dizugu orain osorik.
Aza
04
04
75 urte betetzearekin batera, omenaldiz omenaldi ibili da Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi, azken liburua kaleratu zuenean lehenbizi eta Koldo Mitxelena Kulturunean antolatutakoak ostean. Azken ekitaldi hauen karietara, webgune itzela paratu diote Interneten. Bere biografia, berari buruzko testuak, ohar bibliografikoak, bere lanen zati eta iruzkinak, idazle eta pentsalariari buruzko azterketak, elkarrizketak… denetarik batu dute bertan.
Aza
04
04
1854ko urriaren 20an, orain dela 150 urte, jaio zen Charlevillen Arthur Rimbaud. 20 urte betetzerako idatziak zituen literaturaren historian tokia egin dioten lanak, eta gerora bere beste lanek —Verlainerekiko harremanak, Afrikako bidaiek, arma trafikoak eta abarrek— puztu zuten mitoa. 37 urte zituen hil zenean, 1891ko azaroaren 10ean. Mikel Lasak ekarri du, batez ere, Rimbauden lana euskarara. 1991n Denboraldi bat infernuan liburu seinalatua plazaratu zuen, eta Poemak kaleratu 1993an, poetaren antologia bat. Liburu biak Erein argitaletxeak kaleratu zituen, biak ere edizio elebidunak.
Literatur aldizkarietan ere agertu izana zen, Mikel Lasaren beraren itzulpenak 1987ko Literatur Gazetan, eta Joakin Balentziak euskaratutako Egunsentia, Korrok-en kaleratua. Lasak berak bi liburuetako egindako hitzaurreetan autorearen berri zehatza ematen zaigu. Aste honetan Poemak eta Denboraldi bat infernuan eskaintzen dizkizuegu.
Urr
28
04
Gero eta liburutegi digital osatuagoa dauka euskaraz.net guneak. Oraintsu Bartolo Ayerberen Gaintza jaioterriko eta gero bizileku izan zuen Altza-Loiola inguruko oroitzapenak biltzen dituzten bi lan osorik jarri ditu euskaraz.netek liburu digitalen atalean: Nere mundualdia eta Zaharrak berrituz. Atal berean irakur daiteke ere Joxe Ayerbe, Bartoloren semearen, Alako batean bertso bilduma.
Urr
28
04
1979ko urriaren 28an, Zeruko Argiaren 849. zenbakiarekin, Oh Euzkadi sailak ez zuen Koldo Izagirrek eta Ramon Saizarbitoriak idatzitako artikulua eskaini. Zenbaki horretan idazle gonbidatua soilik izan zuten, Maripi Solbes, eta halaxe egin zuten hurrengo bietan ere. 850.ean Juan Jose Lasa eta 851.ean berriro ere Maripi Solbes, eurek espresuki izenburua jarritako Oh Euzkadiko azken gonbidatua-n. Hortxe, 1979ko azaroaren 11ko zenbakian, amaitu zen sail interesgarri eta aberats hau. Aste honetan, sailaren despedida gisa, soilik idazle gonbidatua izan zuten azken hiru ale horiek eskaintzen dizkizugu.
Urr
28
04
Abuztu amaierako Emailuan adierazi genuen bezala, 1999an jauzi garrantzitsua egin zuen bere literatur ibilbidean Jose Luis Otamendik. Bost poesia libururen ondoren, XX. mendeko euskal poesigintzan izena errotua jada, narratibarako jauzia eman zuen eta Euri kontuak plazaratu Susa argitaletxearekin. Ipuinak dituzu kontu hauek, lirismoz blaituak bai, baina narrazio petoak. Osorik irakur ditzakezunak.
Urr
28
04
Elur egunak gurean ez-ohikoak eta bereziak izaten diren gisan, Pablo Sastreren Elurretan hotsak nobela besteak ez bezalakoa da. Andoaingo ehun lagun inguru ekarri ditu, eta elur egun bitan herri oso bat da protagonista: andoaindarrak. Nobela mintzatua deitu dio Pablo Sastrek, jendeen solas hariei jarraiki jositakoa baita: antzerki edo dokumental moduko bat, baina aldez aurretik inork entsegurik egin gabe jokatua. Sei ekitaldietatik bi irakurriko dituzu Susaren gunean.
