Literatur Emailuak

Vladimir Holanen lau poema

Poemagintza trinkotzat jotzen da Valdimir Holan txekiarrarena, intelektualista. Abstrakziorako joera izan zuen hasieratik gaur 40 urte, 1980ko martxoaren 31n, hil zen poetak, baina hala estilo poetikoan nola bizimoduan bakardadetik hurbil mugitu zen idazleak poesiaren gai unibertsalak landu zituen, eta bere piezak bizitzaren inguruko gogoetak dira. Hedoi Etxartek euskaratuta, lau poema dakartzagu haren heriotzaren urtemugan.

Eduard Limonoven bi poema

Eduard Veniaminovitx Savenko, Eduard Limonov gisa ezaguna 1943ko otsailaren 22an jaio zen Djerjinsk-en (SESB) eta 2020ko martxoaren 17an hil berri da Moskun (Errusiar Federazioa). Gaizkilea izan zen Kharkiven (Ukrainan) gaztetan, poeta Moskun (1966-1974) eta eskale eta morroi New Yorken (1974-1980). AEBetan SWP alderdi troskistako kideen gertukoa izan zen eta bere egunerokoan oinarrituta idatzi zuen Morroi baten istorioa eleberria. Idazle gisa Parisen (1980-1991) egin zen ezagun. Berdin argitaratu zuen L’Humanité egunkari komunistan, Le Choc du mois nazionalistan eta, bereziki, L’Idiot international gorri-arrean. Azken honetan hasi zen Philippe Sollers, Marc-Édouard Nabe eta Thierry Ardison bezalakoekin harremanetan. Fanzineetan idatzi zuen, panfletoak egin zituen eta punk kulturari lotuta egon zen. Aleksandr Duginekin batera Alderdi Nazional Boltxebikea sortu zuen 1991n eta 2001 eta 2013 artean sarritan atxilotu zuten eta kartzelaratu. Putinen kontrako oposizioko kide nabarmenetako bat, idazlea izan zen: 50 liburutik gora argitaratu zituen. Hona hemen, haren heriotza kari, Hedoi Etxartek itzulitako poema bi.

Antzerkiaren Nazioarteko eguna

Antzerkiaren Nazioarteko eguna ospatzen dugu urtero martxoaren 27an. Urtero, munduko antzerkigile batek manifestu bat idazten du egun honetarako. Sarritan, manifestua euskaratu eta gurean ere irakurri egiten da antzerkiaren inguruko mezu hori, aurten balkoitik balkoira egin beharko dugu, ziurrenik, antzerki areto guztiak itxita daude eta.
Eta aurten ere, Pakistango Shahid Nadeem antzerkilaria eta giza eskubideen aldeko aktibistak idatzi du eta guk ere sarean hedatu gura izan dugu euskarara ekarrita.

(gehiago…)

Gata Cattanaren poemak

26 urte zituela hil zen Ana Isabel Garcia Llorente, Gata Cattana. Artista, rap kantaria, poeta… Mezu feminista eta politikoz hornitutako kantuak, protesta kantuak, dira andaluziarrarenak, eta umorez eta sarkasmoz –ukitu klasikoz— onduak poemak. Gotzon Barandiaranek itzuli dizkigu lau, hemen dituzu.

Miñan Amets Arzallus eta Ibrahima Balde

Miñan argitaratu eta hiru hilabete geroago, Amets Arzallusek Ibrahima Balderengana Madrilera egindako bisita bat du oinarri ikus-entzunezko honek. Ibrahima Balderen egunerokoa azaldu eta, bide batez, liburuaren nondik norakoez, ahozko literaturaz eta migranteen aferaz hausnartzen da bertan.

Kulturaz kooperatibak Dinamoa sormen gunean ekoiztu du DAPA bideo sorta.

Igor Estankonaren poema liburu berria

Moskito Igor Estankonaren bosgarren poema liburua da, azkenekotik hamaika urte igaro ondoren argitaratutakoa. Bizitzaren bideak bezain zabala eta ustekabekoa, Moskito aitatasunaz ari da, bikoteaz, nazioaz, heriotzaz. Agerpen eta desagerpenean, adierazte eta ezkutatzean oinarritzen den unibertsoa da berea, lanbroak ezkutatutako poesia, hainbat irakurketarako aukera iradokitzen duena. Estankonak badaki zinikoa izaten, baina badaki esperantzari eta poesiaren edertasunari eusten ere. Osorik eskaintzen dizugu sarean.

Slawomir Mrozek-en bost kontakizun

Umore surrealistaz eta ukitu groteskoz zipriztindutako kontakizun gogoangarrien idazletzat aurkeztu genuen duela zazpi urte, abuztuan zendu zelarik, Slawomir Mrozek, antzerkigile eta marrazkilari aparta ere izan zena. Poloniako literaturako erreferenteetako bat XX. mendean, bost narrazio euskaratu berri ditu Xabier Bovedak, eta Labayru aldizkariaren 67. zenbakian kaleratu. Hemen irakur ditzakezu.

Ursula K. Le Guin poeta

2017ko udazkenean hiru solasaldi luze izan zituen Ursula K. Le Guin-ek David Naimon-ekin Oregongo (AEB) KBOO irrati komunitarioan. Ez ziren izan ohiko irrati elkarrizketak. Naimonek idazlearen obra ongi ezagutzen zuen eta bere lanetako kezkak partekatzen zituen. Gerora Idazteari buruzko solasaldiak (Conversations on Writing) gisa argitaratuko zituzten, Le Guinen sarrera batekin eta hiru ataletan: Narratibari buruz, Poesiari buruz eta Saiakerari buruz. Lehenengo eta hirugarren generoen lanketak dira Le Guinen alor ezagunenak, baina poesia ere idatzi zuen. Orain dakarzkizuegun lau olerkiak irratian aipatu eta, gerora, solasaldian argitaratutakoak dira.

