Eka
19
03
1948an abiatutako Egan aldizkariak, Euskalerriaren Adiskideak elkartearen literatur agerkariak, urrats nagusia eman zuen duela 50 urte, 1953an: zenbaki osoa (bakarra atera zuen urte horretan) euskara hutsez plazaratu zen. Eta hala jarraitu zuen Aingeru Irigarai, Koldo Mitxelena eta Antonio Arrueren zuzendaritzapean. Duela 50 urteko zenbakiak hiru lan zekartzan: Aingeru Irigaraik idatzitako Piarres de Axular artikulua, Nemesio Etxanizen hamaika poema eta Xabier Lizardiren Ezkondu ezin ziteken mutilla antzezlana. Hirurak eskaintzen dizkizugu hemen. Bitxikeria gisa, jakin ezazu 1953an Egan aldizkariaren salneurria 4 pezetakoa zela, 14 pezetakoa izanik urte osoko harpidetza.
Eka
12
03
Irakurgai dago Txistu y Tamboliñ aldizkariaren Interneteko laugarren zenbakia. Aldizkaria soilik sarean argitaratzeari ekin zioteneko ildo beretik dator laugarren hau ere: editoriala, argazkiak, umorea, erreferentziak… Poemak eta narrazioak badakartza, eta ohiko sinadurak aurkituko dituzu: Lodinowsky, Ludovicus G. Agrorum, Kapanaga… Azken honen artikulua badator, Euskal Literaturaren Misterioak sailari ekin diona, Mosen Bernard Etxepareren espetxealdia izenekoa. Aldizkariaren izenburua: do you want to revolqueibol in the mathorral with me?.
Api
17
03
Durangoko Txaman fantzineak aurtengo neguan kaleratu zuen bigarren zenbakia. Sarean ipini ditugu poema, irudi eta testuak, guztion gozagarri. Aurkezpenean halaxe diote: "Euskadi zaharretik jausten dan beste hosto bat da hau, herri honen makurtze prozesu konstante honetan parte gure ez daben partie".
Api
03
03
Duela 20 urte, 1983ko martxoan isildu zen betirako Oh! Euzkadi aldizkaria, urte bete argitaratu barik egon ostean. 1977ko irailean Ramon Saizarbitoria eta Koldo Izagirre elkarrekin idazten hasi ziren Zeruko Argian, beraiek sortutako “Baietz astea gaizki bukatu” sailean. 1979ko maiatzean, 24 lagunek sinatutako Oh Euzkadi izeneko orri batzu agertu ziren: “Oh Euzkadi ez da herriaren aldizkaria eta ez dugu uste inoiz ere izango denik“. 1979ko ekainetik urria bitartean Izagirrek eta Saizarbitoriak “Oh! Euzkadi” izenburua darabilte Zeruko Argiako kolaborazioa berritzeko. 1980ko maiatzean Oh! Euzkadi aldizkariaren lehen zenbakia argitaratu zen Donostian, aurrerantzean hilabetekari izateko asmoarekin, Lur argitaratzailearen babesean, Juanba Berasategiren irudiez eta maketaz.
Oh! Euzkadi aldizkarien eragile nagusiak Ramon Saizarbitoria, Koldo Izagirre, Ramon Etxezarreta, Joxean Muñoz, Joxan Elosegi, Juanba Berasategi eta Gotzon Egia izan ziren. Hamasei zenbakietatik sei 1980an kaleratu zituzten, zazpi 1981ean, ale bana 1982ko otsailean eta martxoan eta azkena 1983ko martxoan.
Mar
27
03
Euzko Gogoa aldizkarian, orotara 17 antzerki lan irakur ditzakezu. Izan ere 1950 eta 1959 urteen artean euskaraz idatzi eta beste hizkuntza batzuetatik euskaratzen zen antzerkiaren gune garrantzitsua suertatu zen Jokin Zaitegik zuzentzen zuen aldizkaria. Jacinto Benavente, Jon Etxaide, Joseph Maistre, Telesforo Monzon, Antonio Maria Labaien, Eskilo, Sofokle (Jokin Zaitegik euskaratua), Etienne Salaberri eta Wiliam Shakespeareren antzezlanak (Bedita Larrakoetxeak euskaratuak) daude irakurgai Euzko Gogoan.
Telesforo Monzon Olasoren Lau kantari eta xori bat antzezlana , Antonio Maria Labaienen Jostuna (hiru aldizkaritan eskainia), Etienne Salaberriren Ohantzetik kanpo, eta Wiliam Shakespeareren Macbeth, Lear Errege (King Lear) eta Ekatxa (The Tempest) ere osorik irakur ditzakezu.
