XIX. mendeko albo-literatura
Juan Inazio Iztuetaren Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira (1824) izeneko liburua dator gaurkoan Klasikoen Gordailuaren atal etnografikoa hornitzera. Bestalde, munduko erlijio nagusien aurkezpen katolikoa dakarkigu J. Martin Hiribarrenek Eskaraz egia (1858) liburuan, euskal irakurleari lehen aldiz Konfuzio, Buda, Brahma, Zoroastro, Isis eta Osiris bezalako pertsonaien berri eskainiz. Egile beraren Napoleon Lehena (1856) poema luzea dakarkizugu, Bonaparte Printzeari oparitutakoa. Amaitzeko, bi lan labur sareratu dira: Hiribarrenen Iruñeko bestak 1845 (1845) izeneko bertso-bilduma (antitaurinoa, besteak beste: Utz ordu dire zezenak,/ Espainolentzat eginak:/ Ni banintz erregetarik,/ Ez liteke zezenarik. //Horrek ez du espainola/ Izituren berehala;/ Ez dut hekien gusturik,/ Halere naski nererik./ Dena den, adio bethikotz/ Etzarete neretakotz,/ Josteta hirriskutsuak,/ Barbarian asmatuak!) eta apaizak soldadutzara behartzen zituen legaren aurkako idazkia, Arnaud Abadiak ondua: Aphezak soldado (1890).