Uzt
14
10
Poesiazkoak izan ziren William Faulknerren lehendabiziko liburuak: Vision in Spring (1921) eta The Marble Faun (1924). Baina ipuin eta nobelagilea izan zen. Soldiers’ Pay (1926), Mosquitoes (1927) eta Sartoris (1929) eleberrien ondorengoa da The Sound and the Fury (1929), Hotsa eta Ardaila izenburuarekin Maria Garikanok euskarara ekarria. Shakespeareren Macbeth-ek azken ekitaldian honela dio: “Bizia ibili dabilen itzala baino ez da (…) ergel batek kontatutako istorioa, hots eta ardailez betea, esanahirik gabea”, hortik datorkio izenburua Faulknerren laugarren nobela honi. Garai batean izan zuen handitasunaren oroitzapenarekin bizi den Mississippiko familia baten gainbehera kontatzen du, hiru anaiaren (Benjy, Quentin eta Jason) bakarrizketen bidez aurrena, eta gero gertaerak kanpotik ikusten dituen kontalari baten bitartez.
Uzt
13
10
Eako Poesia Egunetara Maria Josep Escriva idazle katalana gonbidatu dute aurten, poemak errezitatu eta hitzaldia egitera. 2008an Laia Nogera izan zen Ean, eta 2009an Olga Novo poeta galiziarra. Iñigo Aranbarrik Olga Novoren lau poema euskaratu zituen, hemen eskaintzen dizkizugunak. Lugoko Vilarmaon jaio zen 1975ean, eta poema liburu hauen egilea da: A teta sobre o sol (1996), Nós nus (1997) eta A cousa vermella (2004).
Uzt
07
10
Gaurko egunez duela 25 urte, 1985eko uztailaren 7an ihes egin zuen Joseba Sarrionandiak Martuteneko kartzelatik. Izuen gordelekuetan barrena (1981), Narrazioak (1983) eta Ni ez naiz hemengoa (1985) liburuen egilea zen. Kortatu taldeak urte hartan bertan argitaratu zuen Sarri Sarri abestia (bideo klipa: Tipula Beltza). Sarrionandiak berak irakurririk, sei poema entzuteko dituzu hemen, Hau da ene ondasun guzia disko-libururako 1999an grabatuak.
Uzt
07
10
Eako poesia egunak zazpigarren urtez egingo dira. Uztailaren 17an (larunbata) Iban Zalduaren hitzaldi batekin abiatuko dira ekitaldiak eta eguerdian Anari eta Iñigo Aranbarriren Giza-materialak irla izateko emanaldiarekin jarraituko; arratsaldeko tertuliaren ondoren Ander Lipus izango da; iluntzean errezitaldi bat eta Mursegoren kantaldia; eta gauerdian Haragizkoa emanaldia Omar Nabarro eta Rafa Ruedarekin. Uztailaren 18an (igandea) Harkaitz Canoren hitzaldiarekin abiatuko da jardunaldia; eguerdian Bustilehorreko poemak ikuskizuna izango da kanposantuan Jose Luis Otamendi eta Juan Azpillagarekin; eta amaitzeko, arratsaldean, Itxaro Borda eta Amaia Lasaren errezitaldia.
Uzt
06
10
Poesia idatzia hedatzeko errezitaldiak, musika emanaldiak, antzerkia, dantza… baliatu izan dira. Bide horiek aztertzea du helburu Poesia agertokietan jardunaldiak, uztailaren 13, 14 eta 15ean goizero Bilboko Banco de España kalean dagoen UPV-BBK Etxean egingo denak. Lehen egunean Kirmen Uribe, Ibon Egaña eta Harkaitz Cano mintzatuko dira; bigarrenean Jon Kortazar, Itxaro Borda eta Iñaki Aldekoa; hirugarrenean Iratxe Retolaza, Isaac Lourido eta Cornelia Grabner.
Uzt
01
10
Margerete Steffin-en laguntzaz Bertolt Brechtek 1937ko udaberrian idatzitako antzezlana da Die Gewehre der Frau Carrar (Carrar anderearen armak), hasiera batean Jeneralak Bilbo jazartzen izenburua izatekoa zena. John Millington Synge irlandarraren Riders to the Sea (1904) obraren bertsio moderno bat da berez, Brechtek Espainiako 36ko Gerran girotua eta Slatan Dudow-en zuzendaritzapean 1937ko urriaren 16an Parisen taularatua. Jean Louis Lafitteren laguntzaz Daniel Landartek euskaratu zuen 1968ko abenduan Amaren armak izenburuarekin eta Egan aldizkarian argitaratu zen 1984an. Armada faxistako jeneralaren ahotsa entzuten da irratian: “Egun batez, adiskideak, beharko natzaizue garbiki mintzatu, eta Bilbotik gara ariko. Baina orduan, beharbada, zuen hiri nagusiak ez du orain duen itxura bera ukanen. (…) Euskaldunek hobe dute orain berean amore ematea (…) guri asaldatzen eta jazartzen dena ez da luzaz biziko; amore eman nahi ez duena, indarraz eta odolaz, behin betiko errauts bilakatuko baita!”.