Mar
13
03
Orain dela 25 urte, 1978ko martxoan, ezagutu genuen euskal literaturako banda ezagunenetako bat: Pott aldizkariaren lehen zenbakia, Pott Bandaren Berriemailea, argitaratu zuten Bernardo Atxaga, Joxemari Iturralde, Jon Juaristi, Manu Ertzila, Joseba Sarrionandia eta Ruper Ordorikak. “Bi hitzetan adieraziko dizuegu zertan den geure konplotta. Editoriale bat egiteko bildu gara Bilbaon (…) Bitartean, hau bezalako panfletoen bitartez jakinen duzue gutaz“. Editoriala ere iragarri zuten, Gabriel Arestik itzulitako T.S. Elioten “Lau Cuartetto” liburuarekin abiatzekoa zena, baina Atxagaren “Etiopia” izan zen plazaratutako bakarra. Aldizkariak beste bost zenbaki izan zituen, eta hainbat idazleren abiapuntu izan zen. Fidel Azkoaga, Mariano Arsuaga, Jose Luis Longaron, Gonzalo Etxebarria eta Kapo izan ziren aldizkarietako marrazkilariak, eta Remigio Mendiburuk sortu zuen logotipoa. Lehen zenbaki haren faksimilea ikus eta irakur dezakezue Interneten, eta aldizkari guztiak Literatur Aldizkarien Gordailuan.
Ots
20
03
Euzko-Gogoa aldizkariaren berrargitarapen digitala osorik dago Interneten.1950. urtetik 1959ra bitarte orotara 44 zenbaki kaleratu zituen Jokin Zaitegik zuzentzen zuen aldizkariak. 209 idazlek sinatu zuen lanen bat aldizkarian, eta atzerriko 48 idazleren lanak itzuli zituzten 9 urteotan, tartean, William Shakespeare, Oscar Wilde edota Edgar Allan Poe. Joxan Elosegik Orain eta ez gero artikuluan Euzko-Gogoaren inguruko gogoeta bat eskaintzen digu, edizio honetarako bereziki idatzitakoa. Iragan astelehenetik (otsailak 17) Euzko-Gogoa aldizkaria osorik dago Literatur Aldizkarien Gordailuan.
Ots
13
03
Euzko-Gogoa aldizkariaren berrargitarapen digitala egin du Gipuzkoako Foru Aldundiak. Jokin Zaitegiren zuzendaritzapean, hasieran Guatemalan eta ondoren Miarritzen kaleratu ziren 44 zenbakiak jarriko dituzte Interneten, osorik. Irakurleak testu guztiak hala-nola orrialde guztien irudiak (faksimileak) eskura izango ditu. Otsailaren 17an (astelehena) aurkeztuko dute Donostiako KMn, baina hemen dituzu aurrerapen gisa bi: 1954ko irail-urriko zenbakia,eta 1959ko urtarril-otsailekoa.
Lehenengoan Gabriel Arestik argitara emandako lehen bi poemak aurki ditzakezu, eta Oscar Wilderen Reading Baitegiko leloa, Bingen Ametzagak euskaratua. Baita Orixeren Guatemalako agurra, Jon Miranderen artikulua irlanderari buruz eta Andima Ibiñagabeitiaren itzulpen lan bat, Virgilio-ren Unai-kantak.
Hainbat poetaren lanak topatuko dituzu bigarrenean: I. Olabeaga, Otsalar (Juan San Martin, Udalaizpe (Jokin Zaitegi), Miren-A (Miren Arrate Ibargutxi), Nemesio Etxaniz; artikuluak —Etienne Salaberry, Gotzon Garate, Eusebio Erkiaga— eta antzerkia, Eskiloren Prometeu burdinetan.
Urt
16
03
“Gustauko jakun Txaman kontzeptuen edertasunaz idazten hastie, Mugarrapeko izkribu galdu batzuen alkartziaz, ala kaleko berben indderraz” esanez aurkezten da Durangoko Txaman literatur fantzinea. 2002ko udagoienean lehen zenbakia kaleratu eta dagoeneko edizio bat baino gehiago egin behar izan diete tabernetan banatutako zuri-beltzezko fotokopia aleei. Edizio berriak koloretako fotokopietan paratu dituzte, euro erdian.
Abe
12
02
Putz aldizkariak 18. zernbakia argitaratu du: “Komunzuloko kontuak” izenburupean, egoki ilustratutako monografikoa dakar. Eta gainera, Putz aldizkariaren Apokaliftin elkarteak, Eneko Barberenaren “Igogailuak, Dow Jones eta beste droga batzuk” lehen ipuin liburua argitaratu berri du (21 narrazioz). Bestalde, Ostiela! aldizkariaren 27-28 zenbaki bikoitza agertu da; “Etxebizitza: espekulazioaren egoera, okupazioaren aukera” monografia dakar. Eta gainera, egundaino argitaratutako aleetako zenbait eduki jaso dituzte cd batean.