Letrak hondakindegietan

Hondakindegiak erori, gorpuak estali eta negozio ilun eta pozoiak agerian geratu diren egunotakoa euskal literaturak orrietara eramandako errealitatea da. 2011n argitaratu zuen Eneko Aizpuruak Erein argitaletxearekin Errauts eleberria. Hilketak baten ikerketak agerian utziko ditu hondakindegien inguruko negozio ilunak eta barreiatuko ustelkeriari darion kiratsa. Iparraldeko zabortegien geografian murgildu zen, berriz, Amaia Ezpeldoi ikerlaria Zaborretan azkenak eleberrian. Zakarrak lurra ez ezik harremanak ere kutsatzen ditu Itxaro Bordaren lanean. Maiatz-ek 2015ean kaleratutako edizio elebiduneko eleberriaren euskarazkoa Booktegi egitasmoak irakurgai jarria du. Eta Armiarman irakur ditzakezu orain Errauts-en lehen hiru kapituluak eta Zaborretan azkenak osorik.

Pertsegitzailea, Julio Cortazar euskarari ekarria

Jonhy Carter jazz saxofoi-jolea eta Bruno kritikariaren istorioak batzen ditu Pertsegitzailea ipuinak. 50eko hamarkadako Parisen kokatua, Julio Cortazar idazleak 1959. urtean argitaratu zuen ipuina.  Iragan abenduan Ean egin zituzten jardunaldien karietara kaleratu du ipuina Hea elkarteak Zaldiarri bere bilduman. Erramun Mendibelanda margolariaren azala eta irudiekin batera egindakok argitalpena orain sarean eskaintzen dizugu osorik, Cortazar hil zen eguna gogora ekarriz. Harkaitz Canok Earako beren beregi prestatutako hitzaurrean dioenez, “itzulpen oro bariazio den heinean, bariazioen erresuma den jazzaren gaineko testu bat itzultzea baino sormen ariketa ederragorik ezin nezake irudika“. Jon Muñoz arduratu da Julio Cortazarrarren Pertsegitzailea ipuina euskarara ekartzeaz.

Gabriel Kortaren eta Pio Berasategiren lanak

Bi idazle hil berri izanaren albistea jaso dugu aste honetan: Pio Berasategi eta Gabriel Korta. Idazle oparoak bi-biak, bat poesian eta bestea narratiban. Gabriel Kortaren oroigarri, haren poema liburu bat eskaintzen dizuegu, 2010eko Laugarrenak lau bilduma mardula, aurretik argitaratuak zituen hiru liburuen berrikuspenaz gain, “Testigantza” izeneko poemario berria ekarri zuena. Pio Berasategiren lehen nobela ere, 1982ko Herbesteratua, irakur dezakezu orain sarean, Goierri gipuzkoarreko hizkerak blaitutako prosa parekorik gabeko baten erakusgarri.

George Steinerren heriotza

Otsailaren 3an zendu da George Steiner pentsalari  eta literaturaren teorikoa. Literatura konparatuan eta itzulpengintzaren alorreko ikerlaria,  lan esanguratsuak egin zituen literatur-kritikaren eremuan, Mendebaldeko literaturaren eremuan. Hainbat egunkari eta aldizkaritako kolaboratzailea, fikzioa eta poesia ere idatzi zituen. Zubizabal aldizkariak haren artikulu bat argitaratu zuen 2001ean, Kontraesanen eremu neutrala dira ametsak , haren heriotzan irakurgai jarri duguna.

Olga Tokarczuken bi testu

1962ko urtarrilaren 29an jaio zen Olga Tokarczuk idazlea, Poloniako Sulechown. Ez da gure artean ezaguna izan 2019n Nobel saria jaso duen arte. Poesia, eleberriak, ipuinak (filmen oinarri izan direnak), obra anitza egina du. Ohar eta testu laburrez osatutako Lasterkariak (Bieguni, 2007) liburuak Poloniatik at haren izena zabaltzen lagundu zuen. Hango bi testu ekarri ditu euskarara Uxue Alberdik, hemen eskaintzen ditugunak.

Lina Ben Mhenniren heriotza

2011n ezagutu genuen Lina Ben Mhenni, Tunisiako Ben Ali presidentearen aurkako errebolten kronika egin zuelarik Tunisian girl blogetik. Debekuak debeku, sarean jaso zituen erregimenaren aurkako iritzi eta gertakizunen kronikak. Eta euskaraz irakurri  ahal izan genituen hainbat  Denonartean argitaletxeak 2012an kaleratu baitzuen Tunisian girl liburua, Itziar Diez de Ultzurrunek euskaratua. Urtarrilaren 27an zendu da Ben Mhenni, 36 urte zituela, eta haren oroimenez hona hemen liburua osorik.

Poesiaren kriminalak

Urtarrilaren 26an amaitu da (h)Ilbeltza jardunaldien 2020ko emankizuna. Astean zehar hitzaldi, mahai-inguru, solasaldi, erakusketa eta bertzerik izan da, genero beltzaren inguruan, eta amaitzeko Poesiaren Kriminalak izeneko errezitaldia antolatu dute. Literatura beltzean jardun duten idazle batzuen poesia-lanaren lagin txiki bat: “Poesiaren kriminalak dira, beren lanarekin demostratu zutenak generoen gainetik idazleak zirela; eta etiketen gainetik, literatura egiten zutela”. Eta hementxe aurkituko dituzu  Izzo, Christie, Vazquez Montalban, Borda, Nabarro, Hughes, Sciascia.