Eka
23
10
Pott aldizkariaren azken alea Pott Tropikala izan zen, duela 30 urte 1980ko ekainean plazaratua. Editorea Jose Irazu eta biltegi arduraduna Joxemari Iturralde zirela, 88 orrialdeko aldizkari handi eta eder haren bi mila ale inprimatu zituzten, izenburu bereko bi hitzaurrerekin: Hain da triste la vie de l’artiste. Lehen hitzaurrea asmo berriez ari zen: “Beti egongo da, orrialde hauetan zehar, lan monografiko bat, gutxienez bat, eta gaur Praga eta Pragako idazle eta giroari buruz bezala, bigarrenean pinturaz luzatuko gara”. Baina ez zen aldizkari gehiago izan. Segidako hitzaurreak bazuen abisu moduko bat azken lerroetan: “Pott Tropikala honetan, ikusten duzuenez, material pilo bat sartu dugu, apika gehiegi. Baina horrek arrazoi bat du: inork ez daki hemen bihar edo etzi bizirik segituko duen, eta jakina, testamendua utzi nahi dugu. Daukagun guztia ahalik eta lasterren bota, zizareak jan gaitzaten baino lehenago”. Pott Bandak sei aldizkari eta Bernardo Atxagaren Etiopia poema liburua argitaratu zituen 1978-1980 urteetan.
Eka
21
10
Aron Hector Schmitzek Italo Svevo izengoitia baliatu zuen 1892an lehendabiziko nobela argitaratu zuenean: Una vita. Bigarrenarekin (Zaharreria) ere ez zuen arrakastarik izan, eta literatura alde batera utzi zuen, harik eta Triesten ingeles irakasle zebilen James Joyceren adiskide egin zen arte. 1923an argitaratu zuen hirugarren nobela: Zeno-ren kontzientzia (Svevo bezalaxe, tabako errezale baten istorioa), Eugenio Montalek laudatua eta Joyceren laguntzaz ondoren frantsesez ere argitaratua. Laugarren nobela idazten ziharduenean (Agure baten aitorpenak), kalea zeharkatzen ari zela auto batek harrapatu eta zauriak osatu ezinda hil zen 1928an, ospitalean azken zigarroa erretzen uzteko eskean. Euskaraz Bidaia sentimental laburra (1925) baino ez daukagu, Lombardiatik Friulira trenez egindako bidaia bat, orain sarean eskaintzen dizuguna Maite Lopetegiren itzulpenarekin.
Eka
15
10
Donatien-Alphonse-François, Sadeko Markesa deituraz ezagutua, Parisen jaio zen 1740ko ekainean. Jesuiten eskola batean ikasia, han piztu zitzaion literatura eta antzerki zaletasuna. 30 urte zituela Mazan antzokia atondu zuen Lacoste gazteluan, eta baita antzerki talde bat sortu ere. Baina idatzitako obretatik bakarren bat baino ez zen taularatu Parisen: Oxtiern kondea (1791n). Hogeita hamar urtetik gora egin zituen preso Sadeko Markesak: sexu eskandaluengatik, politika kontuengatik eta bere idatziengatik. Haren bi liburu ditugu euskaraz: Bego Montoriok itzulitako Filosofia apaingelan (2001, Txalaparta) eta Mikel Hoyos Seinek itzulitako Justine edo Bertutearen zorigaitzak (1997, Ibaizabal), orain sarean eskaintzen duguna. Juliettek bere ahizpa Justineri esango dio: hamabost urte betetzear eta daukagun gorputzarekin, ezinezkoa da gosez hiltzea. Justine zorigaitzean biziko da bertutearen alde eginda, Juliette aldiz aberats eta alegera.
Eka
09
10
100 urte bete dira maiatzaren 31n Jesus Guridik eta Alfredo Etxabek Mirentxu opera estreinatu zutela Bilboko Campos Eliseos antzokian gazteleraz; eta hura gogoan Arriaga antzokian lau emanaldi egingo dituzte orain ekainean, baina ez noski Joseba Zubimendik 1934an euskaratu zuen Mirentxu libretoarekin. Euskarazko lehendabiziko opera Jose Antonio Santestebanek eta Serafin Barojak estreinatu zuten Donostian 1894an: Pudente. 1899an Bonabentura Zapirainek eta Toribio Altzagak Txanton Piperri eskaini zuten Donostian. 1900ean Felix Ortiz eta Pedro Mari Otañok Artzai mutilla Buenos Airesen. 1900ean Eduardo Mokoroak eta Emeterio Arresek Sentierak (Leidor) Iruñean. 1909an Zapirain-Altzagak Anboto Bilbon. 1909an Charles Colinek eta Etienne Decreptek Maitena Bilbon. 1911n Jose Maria Usandizagak eta Pepe Artolak Mendi mendiyan Bilbon. 1911n Resurrecion Maria Azkuek Ortzuri Bilbon. 1913an Mokoroa-Arresek Zara Tolosan. 1914an Resurrecion Maria Azkuek Urlo Bilbon. Beste bi opera ere egin zituzten Colinek eta Decreptek: Amatxi (1914) eta Semetxia (1917), lehena ez zen estreinatu eta bigarrena behin baino ez zen egin Donibane Lohizunen 1921ean.