Abe
12
02
Zenbaki berria argitaratu du Txistu y Tamboliñ aldizkariak Interneten, Txistu y Tamboliñ… eta dietan jarrai izenburuarekin. Bost ipuin, poemak, itzulpen labur ugari, bidai-kronika… eta editoriala, honelaxe hasten dena: “Euskal Bonba Atomikoa egiteko, materiaren funtsera joan behar dugu. Eta zer daukagu?“.
Aza
28
02
Euskal errepresaliatu politikoen literatur koadernoak izango dira “Ataramiñe” agerkariak. Lehendabiziko zenbakia abenduaren 2an (astelehena) 19:30etan aurkeztuko dute Bilboko La Bolsa etxean. Liburu eitea hartu du lehen “Ataramiñe”k, poema eta narrazioekin. Idazle hauen lanak irakurriko dituzu: Mikel Ayllon, Iñaki Ojeda, Jon Mirena San Pedro, Zorion Zamakola, Harriet Iragi, Jokin Urain, Karmen Gisasola, German Urizar, Joseba Arregi, Julen Larrinaga, Josu Ormaetxea, Joseba Garmendia, Idoia Lopez Riaño, Piston Turbinaga, Peru Alvarez, Jon Gaztelumendi, Enrike Letona, Iñaki Gonzalo, Iñaki Rekarte eta Xanti Iparragirre.
Urr
10
02
1937ko urriaren 11n agertu zen Espetxean aldizkariaren lehen zenbakia, Santoñako El Dueso kartzelan euskal presoek egina. 1941eko apirila bitartean 11 zenbaki sortu zituzten (4-6-8 orrialdekoak); estreinako bi zenbakiak Santoñan eginak, hurrengo bostak Bilboko Larrinagan, eta azken laurak Burgosen. Ia denak eskuz idatzi eta eginak izan ziren (azken hirurak Burgosko kartzelako inprimategia klandestinoki erabilita). Zenbaki bakoitzak bost bat kopia izaten zituen. Denera 61 artikulu eta poema argitaratu ziren aldizkariotan, 30 euskaraz eta 31 espainolez, izenperik gabeak. Aldizkariaren arduraduna Juan Ajuriagerra izan zen, eta idazleak: Luki Artetxe, Ander Arzelus “Luzear”, Sorazu, Lazkano… Inprimaketa eta kopien egileak: Pepe Verdes, Pio Hernandez, Joxe Mari Correa Goitia, Azkarate… Marrazkiak: Lucarini (eskultorea), Etxebarrieta, Uriarte… 12. zenbakia ere prestatua zuten, baina ez zuten burutu; testu haiek Verdes sendiak gorde zituen. Espetxean aldizkarien faksimilea Sabino Arana Fundazioak argitaratu zuen 1992an, eta ahituta dago edizioa. Iturria: Arantza Arzamendi (Espetxean 1937-1942 erakusketako liburutik, 1998).
Urr
10
02
Dakigunez, bost aldizkari ezberdin argitaratu izan dira ETAko presoen kartzelaldiaren historian; denak eskuz idatzi, kopiatu eta eginak, eta ezkutuan banatuak. Sorian egin zen lehendabizikoa, “Aga” izenekoa 1979-1980 urteetan (laupabost zenbaki); Puerto de Santa Marían “Intxaurraga”, 1982-1983 urteetan (bizpahiru zenbaki); eta beste hirurak Herrera de la Manchan, 1985ean hasita: “Martxan” (1-moduloan), “Kixmi” (2-moduloan) eta “Halankarri” (3-moduloan). Aldizkari haietako zenbait pasarte irakurgai eman zituen Susa aldizkariaren 23-24 zenbakiak 1989an.
Ira
19
02
Hegats aldizkariaren 30. zenbakia aurkeztu zuen Euskal Idazleen Elkarteak irailaren 11n Bilbon. Atal berri bi izango ditu Hegatsek hemendik aurrera: txosten monografikoa eta elkarrizketa bat. Salbador Garmendiari egin dio elkarrizketa Maite Gonzalez Esnalek; eta prosa zientifikoari buruzkoa da monografikoa, Eibarko iazko jardunaldietako bost hitzaldiz, idazle hauek sinatuak: Inaki Irazabalbeitia, Joxerra Etxebarria, J. Felix Tobar, Kepa Altonaga, eta elkarrekin Marian Iriarte, Jose M. Elortza eta Jesus M. Ugalde. Literatur bideak atalean ageri dira: Ibon Sarasolak euskaratutako Ausias Marchen Zazpi poema eta Josu Jimenez Maiaren Semearen hatsa narrazioa. Iruzkinetan Tere Irastortzak idatzi du Mikel Zabalaren Euskaldunak matxino (Matxinadak ulertzeko gida) liburuaz.