Eka
01
10
Jokin Urain hogeitaka urtez daukate preso Espainian. Bost libururen egilea da: bi nobela, kronika bat eta bi saiakera; bostak kartzelan idatziak. Ekainaren 3an (osteguna) Donostiako Udal Liburutegian Jose Luis Otamendik aurkeztuko du Jokin Urainen saiakera berria: Ez dago etxean, 1937-2009 urte bitartean kartzelan idatzi den euskal literaturari buruz diharduena. Idazle presoen eta preso idazleen lanen berri dakar, hala aldizkarietan nola genero guztietako liburuetan argitara emandakoaren entziklopedia txiki bat da. Eta aldi berean, Ez dago etxean euskal presoen ihesaldien kontakizuna ere bada: ihes ongi burutuena, ihes zapuztuena eta ihesaldi amestuen mapa. Dena da benetakoa liburu honetan: kontatzen diren gertaerak, sakonera doazen gogoetak eta egiten diren ametsak.
Eka
01
10
Ekainaren 1ean hil da Mertxe Agirrezabal. Azkoitian jaioa 1961ean, Bukaresteko unibertsitatean egin zituen ikasketak. Berarengana jo genuen 1993an, Susa aldizkariaren 30. alea prestatzen ari ginela, Mircea Dinescu idazle errumaniarraren poema batzuk itzuli nahi baikenituen, zubi-hizkuntzarik erabili gabe. Lankidetza horren emaitza gozoa da Heriok egunkaria irakurtzen du liburuko sorta hau, hiru poemakoa: Iheslariaren agerpena, Exilioa eta Dantza.
Mai
31
10
Bilbo Zaharra Forumak Jon Miranderen Haur besoetakoa nobelari buruzko jardunaldiak antolatu ditu, Euskaltzaindiaren Plaza Barriko egoitzan. Ekainaren 3an (osteguna) 19:00etan Katixa Agirre, Josune Muñoz eta Laura Mintegi mintzatuko dira; ekainaren 10ean Pablo Joxe Aristorena eta Txomin Peillen; eta ekainaren 15ean Bernardo Atxaga. Jardunaldiari amaiera emateko, ekainaren 16an (asteazkena) 400 inguru irakurlek Haur besoetakoa nobela etenik gabe ozen irakurriko dute Arriaga antzokian, goizeko 8:00etan hasi eta 20:00ak bitartean.
Mai
26
10
Ekainaren 4, 5 eta 6an izango da Literaturia Larrabetzun, Literatura Eskolak antolatuta. Bigarren edizio hau Haragizkoak errezitaldiarekin zabalduko dute Omar Nabarrok eta Rafa Ruedak (ostiralean 21:00etan), eta jarraian Joseba Tapiak kantaldia eskainiko du Bigarren Gerra Karlistako liberalen eta karlisten bertsoak musikaturik. Biharamunean, larunbat goizez, Euskal Herriko irakurle taldeen arteko bilkura egingo da, 111 Akademiarekin batera; bazkalostean bertso trama Uxue Alberdi, Unai Iturriaga, Xabier Amuriza eta Maialen Lujanbiorekin; arratsaldeko 20:00etan Eskuen sustraiak errezitaldia Asier Sarasola eta Oier Guillanekin; eta gauean Gose taldearen kontzertua. Azken egunean, igande goizez mahai-inguruan parte hartuko dute Angel Erro, Petra Elser eta Koldo Izagirrek; eta arratsaldean errezitaldia egingo dute Igor Estankona, Paddy Rekalde, Karmele Igartua eta Xabier Montoiak.
Mai
25
10
Sortzez Marie-Madeleine de la Vergne izena zuen Madame de La Fayette idazle frantsesak 1678ko martxoan plazaratutako nobela da Clevesko Printzesa. Frantziako Henri Bigarrenaren erregealdiko azken urteetako (1558-1559) festak, dantzak eta zaldun-guduak kontatuz batera, gorteko pertsonaien eguneroko bizitzako xehetasunetan barneratzen da, baina batez ere amodiozkoetan. “Inoiz ez da gorterik izan horrenbeste emakume eder eta miresgarriki egindako gizon izan duenik”. Honela agertzen du Nafarroako erregea (Antonio): “Mundu guztiaren begirunea erakartzen zuen, bere giza-mailaren eta bere gorputz-eitearen handitasunagatik”; eta honela Nafarroako erregina (Joana Albretekoa): “Gaztea zen eta bazuen botererik bere senar erregearengan”. Mikel Hoyos Seinek euskaratu zuen eleberria 1998an.
